Στα μάτια των άλλων ήταν ένα αταίριαστο ζευγάρι. Οι γονείς της, όταν έμαθαν για τον επικείμενο γάμο τους, είπαν: «Θα σμίξει ο ελέφαντας με την περιστέρα». Κι όμως, η όμορφη, μικροκαμωμένη και εύθραυστη Φρίντα Κάλο αγάπησε με πάθος τον κατά 21 χρόνια μεγαλύτερό της, ογκώδη και όχι ιδιαίτερα ευειδή Ντιέγκο Ριβέρα. Εκείνον που καθόρισε όχι μόνο τη ζωή αλλά και την τέχνη της.
Από τη μια το φιζίκ του και η φήμη τού γυναικά («Δον Ζουάν του χρωστήρα» τον αποκαλούσαν), από την άλλη το γεγονός ότι η Φρίντα τράβηξε με τα χρόνια πάνω της όλο το ενδιαφέρον – όλα συνέβαλαν στο να μείνει ο Ντιέγκο Ριβέρα στη σκιά της. Αδικα. Γιατί δεν υπήρξε μόνο σύντροφος της Φρίντα Κάλο, αλλά και σπουδαίος ζωγράφος, σχεδιαστής, γλύπτης, εικονογράφος, σκηνογράφος, ενδυματολόγος, αρχιτέκτονας, πολιτικός ακτιβιστής και, κυρίως, ένα ανήσυχο πνεύμα του καιρού του.
Επρεπε να περάσει μισός και πλέον αιώνας από τον θάνατό του για να τον δουν με άλλο μάτι, κατ’ αρχάς, οι συμπατριώτες του και να αποφασίσουν να τον γνωρίσουν καλύτερα. Μετά την –αναπάντεχη για πολλούς– επιτυχία της περυσινής ρετροσπεκτίβας του στο Palacio de Bellas Artes της Πόλης του Μεξικού, μια νέα έκθεση, στην ίδια πόλη (μέχρι τις 8 Απριλίου), εστιάζει στη «κόκκινη» πλευρά του. «Diego Rivera y la experiencia en la URSS» ο τίτλος της – «Ο Ντιέγκο Ριβέρα και η εμπειρία της ΕΣΣΔ». Ταυτόχρονα, ένα λεύκωμα των εκδόσεων Taschen –«Diego Rivera, The Complete Murals»– δίνει μια ολοκληρωμένη εικόνα των πιο χαρακτηριστικών έργων του, των τοιχογραφιών που φιλοτέχνησε και οι οποίες κοσμούν πολλά δημόσια κτήρια στο Μεξικό – νοσοκομεία, μουσεία, πανεπιστήμια. Μέσα από αυτές ο Ριβέρα καταγράφει τους πολιτικούς και κοινωνικούς προβληματισμούς του, σχολιάζει πρόσωπα και καταστάσεις – ιστορεί, στην ουσία, την εποχή του. Kαι, φυσικά, εμπνέεται από τη Ρωσική Επανάσταση και τα μαρξιστικά ιδεώδη. Και ο ίδιος, άλλωστε, είχε ρίζες στη Ρωσία…
Ο Ριβέρα αφηγήθηκε τη βιομηχανική «έκρηξη» του Ντιτρόιτ σε μια τοιχογραφία 6,7 επί 22 μέτρα (1932-33), που βρίσκεται στο Ινστιτούτο Τεχνών της πόλης.
Ρωσικό αίμα
Γεννήθηκε το 1886. Οι γονείς του ήταν δάσκαλοι. Λέγεται ότι ο παππούς του, ιδιοκτήτης μεταλλείου αργύρου, είχε γεννηθεί στη Ρωσία και ότι η γιαγιά του είχε ινδιάνικες ρίζες. Ο ίδιος ήταν υπερήφανος που μπορούσε να αποκαλεί τον εαυτό του Mestizo (Κρεολό) αλλά και για το ρωσικό αίμα που κυλούσε στις φλέβες του. Οι απολαβές των γονιών του από το επάγγελμά τους ήταν πενιχρές. Ομως, το μεταλλείο που είχαν κληρονομήσει εξασφάλιζε στην οικογένεια άνετη διαβίωση. Μέχρι τη στιγμή που τα κοιτάσματα αργύρου εξαντλήθηκαν και η οικογένεια αναζήτησε καλύτερη ζωή στην πρωτεύουσα.
