Η έκθεση με τίτλο «Αρωμα γυναίκας στην ελληνική ζωγραφική», που φιλοξενείται στο Ιδρυμα Μ. & Β. Θεοχαράκη, είναι ένα από εκείνα τα εικαστικά γεγονότα που πέραν από την αισθητική απόλαυση που προσφέρουν, έχουν επίσης εκπαιδευτικό χαρακτήρα.
Η οργάνωσή της είναι ακαδημαϊκή, ομοίως και το σκεπτικό με το οποίο επιλέχθηκαν τα 85 έργα που εκτίθενται – στην πλειονότητά τους ανήκουν στις συλλογές της Εθνικής Πινακοθήκης – Μουσείου Αλεξάνδρου Σούτσου. Αν η Εθνική Πινακοθήκη λειτουργούσε, θα την επισκέπτονταν όσοι αγαπούν την παραστατική ζωγραφική και θέλουν να απολαύσουν μερικές από τις ωραιότερες προσωπογραφίες της νεοελληνικής τέχνης, αλλά και να κατανοήσουν τον τρόπο με τον οποίο οι δημιουργοί «συνομιλούν» με την εποχή τους.
Το θέμα της είναι οι γυναίκες και οι αίθουσες έχουν γεμίσει από τα πορτρέτα τους. Με κεντρικό άξονα τον τρόπο που απεικονίζονται στη ζωγραφική του 19ου και 20ού αιώνα, το «Αρωμα γυναίκας» παρακολουθεί τις καλλιτεχνικές εξελίξεις και τα αισθητικά ρεύματα, αναδεικνύοντας παράλληλα την ιδιαίτερη θέση που έχει η γυναίκα στην κοινωνία κάθε εποχής.
Με χρονολογική πορεία
Ξεκινώντας από τον τρίτο όροφο και κατεβαίνοντας προς τον πρώτο κινούμαστε από το παρελθόν στο σήμερα, ακολουθώντας χρονολογική πορεία. Με αυτόν τον τρόπο είναι οργανωμένες και οι ενότητες από την επιμελήτρια της Εθνικής Πινακοθήκης Λαμπρινή Καρακούρτη-Ορφανοπούλου. Από όροφο σε όροφο οι αρχόντισσες με τις τοπικές φορεσιές δίνουν σιγά σιγά τη θέση τους στις πρώτες προσωπογραφίες, και από την ηθογραφία περνάμε στις γυναίκες των ακαδημαϊκών δασκάλων του 19ου αιώνα. Μέχρι που ο μοντερνισμός αρχίζει να εμβαθύνει στον αθέατο ψυχικό κόσμο αναπαριστώντας με τόλμη την αστική τάξη των αρχών του 20ού αιώνα.
Οι πληροφορίες είναι απαραίτητες για να καταλάβει ο επισκέπτης τη συγκεκριμένη έκθεση. Αλλά για εμάς, ο καλύτερος τρόπος για να τη δει είναι να τη διατρέξει και να σταθεί μπροστά στα έργα που τον συγκινούν. Ποιες ήταν οι γυναίκες που ενέπνευσαν τους ζωγράφους τους;
Τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα ξεχωρίζει η «Προσωπογραφία» του Νικoλάου Λύτρα που αφιέρωσε στη γυναίκα του, τη ζωγράφο Μαρία Χορς. Υστερα από μία σειρά πορτρέτων που εικονίζουν τη μαθήτρια και μελλοντική σύζυγό του, φιλοτεχνεί το 1917 αυτό το πορτρέτο, που αποτελεί μία από τις ωραιότερες προσωπογραφίες της μοντέρνας τέχνης, προβάλλοντας και τονίζοντας την εικόνα της «Νέας Γυναίκας». Η μονοχρωμία του φορέματος, που είναι ζωγραφισμένο με πλατιά πινελιά, αλλά και η στάση της απεικονιζόμενης έχουν σημειολογικό χαρακτήρα σε σχέση με την προσωπικότητα της ζωγράφου.
Το 1930
Στη δεκαετία του 1930 ανήκει η «Προσωπογραφία της Φρόσως Σκουμπουρδή» του Περικλή Βυζάντιου, που απεικονίζει τη σύζυγό του, σε πλάγια στάση, αγέρωχη, να κρατά βιβλίο –στοιχείο πνευματικής χειραφέτησης– και να κοιτά τον θεατή γεμάτη αυτοπεποίθηση. «Δεν πετύχαμε ως σύζυγοι, αλλά βγάλαμε καλά παιδιά και νομίζω ότι φερθήκαμε καλά σαν γονείς και αυτό οφείλεται πολύ σε σένα, που έδειξες μετά τον χωρισμό μας θέληση, και ιδίως γιατί υπήρξες πάντοτε η πιο καλοανατεθραμμένη Αθηναία», της έγραφε.
Στο τέλος του 20ού αιώνα στέκεται η «Μαρίνα» του Παναγιώτη Τέτση, που απεικονίζει τη ζωγράφο και ηθοποιό Μαρίνα Ψάλτη. Πρόκειται για ένα υπέροχο πορτρέτο, στο οποίο ο ζωγράφος επεξεργάζεται τη μορφή με κύριο μέλημα την ένταση του χρώματος και τον τόνο της σκιάς. Ο ζωγράφος αιχμαλωτίζει στον καμβά το σώμα της ηθοποιού, το οποίο γίνεται η αιτία της ζωγραφικής του πράξης.
Iδρυμα Μ. & Β. Θεοχαράκη, έως τις 3/2/19.