Η αποτυχημένη πρόσφατη απόπειρα πραξικοπήματος στην Τουρκία και η σαρωτική εκκαθάριση προσώπων που επιχειρεί τώρα ο Ερντογάν στη δημόσια διοίκηση, στον κόσμο της εκπαίδευσης και της διανόησης δεν θα αφήσουν ανεπηρέαστο το πεδίο του πολιτισμού και της καλλιτεχνικής δημιουργίας.
Η «Κ» επικοινώνησε με τις δύο μεγάλες κυρίες της τουρκικής τέχνης, σημαίνουσες προσωπικότητες που έχουν αφήσει το στίγμα τους στις επιτυχημένες προσπάθειες πολιτιστικής διπλωματίας που είχε κάνει τις τελευταίες δεκαετίες η γειτονική χώρα: η Μπεράλ Μαντρά είχε το θάρρος να ιδρύσει την Μπιενάλε Κωνσταντινούπολης τo 1987 (μόλις επτά χρόνια ύστερα από ένα πραξικόπημα) και να την κάνει έναν διεθνώς σεβαστό θεσμό με μεγάλη ακτινοβολία. Η Ναζάν Ολτσέρ είναι η πρώην διευθύντρια του Μουσείου Ισλαμικής Τέχνης της Πόλης και νυν επικεφαλής του Μουσείου Σαμπαντζί, που είχε συνδράμει τον δαιμόνιο επιμελητή Νόρμαν Ρόζενταλ στην επιδραστική έκθεση «The Turks» το 2005 στο Λονδίνο. Το ερώτημα που τους θέσαμε είναι: «Και τώρα, τι;».
Αλληλεγγύη
«Κοιτάζοντας την πρόσφατη ιστορία μας, οι άνθρωποι που γεννήθηκαν τη δεκαετία του ’40 και του ’50 έχουν ήδη βιώσει τέσσερα πραξικοπήματα. Το πρόσφατο μπορεί να έχει πιο περίπλοκες συνέπειες, ακραία θρησκευτικά στοιχεία που έγιναν αντικείμενο χειραγώγησης», λέει στην «Κ» η Μπεράλ Μαντρά, προσθέτοντας ότι κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών, που υπήρχαν διαστήματα με παντελή ή μερική έλλειψη δημοκρατίας, δημιουργήθηκε μια «μαγιά» από έργα Τούρκων καλλιτεχνών που χαρακτηρίζονται από κριτικό πνεύμα, τόλμη και ελευθερία. «Αυτή η καλλιτεχνική κληρονομιά δεν μπορεί να εξαφανιστεί σε μία ημέρα, διότι επίσης έγινε και ένα μοντέλο για τον Νότιο Καύκασο, τη Μέση Ανατολή και την Ανατολική Μεσόγειο σε ό,τι αφορά τη σύγχρονη καλλιτεχνική παραγωγή αλλά και τη δικτύωση. Κοιτάζοντας προς το μέλλον, ενδεχομένως να περάσουμε μια περίοδο στασιμότητας αλλά το παρελθόν μάς δείχνει ότι οι καλλιτέχνες και οι επιμελητές έχουν μεγάλη εμπειρία να δημιουργούν νέες στρατηγικές και να παρακάμπτουν πιθανές απειλές», τονίζει, προσθέτοντας ότι ελπίζει πως οι Ευρωπαίοι θα σταθούν στο πλευρό του καλλιτεχνικού κόσμου της Τουρκίας, ενδυναμώνοντας τις υπάρχουσες συνεργασίες και επιδεικνύοντας αλληλεγγύη.
H Mαντρά, που είναι καλλιτεχνική διευθύντρια της επικείμενης Μπιενάλε στο Τσανάκαλε η οποία ανοίγει στις 24 Σεπτεμβρίου, υπογραμμίζει ότι όλοι θα βάλουν τα δυνατά τους να πραγματοποιηθεί η διοργάνωση, η οποία έχει τίτλο «Homeland», την αίσθηση του οικείου, και σε μια περίοδο όπου πολλοί άνθρωποι αναγκάζονται να ξεσπιτωθούν και να μεταναστεύσουν.
«Αυτές τις ημέρες προσπαθούμε να φροντίσουμε άμεσα ορισμένα πρακτικά πράγματα διότι τα τελευταία γεγονότα μπορεί να φέρουν και ακυρώσεις δράσεων και μια ανατροπή στο πρόγραμμά μας», λέει η Ναζάν Ολτσέρ. «Λυπάμαι πολύ που έπρεπε να ζήσω για τέταρτη φορά στη ζωή μου ένα πραξικόπημα. Σε όλη μου την καριέρα τόσο στο εξωτερικό όσο και εδώ ο αγώνας μου ήταν να αναδείξω τις πανανθρώπινες αξίες της τέχνης. Γνωρίζω από πρώτο χέρι πως αυτές μπορεί να δράσουν ιαματικά σε μια κοινωνία που δοκιμάζεται, που είναι διχασμένη, που αναρωτιέται για τη μελλοντική της πορεία. Πιστεύω λοιπόν βαθιά στη δουλειά που κάνουμε στο μουσείο μας και θα συνεχίσω με πάθος προς αυτή την κατεύθυνση. Τα δεκάδες τηλεφωνήματα από φίλους που ζουν στο εξωτερικό κατά τη διάρκεια των γεγονότων μού δείχνουν πως εμείς οι Τούρκοι δεν είμαστε απομονωμένοι και αυτό μου δίνει μεγάλη ελπίδα για το μέλλον».