Εκεί ο Ντιέγκο άρχισε να ζωγραφίζει. Η επιθυμία του πατέρα του να ακολουθήσει μια καριέρα στον στρατό δεν πραγματοποιήθηκε, αφού ο νεαρός, λίγους μήνες μετά την εισαγωγή του στη στρατιωτική ακαδημία, την εγκατέλειψε για να αφοσιωθεί στη ζωγραφική. Στα τέλη του 1906, έχοντας ολοκληρώσει τις σπουδές του στη San Carlos, έφυγε για την Ευρώπη.
Δύο χρόνια έμεινε στη Μαδρίτη, όπου ήρθε σε επαφή με τα μεγάλα ευρωπαϊκά καλλιτεχνικά κινήματα. Μετά, εγκαταστάθηκε στο Παρίσι. Αλλά εκεί ο έρωτας προηγήθηκε της τέχνης: γνώρισε μια Ρωσίδα ζωγράφο, την Αντζελίνα Μπέλοφ, που θα γινόταν σύντροφός του για τα επόμενα δώδεκα χρόνια. Στο Μονπαρνάς, όπου έμεναν, γείτονάς τους ήταν ο Μοντριάν. Συνδέθηκαν φιλικά με τον Χουάν Γκρις. Ο κυβισμός εντυπωσίασε τον Ντιέγκο· μέσα σε μια πενταετία φιλοτέχνησε περίπου 200 έργα με κυβιστικό ιδίωμα.
Οσο εκείνος αναζητούσε στην Ευρώπη την εικαστική του ολοκλήρωση, στη χώρα του ο εμφύλιος μαινόταν. Το 1913 ξέσπασε η μεξικανική επανάσταση, με ηγέτες τον Φρανσίσκο «Πάντσο» Βίγια στον Βορρά και τον Εμιλιάνο Ζαπάτα στον Νότο. Ο Ριβέρα ένιωσε βαθιά συγκίνηση στην ιδέα ενός Μεξικού που θα ξυπνούσε από τον αποικιακό λήθαργο. Ετσι, το 1921, όταν η νέα κυβέρνηση της πατρίδας του –υπό τον πρόεδρο Αλβάρο Ομπρεγκόν– εξήγγειλε πρόγραμμα λαϊκής επιμόρφωσης που θα περιελάμβανε και τη φιλοτέχνηση τοιχογραφιών σε δημόσια κτίρια, αποφάσισε να επιστρέψει. Εκτός από την Αντζελίνα άφησε πίσω του και την κόρη που είχε αποκτήσει από την παράλληλη σχέση του με μια άλλη Ρωσίδα καλλιτέχνιδα. Δεν θα τις έβλεπε ποτέ ξανά.
Με την επάνοδό του στο Μεξικό το παλιό περιβάλλον άρχισε αίφνης να φαντάζει καινούργιο. «Παντού έβλεπα ένα δυνητικό αριστούργημα: στα πλήθη, στις αγορές, στις στρατιωτικές παρελάσεις, στα χωράφια, σε κάθε λαμπερό πρόσωπο, σε κάθε χαρούμενο παιδί. Ζωγράφιζα τόσο φυσικά όπως ανέπνεα, μιλούσα ή ίδρωνα», είχε πει σε μια συνέντευξή του. Δούλευε ακατάπαυστα.
