Η φιγούρα ενός μικρού αγοριού σέρνει ένα παιδικό καρότσι γεμάτο κύβους. Πλησιάζοντας βλέπουμε ότι οι κύβοι αναγράφουν τη λέξη «θα» σε διαφορετικές γλώσσες. Πρόκειται για το «Παιχνίδι» (1973) του Βλάση Κανιάρη (1928-2011) από την ενότητα «Μετανάστες» και αναρωτιόμαστε τι τελικά βρίσκεται μέσα στο παιδικό καρότσι. Τα «θα» των ονείρων ή εκείνα των κούφιων υποσχέσεων; Ο σπουδαίος εικαστικός κάνει «παιχνίδι» με τα σύμβολα και τα νοήματα και ακόμη και μετά τον θάνατό του το έργο του εμπλέκεται με την πολιτική καθώς τα capital controls και το περσινό δημοψήφισμα καθυστέρησαν για έναν χρόνο την αναδρομική έκθεση «Βλάσης Κανιάρης Προς Τήνο ΙΙΙ», που διοργανώνει το Ιδρυμα Τηνιακού Πολιτισμού (ΙΤΗΠ) σε ένα σημαντικό άνοιγμα προς τη σύγχρονη τέχνη, και επιμελείται ο Χριστόφορος Μαρίνος.
Ανεβαίνοντας τις σκάλες στο ΙΤΗΠ, ένα όμορφο νεοκλασικό κτίριο του 1925 για το οποίο ο Βλάσης Κανιάρης έδωσε μάχη για να μην κατεδαφιστεί, στεκόμαστε μπροστά σε δύο ιδιαίτερα «Προσωπικά Κουτιά» (Boites Personelles, 1965). Ανάμεσα σε υφασμάτινες ελληνικές σημαίες, γυψωμένη τζίβα και χαλκό, ο Κανιάρης τοποθέτησε στο ένα κουτί μια φωτογραφία της γυναίκας του Μαίρης σε κατάσταση εγκυμοσύνης και στο άλλο, το οποίο εκτίθεται για πρώτη φορά, μια οικογενειακή φωτογραφία με τον νεογέννητο Αλέξη. «Αντί για τούρτα, μου είχε φέρει δώρο τα κουτιά», μας λέει συγκινημένη η κ. Κανιάρη.
Η καταγωγή της άλλωστε ήταν και ο αρχικός λόγος για να συνδεθεί ο εικαστικός με την Τήνο, στην οποία επέστρεφε για 60 χρόνια από το καλοκαίρι του 1951 με εξαίρεση την περίοδο της επταετίας. «Ο άντρας μου έβλεπε το τοπίο με έναν τελείως διαφορετικό τρόπο. Εβλεπε τα πράγματα κοινωνικοπολιτικά. Το τοπίο το αγαπούσε πολύ, με το ζόρι τον έβγαζα από τη βεράντα για να κοιμηθεί», σημειώνει η κ. Κανιάρη.
Ηταν ένας άνθρωπος ανήσυχος, μεθοδικός λόγω των σπουδών του στην ιατρική, που έζησε και επηρεάστηκε από το εξωτερικό, φοβούμενος το αεροπλάνο αλλά όχι το να πει τη γνώμη του και να μιλήσει πολιτικά μέσα από το έργο του, κρατώντας όμως αποστάσεις από τη λεγόμενη «στρατευμένη τέχνη». Αν και το εργαστήριό του ήταν «άβατο» και ο ίδιος εσωστρεφής, πρώτη του έμπνευση για να σχεδιάσει τις διάσημες φιγούρες του ήταν τα παιδιά του. Το μικρό αγόρι στο «Παιχνίδι» και η κοριτσίστικη φιγούρα που μας καλωσορίζει στην έκθεση είναι τα αφαιρετικά «πορτρέτα» του Αλέξη και της Ιωάννας-Ειρήνης Κανιάρη. «Εχω συνηθίσει να βλέπω τον εαυτό μου μέσα από τα έργα του», μας λέει ο κ. Κανιάρης και τονίζει ότι τα έργα του πατέρα του εντάσσονται στον πολιτισμό της Τήνου. «Είναι ένα νησί που αγαπούσε πολύ ο πατέρας μου και είναι ευκαιρία να έχουν μια εικόνα της σύγχρονης τέχνης όσοι έρχονται στο νησί», τονίζει.
Η έκθεση παρουσιάζει 29 έργα του σπουδαίου εικαστικού τα οποία συγκέντρωσε ο Χριστόφορος Μαρίνος από τη συλλογή της οικογένειας Κανιάρη, ιδιωτικές συλλογές και γκαλερί. Χωρίς να διατηρεί μια αυστηρή χρονολογική σειρά, η έκθεση παρουσιάζει αντιπροσωπευτικά έργα από την καλλιτεχνική πορεία του εικαστικού εκκινώντας από τη «Σκύρο» του 1952 έως τον «Αγγελο» του 2009. Ανάμεσά τους ο επισκέπτης θα συναντήσει ορισμένα από τα πιο εμβληματικά, όπως το αφηρημένο «Καταστροφή στη Μαρσινέλ» (1957) που αποκήρυξε όταν είδε τα έργα του Πόλοκ, τη σύνθεση «Οψεις του ρατσισμού» (1970) από την εποχή της δικτατορίας, το «Τιμής ένεκεν στους τοίχους της Αθήνας 1941-19…» που «παρεμβαίνει» στην αίθουσα με τα έργα του Γιαννούλη Χαλεπά, το «Εσωτερικό» (1974) από την ενότητα «Μετανάστες» που αναφέρεται στους Ελληνες της Γερμανίας, «Πού είναι ο Βορράς, Πού είναι ο Νότος» (1988) για την Ευρώπη των δύο ταχυτήτων.
«Βρίσκεις κάποιο ενδιαφέρον σε αυτή τη δουλειά;», ήταν ένα ερώτημα που απηύθυνε συχνά στον εαυτό του ο Βλάσης Κανιάρης για τις εκθέσεις και τα έργα του. Το ίδιο ρώτησε τον Χριστόφορο Μαρίνο σε μια αδημοσίευτη συνέντευξη του 2008 που διαβάζουμε στην καλοσχεδιασμένη έκδοση που συνοδεύει την έκθεση. Αμήχανα μα τελείως φυσικά ο κ. Μαρίνος είχε απαντήσει τότε: «Εννοείται, είναι πολύ επίκαιρη». Το ίδιο θα λέγαμε και τώρα.
Ιδρυμα Τηνιακού Πολιτισμού,
Χώρα Τήνου, έως 31 Οκτωβρίου