Στο κέντρο της Αθήνας, με θέα τη Βουλή των Ελλήνων και τον Εθνικό Κήπο, κάποιοι άνθρωποι που πιστεύουν ότι σημαντικές στιγμές της ιστορίας αυτού του τόπου συνδέεται με την αστική τάξη και την υψηλή αισθητική, διατηρούν ζωντανό τον χώρο -ένα διαμέρισμα 400 τετραγωνικών- που τις δεκαετίες του ’50 και του ’60 κυρίως, φιλοξένησε τους πιο σημαντικούς δημιουργούς της μεσοπολεμικής και της μεταπολεμικής Ελλάδας. Είναι η οικία του Αγγελου και της Λητώς Κατακουζηνού, που διατηρείται μέχρι σήμερα ακριβώς όπως ήταν στα χρόνια της δόξας του, στα χρόνια που ο Αγγελος και η Λητώ Κατακουζηνού δέχονταν και υποδέχονταν τον Γιώργο Σεφέρη, τον Οδυσσέα Ελύτη, τον Ανδρέα Εμπειρίκο, τον Γιάννη Τσαρούχη, τον Νίκο Χατζηκυριάκο-Γκίκα, τη Μυρτιώτισσα, τη Ραλλού Μάνου, τον Μάνο Χατζιδάκι, τον γλύπτη Μιχάλη Τόμπρο, τον Γιώργο Θεοτοκά, τον Ηλία Βενέζη… Ο χώρος αυτός, στην πολυκατοικία της οδού Αμαλίας 4, είναι πλέον το Ιδρυμα Αγγελου και Λητώς Κατακουζηνού και εκτός του ότι συγκεντρώνει μοναδικά έργα μεγάλων Ελλήνων αλλά και ξένων δημιουργών, ανοίγει τις πόρτες του συχνά πυκνά στο κοινό, φιλοξενεί σεμινάρια και παραστάσεις.
Μια τέτοια παράσταση είδα την περασμένη, τελευταία Κυριακή της Αποκριάς και παραμονή της Καθαράς Δευτέρας, στις μικρές καρέκλες που στήνονται κάθε φορά στο τεράστιο σαλόνι του διαμερίσματος, με το σπάνιο γιαννιώτικο κόκκινο μάρμαρο και το τζάκι από μάρμαρο antico rosso, που ανακάλυψε ο Γιάννης Τσαρούχης σ' ένα παλαιοπωλείο και εντοιχίστηκε στο διαμέρισμα. Πάνω από το τζάκι, που θεωρείται το πιο περιόπτο σημείο του σπιτιού, είναι ένας πίνακας του Γιάννη Τσαρούχη, κι αυτό επειδή ο ζωγράφος αισθάνθηκε κάποια στιγμή ότι ο Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας είχε πιο ειδική μεταχείριση από εκείνον. Ο Αγγελος και η Λητώ Κατακουζηνού του έδειξαν μ' αυτόν τον τρόπο την αγάπη τους στο πρόσωπό του και στην τέχνη του…
Ηταν η δεύτερη φορά που έμπαινα σ' αυτό το σπίτι, με αφορμή, πάλι, μια θεατρική παράσταση. Αυτή τη φορά ήταν η δουλειά δύο νεαρών κοριτσιών, της Ηωάννας Σπανού και της Μελίνας Ζαχαροπούλου, που αποφάσισαν να παρουσιάσουν ένα από τα διηγήματα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη που έχει τίτλο «Ο Σημαδιακός», μια φανταστική συνάντηση του Σκιαθιώτη συγγραφέα με τον αγαπημένο του εξάδελφο Σωτήρη Οικονόμου. Και στη διάρκειά του, οι δύο νεαρές καλλιτέχνιδες έπλεξαν και έμπλεξαν δημοτικά τραγούδια, ένα ακόμα κείμενο, του Παπαδιαμάντη επίσης, «Τα ρόδινα ακρογυάλια», κι όλα αυτά με την αμεσότητά τους και με φόντο τις τέσσερις εποχές που έχει ζωγραφίσει πάνω σε τέσσερα θυρόφυλλα ο Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας -το πιο μεγάλο έργο του- αλλά και με την ατμόσφαιρα της ποίησης και της διανόησης που φιλοξενήθηκε για πολλά χρόνια σ' αυτό το σπίτι. Για 50 λεπτά ακούμε πώς ο ερωτευμένος Σημαδιακός προσπαθεί να επικοινωνήσει με το όμορφο Μπραϊνάκι, και παρ' ότι είναι ξημέρωμα Καθαρής Δευτέρας, ξαναγυρνάμε στο καταχείμωνο, στα Φώτα, και στη ζωή της Σκιάθου μια τέτοια μέρα, πριν από πολλά πολλά χρόνια. Με τον τρόπο του Παπαδιαμάντη… Και με τις φωνές δύο νεαρών γυναικών, που πιάνουν το νήμα της αφήγησης του Παπαδιαμάντη και το μεταφέρουν στο σήμερα. Με τη δική του γλώσσα, με τη δική τους ευαισθησία.
