Ζουν στα Χάιντα Γκουάι, στα Νησιά των Ανθρώπων – ένα νησιωτικό σύμπλεγμα 10.180 τ.χλμ. ανοιχτά της βορειοδυτικής ακτής του Καναδά. Είναι η πιο ζωντανή αυτόχθων φυλή Ινδιάνων που επιβιώνει εδώ και χιλιάδες χρόνια. Μόνο οι βράχοι ξέρουν πόσο βαθιές είναι οι ρίζες των Χάιντα, λένε οι ίδιοι, μολονότι οι αρχαιολόγοι τοποθετούν την πρώτη άφιξή τους στη βορειοδυτική ακτή πριν από 12.000 χρόνια, αμέσως μετά την υποχώρηση της τελευταίας παγετώδους περιόδου. Η ζωή, οι αρχές, τα ήθη, οι παραδόσεις, ο πολιτισμός και η τέχνη τους, που μεταφέρονται από γενιά σε γενιά ώς τις μέρες μας με συνέπεια και συνέχεια, είναι συνυφασμένα με τον ωκεανό και τα ποτάμια, τον καπνό, το ξύλο, τα θαλάσσια όντα, υπερφυσικά και φυσικά. Στις αρχέγονες ιστορίες τους, πάνω από 50 υπερφυσικές φάλαινες δολοφόνοι – αρχηγοί ελέγχουν τους θαλάσσιους πόρους. Κόρακες με τεράστιες μύτες, κεφάλια γερακιών, φώκιες και φάλαινες, θαλάσσια και χερσαία θηλαστικά αλλά και ανθρωπόμορφες φιγούρες στολίζουν περίτεχνα τα σκαλιστά αντικείμενα της καθημερινής ζωής και της τέχνης τους.
Αυτή η τόσο μακρινή για μας αλλά τόσο κοντινή μέσα στο κοινό λίκνο του ανθρώπινου πολιτισμού αυτόχθων φυλή των Ινδιάνων ταξιδεύει για πρώτη φορά από το δυτικό ημισφαίριο στην Ελλάδα για να κάνει τον γύρο της Ευρώπης, με πρώτο σταθμό το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης. Η περιοδεύουσα έκθεση «Haida: Ζωή, Πνεύμα, Τέχνη –μια συμπαραγωγή του Καναδικού Μουσείου Ιστορίας (Οττάβα), του McCord Museum (Μόντρεαλ), του Haida Gwaii Museum και της πρεσβείας του Καναδά– έρχεται ως «αντίδωρο» του Καναδά για την έκθεση «Ελληνες: από τον Αγαμέμνονα στον Μ. Αλέξανδρο» που ταξιδεύει πέραν του Ατλαντικού. Ιστορικά αριστουργήματα σε ξύλο, μέταλλο, άργυρο και αργιλίτη άγνωστων καλλιτεχνών του 18ου και 19ου αιώνα, αλλά και σύγχρονα έργα, εμπνευσμένα από την τέχνη των Χάιντα (πάνω από 100), ξεδιπλώνουν πτυχές από τη ζωή, τον πολιτισμό και τις κοσμολογικές αντιλήψεις μιας ζωντανής φυλής που αγωνίζεται να διατηρήσει τις παραδόσεις στο νησιωτικό σύμπλεγμα της βορειοδυτικής ακτής. Η μουσειογραφική προσέγγιση της έκθεσης (σε επιμέλεια των αρχαιολόγων Τζένης Αδάμ-Βελένη, διευθύντριας του ΑΜΘ, και Λιάνας Στεφανή) βασίζεται στο έργο «Σχέδιο Φάλαινας Δολοφόνου των Haida», με τα χρώματα των Χάιντα (κόκκινο – μπλε) στις προθήκες και στην επιφάνεια του δαπέδου να συνθέτουν το περιβάλλον της περιοχής και της φυλής. Περίτεχνα κουτιά από λυγισμένο ξύλο, ζωγραφισμένα ψάθινα καπέλα, μοντέλα για κατασκευή τοτέμ, μακριές μάλλινες χρωματιστές φορεσιές, ξύλινες λεκάνες, μάσκες, κουτάλια από κέρατο με μακριές κυρτές λαβές, λεκάνες με σύνθετες μορφές ανθρώπων και ζώων, είναι μερικές από τις περίτεχνες μορφές καλλιτεχνικής έκφρασης.
Κάθε χρηστικό αντικείμενο είναι κατασκευασμένο για να τιμήσει εξαρχής τις δυνάμεις της φύσης των Haida Gwaii που φροντίζουν τις ανάγκες τους: αγκίστρια σκαλισμένα με τις μορφές της θαλάσσιας ζωής που θέλουν να προσελκύσουν. Λιτές και κομψές γραμμές φέρουν τα σκεύη για τελετουργικές γιορτές, τις απαγορευμένες από το 1885-1951 potlatch (γέννηση, θάνατος, ονοματοδοσία, χρίσμα νέου αρχηγού ή ανέγερση ενός στύλου τοτέμ), με τις οποίες οι διοργανωτές αποκτούν κύρος, ενισχύουν την κοινωνική τους θέση, επιδεικνύουν το οικογενειακό έμβλημα που συμβολίζει τα κληρονομικά τους δικαιώματα.
Η έκθεση «Haida: Ζωή, Πνεύμα, Τέχνη» εγκαινιάζεται τη Δευτέρα 26/10. Διάρκεια έως 20/4/2016.