Ο γάμος
Το 1922 –χρονιά που έγινε μέλος του Μεξικανικού Κομμουνιστικού Κόμματος– παντρεύτηκε ένα μοντέλο του, τη Λούπε Μαρίν, και απέκτησε άλλες δύο κόρες. Ομως, ο γάμος δεν στέριωσε. Εκτός από τις πολλές περιστασιακές σχέσεις του, το 1928, στους κομμουνιστικούς κύκλους γνώρισε τη Φρίντα Κάλο. Στην τοιχογραφία με τίτλο «Προλεταριακή επανάσταση» την απεικόνισε να μοιράζει όπλα και ξιφολόγχες στους εργάτες που ήταν αποφασισμένοι να πολεμήσουν. Παντρεύτηκαν το 1929. Με δική του ενθάρρυνση η Φρίντα αποφάσισε να αφοσιωθεί στη ζωγραφική.
Εργο του 1945 (λεπτομέρεια), το Εθνικό Παλάτι, Πόλη του Μεξικού.
Ο έρωτας, οι πολιτικοί αγώνες, η τέχνη αλλά και οι απιστίες κυριάρχησαν στη ζωή τους τα επόμενα χρόνια. Η Φρίντα προδομένη και ταπεινωμένη, αλλά πάντα αφοσιωμένη σ’ εκείνον, αναζητούσε διέξοδο στη ζωγραφική – κι ο Ντιέγκο την αναγνώριση και το χρήμα σε δουλειές εκτός συνόρων. Αν και μαρξιστής, δέχθηκε να φτιάξει τοιχογραφίες για λογαριασμό δύο Αμερικανών μεγιστάνων, του Φορντ και του Ροκφέλερ. Ο κομμουνιστικός Τύπος τον κατακεραύνωνε επί εβδομάδες. Το ζευγάρι αποφάσισε να φύγει για το Λος Αντζελες και, μετά, για τη Νέα Υόρκη. Ομως το «αμερικανικό όνειρο» τέλειωσε νωρίς. Το 1933 οι αδελφοί Ροκφέλερ του ζήτησαν να απαλείψει από το έργο το οποίο φιλοτεχνούσε τη μορφή του Λένιν. Εκείνος αρνήθηκε. Οι εργοδότες του τον αποζημίωσαν και η ημιτελής τοιχογραφία καταστράφηκε.
Το διαζύγιο
Ο Ντιέγκο και η Φρίντα επέστρεψαν στο Μεξικό. Εγκαταστάθηκαν στο Σαν Ανχελ. Εκείνη ζούσε σε ένα μικρότερο οίκημα, το Μπλε Σπίτι, που επικοινωνούσε με το Ροζ Σπίτι μέσω ενός εναέριου διαδρόμου. Αισθανόταν ευτυχία κοντά του, σ’ ένα σπιτικό γεμάτο φυτά, παπαγάλους, μαϊμούδες και σκυλιά. Ομως εκείνος δεν μπορούσε να χαλιναγωγήσει τη σεξουαλικότητά του. Το 1935 η Κάλο έμαθε για την ερωτική σχέση του με τη μικρότερη αδελφή της, Κριστίνα, εγκατέλειψε τη συζυγική εστία και ζωγράφισε μερικά από τα πιο σπαρακτικά έργα της. Πήραν διαζύγιο. Ομως, πέντε χρόνια αργότερα, παντρεύτηκαν ξανά.
Ο Ριβέρα έδειχνε να έχει αλλάξει. Μετά τον θάνατό της, το 1953, έχασε τη γη κάτω από τα πόδια του. Η κλονισμένη υγεία του επιδεινώθηκε. Το 1955, λίγο αφότου έμαθε ότι πάσχει από καρκίνο, παντρεύτηκε την εκδότρια Εμα Ουρτάδο. Ηταν η ύστατη προσπάθειά του να κρατηθεί από τη ζωή. Στις 24 Νοεμβρίου 1957 πέθανε από έμφραγμα στο εργαστήριό του. To 2010 «ξανασυναντήθηκε» με τη Φρίντα. Οι μορφές τους εικονίζονται στο χαρτονόμισμα των 500 πέσος…