Με το πρωτοφανές προσφυγικό κύμα ν’ απλώνεται στην Ευρώπη, η Γηραιά Ηπειρος τίθεται διαρκώς ενώπιον των θεμελιωδών αρχών της, ιδίως καθ’ όσον διάφορες ευρωπαϊκές χώρες, κάποιες εκ των οποίων φημισμένες για την αξιοζήλευτη ανοχή των κοινωνιών τους, κλείνουν τα σύνορα ή κλείνονται στον εαυτό τους. Ακριβώς πάνω σ’ αυτό το ζήτημα, η τέχνη μοιάζει ν’ αντιδρά. Σε μία ειρωνική σύμπτωση, η ιστοσελίδα Creative Boom μάς θυμίζει μία σειρά φωτογραφιών του Πολωνού Josef Schultz, με τον τίτλο «Übergang» («Μετάβαση»), όπου αποτυπώνονται τα εγκαταλειμμένα σημεία ελέγχου στα ξεχασμένα σύνορα κατά μήκος της –ενωμένης πια– Ευρώπης. Μετά τις μάχες μεταξύ αστυνομίας και προσφύγων στο Καλαί, το γαλλικό κέντρο όπου διαμένουν οι πλέον των 5.000 πρόσφυγες και μετανάστες, ο Banksy ζωγράφισε έξω από τη γαλλική πρεσβεία στο Λονδίνο ένα κοριτσάκι από την ταινία «Aθλιοι», τυλιγμένο από δακρυγόνα. Προσθέτοντας έναν QR κώδικα, οι χρήστες «έξυπνων» κινητών μπορούν να μεταβούν σε βίντεο που καταγράφει τα γεγονότα στο Καλαί. Hταν ο ίδιος που είχε δημιουργήσει το «Dismaland», την τεράστια εγκατάσταση-πάρκο στο Σόμερσετ της Μεγάλης Βρετανίας, ασκώντας εις βάθος κριτική στην ευρωπαϊκή πολιτική για το προσφυγικό. Λίγες ημέρες νωρίτερα, ο σκιτσογράφος Peter Blodau και η δημοσιογράφος Elle Kurancid, από το Los Angeles Review of Books, επισκέφθηκαν την επονομαζόμενη «Ζούγκλα» του Καλαί, σε μια απόπειρα να καταγράψουν τις συνθήκες διαβίωσης των χιλιάδων ανθρώπων. Οι εικόνες που μετέφεραν αποτελούν σημαντικά ντοκουμέντα τού «σήμερα» αυτών των ανθρώπων.
Ναι, η τέχνη επεμβαίνει, ίσως όχι μόνον για να ικανοποιήσει κάποια αισθητική ανάγκη, αλλά, κυρίως, διότι μπορεί να «επιβάλει» τον επανασχεδιασμό του μέλλοντος πάνω στα –κυριολεκτικά και μεταφορικά– ερείπια του παρόντος· πάνω στην εγκατάλειψη, που μοιάζει, δυστυχώς, μόνο κυριολεκτική.