Η λεωφόρος 3ης Σεπτεμβρίου είναι πάντα λίγο μελαγχολική τα βράδια όταν κλείνουν τα μαγαζιά της. Oμως η αίθουσα του Συνδέσμου Αιγυπτιωτών Ελλήνων σφύζει από ζωή, σαν ένας μικρός φάρος νοσταλγίας στη σκοτεινή καρδιά της πόλης, που εκτός από χώρος εκδηλώσεων έχει και καταπληκτική αιγυπτιώτικη κουζίνα (να ένα καλά κρυμμένο αθηναϊκό μυστικό). Την Τετάρτη το βράδυ, η σάλα ήταν κυριολεκτικά κατάμεστη με κομψές ηλικιωμένες κυρίες, καλοντυμένους κυρίους, αλλά και νεότερους που κρατούν κάτι από τις αφηγήσεις των παππούδων τους. Ευγενικές φυσιογνωμίες όλοι τους –είναι αυτή η αστική παρακαταθήκη που εγγράφεται για γενιές στους τρόπους και στο πρόσωπο– είχαν έρθει να ακούσουν τον ομότιμο καθηγητή Ιστορίας του Χάβερφορντ της Πενσιλβάνια, Αλέξανδρο Κιτροέφ, να μιλάει για το προσφάτως εκδοθέν βιβλίο του «Οι Ελληνες και η διαμόρφωση της νεότερης Αιγύπτου». Και πώς να μην ήταν αθρόα η προσέλευση, μιας και μέσα από τις σελίδες του παρακολουθεί κανείς την εγκατάσταση, την άνοδο και την απομάκρυνση των συμπατριωτών μας από τη χώρα του Νείλου; Μπορεί η βεβιασμένη και εξαναγκαστική αναχώρησή τους να έγινε τη δεκαετία του ’50, όμως οι Αιγυπτιώτες όντως κλείνουν μέσα στην ψυχή τους την οικογενειακή ιστορία τους: «Σε κανένα άλλο μέρος του κόσμου όπου μετοίκησαν οι Ελληνες, άλλωστε, δεν έφτιαξαν μια λέξη που να τους χαρακτηρίζει, όπως εμείς οι Αιγυπτιώτες», ήταν οι πρώτες κουβέντες του Γιώργου Μακρή, ο οποίος έχει επωμιστεί τις πολιτιστικές εκδηλώσεις του Συλλόγου Αμπετείου Σχολής και προλόγισε τον συγγραφέα.
Αλεξανδρινός στην καταγωγή, με ρίζες από τη Χίο, ο Κιτροέφ έχει αφιερώσει πολλά βιβλία στον ελληνισμό της χώρας αυτής όπως επίσης και των ΗΠΑ, όπου δίδαξε για πολλές δεκαετίες. Η έκδοση αποτελεί τη μετάφραση στα ελληνικά από τον Αργύρη Παπασυριόπουλο, ενώ το πρωτότυπο κείμενο κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις του Αμερικανικού Πανεπιστημίου του Καΐρου σε αγγλικά και αραβικά. Πυκνώνει μια ολόκληρη ιστορική διαδρομή, που ξεκίνησε τον 19ο αιώνα και έληξε επί Νάσερ, ο οποίος εφήρμοσε μια εκτεταμένη πολιτική εθνικοποιήσεων στην οικονομία, τον τομέα όπου διέπρεπαν οι Ελληνες. Ταυτόχρονα, όμως, έκανε εξαιρετικά δύσκολη την απόκτηση αιγυπτιακής υπηκοότητας, με αποτέλεσμα οι χιλιάδες συμπατριώτες μας που κάποια στιγμή είχαν ανέλθει σε 100.000 σε Αλεξάνδρεια, Κάιρο και Πορτ Σάιντ, να μην μπορέσουν πλέον να μείνουν εκεί. Κάπως έτσι η μεγαλύτερη, ακμαιότερη και πιο ποικιλόμορφη κοινότητα ξένων στην Αίγυπτο απισχνάνθηκε και σήμερα έχουν απομείνει μόνον 3.000.
Στην ομιλία του, ο Κιτροέφ (που δεν έχει καταφέρει να εξηγήσει ούτε ο ίδιος από πού προέκυψε το ρωσόηχο επίθετό του) αναφέρθηκε στους παππούδες και στον πατέρα του στην Αλεξάνδρεια, για να φτάσει στην εκκίνηση της ελληνικής παρουσίας, που έγινε βέβαια την εποχή του Μοχάμεντ Αλι. Ιδρυτής της τελευταίας δυναστείας της Αιγύπτου, ο Καβαλιώτης κάλεσε πολλούς συμπατριώτες μας να συμβάλουν στη μεταρρύθμιση της χώρας αυτής μέσα από το βαμβάκι, τα καπνά, τη ναυτιλία και το εμπόριο. Το πιο συγκινητικό στοιχείο είναι ότι οι Αιγύπτιοι ακόμη και την εποχή που θεώρησαν τους ξένους πηγή της δικής τους υστέρησης, δεν μας αντιπάθησαν. Και οι Ελληνες, βέβαια, ουδέποτε είδαν τους εαυτούς τους ως αποικιοκράτες, συχνά δε μέσω των τοπικών και διπλωματικών τους αρχών εκδήλωναν τη συμπαράσταση στα δίκαια αιτήματα των Αιγυπτίων για ανεξαρτησία.
Με το πέρας της ομιλίας, οι ερωτήσεις έπεσαν βροχή αλλά και τα συγκινητικά σχόλια γι’ αυτόν τον τόπο, που παραμένει πατρίδα στην καρδιά τόσων Ελλήνων. Η βραδιά έληξε με καταπληκτικά κουμπέμπα (κεφτέδες με πλιγούρι και κιμά) και καυτερά φαλάφελ, που ετοιμάζει ο κ. Ρέντα στην κουζίνα.