Μπορείτε να επισκεφθείτε την οικία του Αγγελου και της Λητώς Κατακουζηνού όλες τις επόμενες Κυριακές, μέχρι τις 10 Απριλίου (εκτός από την Κυριακή 3 Απριλίου) και να δείτε και τον χώρο και την παράσταση. Και αν είστε τυχεροί, αν οι συνθήκες το επιτρέπουν, μπορεί να έχετε κι ένα επιπλέον δώρο: σαν αυτό που προσφέρθηκε σε όσους βρεθήκαμε εκεί την περασμένη Κυριακή. Οι άνθρωποι που φροντίζουν το Ιδρυμα και τη λειτουργία του, άνοιξαν και τους υπόλοιπους χώρους του διαμερίσματος. Είδαμε τα υπνοδωμάτια, είδαμε τα υπέροχα μπάνια, είδαμε τις πολλές, πάρα πολλές μικρού μεγέθους θαλασσογραφίες που κοσμούν τα φύλλα της ντουλάπας του υπνοδωματίου. Και μπήκαμε και στο γραφείο του νευρολόγου-ψυχιάτρου Αγγελου Κατακουζηνού, φροντισμένο μέχρι την τελευταία του λεπτομέρεια. Οσοι ήταν στο δωμάτιο αναμονής, με υπέροχους καναπέδες και εξαιρετικά έργα τέχνης κι εκεί, μπορούσαν -τότε, πριν κτιστούν υψηλότερα κτίρια- να έχουν άμεση οπτική επαφή με τους Στήλους του Ολυμπίου Διός. Γιατί ο Αγγελος Κατακουζηνός πίστευε ότι οι γραμμές των αρχαίων μνημείων θωπεύουν τις ψυχές των ανθρώπων… Μπήκαμε και στο γραφείο του, που ήταν σχεδόν ίδιο με τον χώρο που ο Φρόιντ δεχόταν τους ασθενείς του. Κι εκεί υπάρχει ένα έργο της Αλεξ Μυλωνά, για να του θυμίζει πάντα γιατί αποφάσισε να γίνει ψυχίατρος, αλλά κι ένα υπέροχο έργο του Θεόφιλου. Αλλωστε ο Αγγελος Κατακουζηνός είχε διασώσει πολλά από τα έργα αυτού του σπουδαίου αυτοδίδακτου αφηγητή της εικόνας.
Το μότο της παράστασης είναι μια φράση από σονέτο του Σαίξπηρ, που έχει μεταφράσει ο Αλέξαδρος Παπαδιαμάντης: «Η αλήθεια φαίνεται, αλλά δεν υπάρχει, το κάλλος λάμπει, αλλά δεν είναι αυτό».
Στην οικία του Αγγελου και της Λητώς Κατακουζηνού υπάρχει άφθονο κάλλος, που δεν λάμπει με τον τρόπο που έχουμε συνηθίσει τα τελευταία χρόνια. Ακριβώς επειδή είναι αυθεντικό. Οσο είναι και το έργο του Παπαδιαμάντη.
Info: Επόμενες παραστάσεις του διηγήματος του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη «Ο Σημαδιακός» στις 20 και 27 Μαρτίου και στις 10 Απριλίου, στις 8μ.μ. Γενική είσοδος 10 ευρώ. Επικοινωνία, κρατήσεις θέσεων στο e-mail: [email protected]