«Μπαμπά, βλέπεις αυτό το παλιό σπίτι με τους κόκκινους τοίχους; Είναι έτσι από το αίμα των ανθρώπων που έμεναν κάποτε μέσα!» είπε –με ολοφάνερο ενθουσιασμό– ο επτάχρονος Αλέξανδρος-Ερμής, στον πατέρα του Παύλο Χατζηγρηγορίου, μια μέρα που περνούσαν μπροστά από το περίφημο «Κοκκινόσπιτο». Ο μαθητής δημοτικού δεν θα μπορούσε λόγω ηλικίας να έχει διαβάσει τη «Μεγάλη Χίμαιρα» του Καραγάτση, την οποίαν πολλοί Συριανοί συνδέουν, μάλλον λανθασμένα, με το ερειπιώδες αρχοντικό στον δρόμο προς το Πισκοπιό. Ομως, είχε μάθει από τους συνομηλίκους του τον μύθο πως είναι στοιχειωμένο και πως οι ένοικοί του έγιναν αιμοβόρα φαντάσματα.
Σημασία εδώ δεν έχει τόσο η splatter εκδοχή του περίφημου μυθιστορήματος στα μάτια του μικρού. Οσο το ότι η «Χίμαιρα» έχει ξεφύγει από τις σελίδες της έκδοσης της Εστίας και παραμένει ακόμα ζωντανή και πάλλουσα στο νησί. Δεν είναι τυχαίο. Η πρωτεύουσα της Σύρας, δεν έχει αλλάξει και τόσο από τα τέλη του 19ου αιώνα όταν απέκτησε τα περισσότερα νεοκλασικά ενώ στις εξοχές ξεφυτρώνουν ακόμα τα παρηκμασμένα εξοχικά με αλέες από κυπαρίσσια. Η αρχιτεκτονική κληρονομιά μένει πεισματικά όρθια, σιγομουρμουρίζει τη δική της ιστορία, που πριν από τρεις δεκαετίες οι ίδιοι οι Συριανοί αντιμετώπιζαν ελαφρά και απαξιωτικά. Ποιος ξεχνά τον ευτελισμό του δημαρχείου του Τσίλλερ, με πλαστικές καρέκλες στην πλατεία και χαρωπές τηλεπερσόνες στα σκαλιά; Εγώ, (που κατάγομαι από το νησί και το πονάω), σίγουρα όχι.
Σήμερα φαίνεται πως έχει έρθει μια νέα γενιά στα πράγματα, άξια και ικανή να αναδείξει το παρελθόν. Οπως ο Παύλος Χατζηγρηγορίου, Θεσσαλονικιός στην καταγωγή, ερωτευμένος με την πρωτεύουσα της Σύρας από τότε που αποφοίτησε από το Πολυτεχνείο το 1998. Αναζήτησε εργασία ως μηχανικός στην Ερμούπολη, βρήκε δουλειά στις τεχνικές υπηρεσίες του δήμου και κάθε απόγευμα φωτογράφιζε όλα τα παλιά κτίρια. Τελικά έφτιαξε μια βάση δεδομένων με τη βοήθεια καθηγητών στην Αρχιτεκτονική Σχολή του ΕΜΠ. Ανέπτυξε την καινοτόμο εφαρμογή HERΜeS με αλγόριθμους που μαρτυρούσαν ποια από τα ετοιμόρροπα νεοκλασικά κινδύνευαν να πέσουν. Η δουλειά του αναγνωρίστηκε διε-θνώς από την Europa Nostra, την ομπρέλα των πολιτιστικών οργανώσεων της Ευρώπης.
Ο πολιτικός μηχανικός, όμως, ήθελε να βοηθήσει τους ίδιους τους κατοίκους να καταλάβουν τι θησαυρό έχουν στα χέρια τους. Ιδρυσε μια ΑΜΚΕ με το ίδιο όνομα που έχει κάνει πολλές πρωτότυπες δράσεις. Μία από τις πιο ξεχωριστές είναι «100 κτίρια-100 ιστορίες», στο οποίο μαθητές, φοιτητές, ντόπιοι και φίλοι της Ερμούπολης, γράφουν την ιστορία κάποιου αρχιτεκτονήματος, την οποία μπορούν να διαβάζουν με τα κινητά τους οι επισκέπτες σκανάροντας έναν κωδικό που θα υπάρχει στην πρόσοψη. Ετσι, τα οικοδομήματα της Σύρου αποκτούν λαλιά και μια ολόκληρη εποχή προόδου και ικμάδας γίνεται κτήμα στην πράξη και όχι στη θεωρία.
Κρατώ την πιο πρωτότυπη πρωτοβουλία για το τέλος. Η HERMeS σε συνεργασία με τον σκηνοθέτη, ηθοποιό και εγγονό του Καραγάτση, Δημήτρη Τάρλοου και το Θέατρο Πορεία, δίνει στη «Μεγάλη Χίμαιρα» μια θέση στο παρόν της Ερμούπολης. Επελέγησαν δέκα κτίρια –από το λιμάνι και τον αστικό ιστό– που αντιστοιχούν στην περίοδο κατά την οποίαν γράφτηκε το μυθιστόρημα. Η πικρή ιστορία της Γαλλίδας που ερωτεύθηκε τον –εγκατεστημένο στην Σύρο– Κασιώτη καραβοκύρη και κυνήγησε μάταια τη χίμαιρα του έρωτα, θα βρει «στέγη» σε αληθινά οικοδομήματα. Από τον ερχόμενο Ιούνιο χάρις σε μια ψηφιακή εφαρμογή, προσβάσιμη από κινητό και υπολογιστή, κάποιος θα μπορεί να περιηγηθεί σε αυτά, ακούγοντας την φωνή του Τάρλοου να διαβάζει αποσπάσματα από το βιβλίο, αλλά με ζωντανή σύνδεση στην οθόνη με μια ξεναγό. Οσο για το Κοκκινόσπιτο, το άφησαν στην ησυχία του για να ερεθίζει τη φαντασία των παιδιών.