Αξίζει την απόφαση, έστω και της στιγμής, εκεί που περπατάτε στη Βασιλίσσης Σοφίας να μπείτε στη μεγάλη, ατμοσφαιρική αυλή του Βυζαντινού Μουσείου. Οχι μόνο για να χαρείτε το μοναδικό περιβάλλον της έπαυλης της Δουκίσσης της Πλακεντίας, όχι μόνο για να δείτε την εξαιρετική μόνιμη συλλογή του μουσείου (όλα αυτά μπορείτε να τα κάνετε οποτεδήποτε), αλλά για να απολαύσετε την έκθεση της Εθνικής Πινακοθήκης με τίτλο «Ομάδα Τέχνη. 100 χρόνια». Εχει εγκαινιαστεί εδώ και καιρό και συνεχίζεται ώς τις 29 Οκτωβρίου για να περιμένει κάθε ανοικτό πνεύμα σε αυτή την πόλη.
Λοξοδρόμησα μόλις προχθές, από τη Βασ. Σοφίας στο γαλήνιο προαύλιο του Βυζαντινού Μουσείου, αναζητώντας αυτή την αθηναϊκή εμπειρία. Τα εισιτήρια θα τα πάρετε στο κεντρικό κτίριο, στο βάθος του κήπου, στην ιστορική Βίλα Ιλίσια, που είχε σχεδιάσει το 1848 ο Σταμάτης Κλεάνθης για τη Σοφί ντε Μαρμπουά σε ρυθμό ρομαντικής φλωρεντινής επαύλεως (το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο στεγάστηκε εκεί το 1930 έπειτα από τον αγώνα που είχε δώσει ο διευθυντής του, Γεώργιος Σωτηρίου). Για να οδηγηθείτε απευθείας στη θεματική έκθεση της Εθνικής Πινακοθήκης μπορείτε να μπείτε από δεξιά (προς το καφέ) εκτός αν θέλετε να διασχίσετε τις μόνιμες συλλογές, οπότε μπείτε από την κύρια είσοδο, αριστερά. Αλλά, η έκθεση θα σας συνεπάρει. Πρώτον, είναι θαυμάσια στημένη και αξίζουν συγχαρητήρια σε όσους εργάστηκαν στην αρχιτεκτονική οργάνωση της έκθεσης και στις αισθητικές λεπτομέρειες (Σόνια Χαραλαμπίδου-Διβάνη, Ειρήνη Χαραλαμπίδου, Βασίλης Διβάνης). Η ιδέα ήταν της Μαρίνας Λαμπράκη-Πλάκα και η επιμέλεια της Ολγας Μεντζαφού – Πολύζου που επέλεξαν να φωτίσει αυτή την ιδιαίτερη στιγμή της ελληνικής τέχνης, την «Ομάδα Τέχνη», μια πρωτοποριακή «παρέα» σπουδαίων καλλιτεχνών, που διέρρηξαν πριν από 100 χρόνια τα δεσμά με τον ακαδημαϊσμό και έφεραν νέο αέρα. Η Ομάδα αυτή αρχικά ιδρύθηκε από τον Νικόλαο Λύτρα και υποστηρίχθηκε από τον Ελευθέριο Βενιζέλο ως μια προοδευτική κίνηση που έφερνε την Ελλάδα εγγύτερα στην καλλιτεχνική σκηνή της Ευρώπης. Πράγματι, χαίρεται κανείς σε όλα αυτά τα υπέροχα έργα σπουδαίων καλλιτεχνών (όλοι ένας κι ένας), τα σπέρματα και τους κυματισμούς της Αρ Νουβό, του Συμβολισμού, του Jugendstil, που ήρθαν με σχετική καθυστέρηση στην Ελλάδα.
Η περιήγηση στην έκθεση με άφησε με πολλές εικόνες αλλά πάνω από όλα μου έδωσε τροφή για σκέψη. Πόσοι άραγε στην ελληνική κοινωνία σήμερα μπορούν να διανοηθούν ότι πριν από έναν αιώνα, με την Ελλάδα στο πλευρό των νικητών συμμάχων στον Μεγάλο Πόλεμο, υπήρχε αυτή η τόσο ανοιχτή «Ομάδα Τέχνη» που δείχνει και βάθος αστικής ζωής και επαφή με τα ρεύματα της Δύσης. Αλλά η έκθεση είναι πρώτα από όλα «τέχνη» και θα χαρείτε ορισμένα έργα ιδιαίτερα. Στέκομαι με τεράστιο σεβασμό στην ιδιοφυΐα και στην αισθητική τελειότητα του Κωνσταντίνου Μαλέα (θαυμάστε τις πολλές εκδοχές της Ακρόπολης) όπως και του Κωνσταντίνου Παρθένη, του Οδυσσέα Φωκά ή του νεότερου από τους άλλους Περικλή Βυζάντιου. Και τι ωραίος ο Θεόφραστος Τριανταφυλλίδης ή ο Κερκυραίος Λυκούργος Κογεβίνας, ο Νικόλαος Οθωναίος, ο στυλίστας Οθων Περβολαράκης και οι λιγότερο γνωστοί Σταύρος Καντζίκης και Δημήτριος Στεφανόπουλος. Θα δείτε και δύο γλύπτες, τον σπουδαίο Μιχάλη Τόμπρο αλλά και τον Γρηγόριο Ζευγώλη, που είναι αποκάλυψη. Αργότερα, και όταν η Ομάδα εκθέτει στο Παρίσι, προστίθενται και άλλοι, ανάμεσά τους και ο Δημήτρης Γαλάνης.
Η «Ομάδα Τέχνη» είχε το δικό της Salon. Σήμερα, η Εθνική Πινακοθήκη μας έδωσε την αναβίωση εκείνης της κίνησης σε μία έκθεση που έχει νόημα και που συγκινεί ποικιλοτρόπως. Ο κατάλογος κοστίζει 40 ευρώ αλλά τα αξίζει και οι θαυμάσιες καρτ ποστάλ 50 λεπτά εκάστη.