Πέρα από την ένδοξη ιστορία της (μεταξύ των επιφανών τέκνων της συγκαταλέγονται δύο πατριάρχες και ένας ολυμπιονίκης), η Καλλιμασιά της Χίου μπορεί να αισθάνεται περήφανη για τον μικρό θησαυρό που κρύβει το υπόγειο του Γυμνασίου της. Πριν από περίπου δύο δεκαετίες, ο τότε λυκειάρχης Γιάννης Κολλιάρος αποφάσισε ότι έπρεπε να διασώσει όλα αυτά τα παραδοσιακά αντικείμενα, που κατέληγαν στα σκουπίδια επειδή δεν είχαν πλέον χρηστική αξία για τους ιδιοκτήτες τους.
Αρχισε, λοιπόν, να συγκεντρώνει παλιά εργαλεία, έγγραφα, έπιπλα, μηχανήματα, σκεύη, κεραμικά, ενδύματα και άλλα τεκμήρια της τοπικής ιστορίας. Σήμερα, το Λαογραφικό Μουσείο Καλλιμασιάς, που δημιουργήθηκε στο σχολικό υπόγειο ύστερα από μια σειρά αρχιτεκτονικών παρεμβάσεων, φιλοξενεί πολλές χιλιάδες εκθέματα σχετιζόμενα με τα παραδοσιακά επαγγέλματα της Χίου, από τους μεσαιωνικούς χρόνους ώς τα μέσα του 20ού αιώνα.
«Τα πρώτα πράγματα που μαζέψαμε τα πήγα στο γραφείο μου και σημείωσα από κάτω τα ονόματα των δωρητών. Κι όταν άρχισαν να βλέπουν τα ονόματά τους γραμμένα, όλο και περισσότεροι κάτοικοι του χωριού ανακάλυψαν πως είχαν αντικείμενα να προσφέρουν. Μέσα σε δυο χρόνια, υπολογίζω ότι είχαμε μαζέψει περίπου 2.000 αντικείμενα», λέει στην «Κ» ο κ. Κολλιάρος. Ακολούθησε η μεταφορά της συλλογής στον υπό διαμόρφωση εκθεσιακό χώρο ενός παλαιού ελαιοτριβείου. «Συνεννοηθήκαμε με μία Αμερικανίδα, που γνωρίζαμε ότι είχε ένα ελαιοτριβείο, πήγαμε και το πήραμε, το μεταφέραμε και το στήσαμε με δικά μας εργαλεία. Και όταν ο κόσμος το είδε, οι δωρεές έγιναν σχεδόν καθημερινές. Αυτή τη στιγμή έχουμε γύρω στα 6.000 εκθέματα, τα οποία σχετίζονται με περίπου 30-40 παραδοσιακά επαγγέλματα. Πρόκειται, δηλαδή, για τη μεγαλύτερη λαογραφική συλλογή στην Ελλάδα», συνεχίζει.
Αποφασισμένοι να δημιουργήσουν μια αναπαράσταση παραδοσιακού χιώτικου χωριού, ο Γιάννης Κολλιάρος και η ομάδα εθελοντών βοηθών του εξασφάλισαν μια μικρή χρηματοδότηση από δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς και στρώθηκαν στη δουλειά. «Χτίσαμε με παραδοσιακό τρόπο δωμάτια με καμάρες. Πρώτα φτιάξαμε το ελαιοτριβείο και το αποστακτήριο ούζου, στη συνέχεια το τσαγκαράδικο, το ραφτάδικο και το σιδηρουργείο. Εχουμε τον γανωματή, τον κηροποιό, τον παπλωματά, τον μπακάλη, τον κουρέα…». Οταν κατάφερνε να ξεκλέψει λίγο χρόνο από τα καθήκοντά του ως λυκειάρχη, κατέβαινε στο υπόγειο, φορούσε πρόχειρα ρούχα και έχτιζε με τα χέρια του. Δική του αρμοδιότητα είναι επίσης η συναρμολόγηση και συντήρηση των εκθεμάτων. «Δούλεψα πολλά χρόνια, και μαζί μου δούλεψαν πολλοί που είχα προσηλυτίσει από εδώ κοντά. Ετσι κατάλαβα ότι ο κόσμος είναι πολύ καλός, καλλιεργημένος». Ανίκανος να απορρίψει τις γενναιόδωρες προσφορές, ακόμα και όταν πρόκειται για αντικείμενα που ήδη υπάρχουν στη συλλογή, δωρίζει ορισμένα αντικείμενα σε άλλα, μικρότερα μουσεία του νησιού και αποθηκεύει το «πλεόνασμα» σε ένα παλιό σπίτι δικής του ιδιοκτησίας.
Επισκέπτες από όλο τον κόσμο
Το Λαογραφικό Μουσείο Καλλιμασιάς είναι πλέον δημοτικό και ο δήμος καταβάλλει τους μισθούς των δύο υπαλλήλων που είναι απαραίτητοι, έτσι ώστε να λειτουργεί κάθε απόγευμα εκτός Κυριακής (και όλες τις υπόλοιπες ώρες κατόπιν συνεννόησης), ενώ στην κάλυψη των λειτουργικών εξόδων συμβάλλουν απλόχερα οι κάτοικοι της περιοχής.
«Είναι πολύ σημαντικό ότι ο κόσμος το έχει αγαπήσει, το έχει αγκαλιάσει». Τους χειμερινούς μήνες, οι επισκέπτες είναι κυρίως μαθητές σχολείων της Χίου, το καλοκαίρι όμως το κοινό πολλαπλασιάζεται. «Ερχονται άνθρωποι από όλο τον κόσμο και έχουμε ήδη γεμίσει τρία βιβλία επισκεπτών», υπογραμμίζει ο ιδρυτής του μουσείου. «Η είσοδος είναι δωρεάν, πιστεύω ότι ο πολιτισμός δεν πρέπει να έχει εισιτήριο», προσθέτει.
Η δημοτική αρχή έχει εκδηλώσει την πρόθεση να επεκτείνει ή να μεταφέρει το μουσείο σε έναν μεγαλύτερο, πιο κατάλληλο χώρο, αφού τα 550 τ.μ. του σχολικού υπογείου είναι κάθε άλλο παρά αρκετά.
Τα σχέδια για τη δημιουργία ενός υπαίθριου παραδοσιακού χωριού σε έναν χώρο έξι στρεμμάτων, λίγο έξω από την Καλλιμασιά, έχουν προς το παρόν «παγώσει» εξαιτίας της κρίσης, αλλά ο εμπνευστής τους δεν έχει σκοπό να εγκαταλείψει τα όπλα. «Θα μπορούσε ίσως μέσω του δήμου να γίνει μία μελέτη, η οποία να ενταχθεί σε κάποιο ευρωπαϊκό πρόγραμμα», αναφέρει. «Αλλά κι εκεί που είναι, έχει την ομορφιά του, τη ζεστασιά του, μόνο που είναι πάρα πολλά τα πράγματα». Σημειωτέον ότι τα ενδιαφέροντα του ακούραστου Γιάννη Κολλιάρου δεν περιορίζονται στη λαογραφία, και οι κάτοικοι της Καλλιμασιάς τού οφείλουν την ύπαρξη ενός δεύτερου μουσείου, αφιερωμένου στη ζωολογία, τη βοτανολογία και τη φαρμακολογία της περιοχής. Εχει γράψει, επίσης, βιβλία και θεατρικά έργα.
Περισσότερα για το Λαογραφικό Μουσείο Καλλιμασιάς στο gym-kallim.chi.sch.gr/exhibits.php.