Δεν έχει συμβεί ποτέ ξανά μια διεθνής διοργάνωση με τόσο σημαντική πορεία να αποφασίσει να μοιράσει (και να διχάσει) τις δυνάμεις της και την προσοχή που δέχεται. Πόσο μάλλον ανάμεσα σε δύο τόπους τόσο άνισους ιστορικά, πολιτικά, οικονομικά αλλά κυρίως συμβολικά, όσο το Κάσελ και η Αθήνα. Συνέβη λοιπόν το πρωτοφανές σε μια περίοδο που η Ελλάδα ακουγόταν ούτως ή άλλως στα νέα. Ευκαιρία άραγε ή παγίδα;
Πολλές ήταν οι συμβολικές κινήσεις της documenta 14, πέρα από την πρωταρχική και σπουδαία της φιλίας ανάμεσα στις δύο πόλεις, που είτε συγκίνησαν είτε αποθάρρυναν το κοινό της Αθήνας και την ευρύτερη κοινή γνώμη. Πρώτη και καλύτερη η επιλογή του τίτλου (εργασίας) Learning from Athens κατά το Learning from Las Vegas, το συμπέρασμα της έρευνας των φοιτητών αρχιτεκτονικής του πανεπιστημίου Yale το 1968 πάνω στην ιδιόρρυθμη περίπτωση της πόλης του Las Vegas (από την οποία μάλιστα προέκυψε το μεταμοντέρνο ως έννοια). Η επιλογή να ιδωθεί η Αθήνα ως ένας μεγάλος περίπατος με εξαιρετικά και άγνωστα σε ορισμένες περιπτώσεις σημεία ενδιαφέροντος (όπως το Αρχαιολογικό Μουσείο Πειραιά ή το Επιγραφικό Μουσείο) είχε πραγματικό ενδιαφέρον για όσους διέθεσαν χρόνο, άρα όχι για τους ξένους επισκέπτες των 2-3 ημερών. Η απόφαση να εργαστεί η ομάδα κυρίως στην Αθήνα χωρίς το ανάλογο άνοιγμα στην τοπική καλλιτεχνική κοινότητα σήμανε έναν τόνο πολιτικής αμφισημίας. Ωστόσο, πολλά και καλά έργα, νέες παραγωγές έγιναν εδώ, με
Ελληνες συντελεστές, όπως και η διοργάνωση είχε εν μέρει χρώμα ελληνικό. Η documenta 14 υπήρξε συστηματικά ενάντια και απαξιωτική σε οτιδήποτε ιδιωτικό (αγορά, ιδιωτικούς οργανισμούς) σε μια χώρα που βουλιάζει στον κρατισμό και ενώ η τέχνη παραδοσιακά ανασαίνει από την ιδιωτική στήριξη. Ωστόσο, όρισε μια μεγάλη δωρεά για έργα υποδομής στο Ιδρυμα Τσαρούχη, απόφαση σπουδαία για το μέλλον. Οπως, επίσης, επέλεξε να παρουσιάσει στο Κάσελ την αθέατη και αξιόλογη συλλογή του ΕΜΣΤ, προβάλλοντας σημαντικά την ελληνική τέχνη.
Οι 100 ημέρες του Learning from Athens συμπληρώθηκαν στην Αθήνα και συμπληρώνονται στο Κάσελ. Απομένει ο απολογισμός που είναι αφενός προσωπική υπόθεση, αφετέρου μας αφορά ως κοινωνία. Tι έμαθαν λοιπόν οι άλλοι από την Αθήνα, τι μάθαμε εμείς από το Κάσελ; Δεν έχω καμία αμφιβολία ότι τα βιβλία της documenta 14 θα αναζητηθούν στις πανεπιστημιακές βιβλιοθήκες και το Learning from Athens θα μελετηθεί από την Ιστορία της Τέχνης ως case study. Ωστόσο, διατηρώ επιφυλάξεις εάν κέρδισε τη ζωντανή προσοχή μας στο εδώ και τώρα, παρά τα όσα σημαντικά ίσως συνέβησαν στον κύκλο ζωής που διέγραψε.
*Η κ. Ολγα Χατζηδάκη είναι επιμελήτρια της locus athens.