Αν εμείς οι Ελληνες, πρώτα από όλους, είχαμε την περιέργεια και την επιθυμία να γνωρίσουμε τον τόπο μας απ’ άκρη σ’ άκρη, τότε πολλά θα ήταν διαφορετικά. Πολλές πόλεις, κωμοπόλεις και χωριά θα υποδέχονταν ταξιδιώτες που θα σέβονταν τον κάθε τόπο και δεν θα υπήρχε υπερσυγκέντρωση στους διαφημισμένους προορισμούς και ερημιά στους υπόλοιπους. Η Ελλάδα θα ήταν καλύτερη και πιο δυνατή και σίγουρα οι πολίτες της θα ήταν πλουσιότεροι και σοφότεροι. Επιπλέον, θα υπήρχε περισσότερη περηφάνια στους τόπους, θα υπήρχε μεγαλύτερος σεβασμός γι’ αυτό που κληροδοτήθηκε, γι’ αυτό που μπορεί να γίνει. Οπως συμβαίνει συχνά σε πολλά μέρη, ξεχωριστά ή όχι, η επίσκεψη σε ένα μουσείο είναι σχεδόν μοναχική εμπειρία. Αλλά σε ορισμένα μουσεία, όπως το Βυζαντινό της Καστοριάς, που επισκέφθηκα πρόσφατα, θα έπρεπε να υπάρχουν πολλοί επισκέπτες και παρά τους περιορισμούς της επιδημίας να υπάρχει πάντα εκδηλωμένη η επιθυμία σύνδεσης, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, με όσα το μουσείο αυτό προσφέρει.
Είναι μερικά χρόνια τώρα, από το 2018, που το Βυζαντινό Μουσείο Καστοριάς, ένα θαυμάσιο έργο της Εφορείας Αρχαιοτήτων Καστοριάς, έχει μεταμορφωθεί. Είναι ένα σύγχρονο μουσείο, που άρχισε να κτίζεται το 1985 σε ρυθμό μακεδονικό, ένα μουσείο όχι ακόμη μεγάλο, αλλά γεμάτο θησαυρούς. Μελλοντικά θα επεκταθεί στο γειτονικό κτίριο που ήταν το Ξενία της πόλης. Αλλά προς το παρόν είναι μια πραγματική κιβωτός γεμάτη αριστουργηματικές εικόνες, βημόθυρα, αντικείμενα μικροτεχνίας και αποτοιχισμένες τοιχογραφίες που καταδεικνύουν το υψηλό επίπεδο τέχνης στην Καστοριά και στα πέριξ.
Πέραν αυτών, έχει σημασία το ίδιο το μουσείο ως ένας τόπος που συσπειρώνει και απελευθερώνει ταυτόχρονα. Η Καστοριά, μια πόλη με μακραίωνη διαδρομή, ιδιαίτερα σημαντικό κέντρο για τη Δυτική Μακεδονία, έχει πολλές δυνατότητες να γίνει και πάλι κέντρο για περιηγητές, Ελληνες και ξένους. Μπορεί να έτυχε, αλλά την ημέρα που επισκέφθηκα το μουσείο δεν υπήρχαν εκείνη την ώρα άλλοι επισκέπτες και δυστυχώς δεν υπήρχε ούτε πωλητήριο για ένα, έστω, ενθύμιο. Ομως η επίσκεψη αυτή καθεαυτήν είναι μια πράξη βαθιά εσωτερική και μοναχική. Και αυτός ο σκοπός υπηρετήθηκε πλήρως μέσα στις αίθουσες των αριστουργημάτων, που γεννούν αισθήματα δέους.
Σκέφτεται κανείς πόσες καθημερινές εμπειρίες πηγαίνουν χαμένες στη χώρα μας, αλλά και πόσο λίγη προσπάθεια καταβάλλεται για την προώθηση αυτών των θησαυρών. Και τα σχολεία πρέπει να είναι οργανικά συνδεδεμένα, και οι ιδιώτες και οι δημόσιοι λειτουργοί. Στο Βυζαντινό Μουσείο της Καστοριάς υπάρχει συμπυκνωμένη όλη η γνώση για την ακμή αυτής της πόλης, για το πώς μεγάλωσε και αναπτύχθηκε, για το πώς έγινε κέντρο και για το πώς στην πόλη αυτή ευδοκίμησε η τέχνη τόσων ζωγράφων. Ενα ταξίδι στην Καστοριά μιας διαχρονικής αλήθειας.