Το βράδυ της 23ης Μαΐου, δεκάδες γέροντες Ρωμιοί ανέβαιναν τα σκαλιά της Σχολής Γαλατά με τη σχετική δυσκολία της μεγάλης ηλικίας, αλλά και της συγκίνησης.
Ηταν η ίδια μαρμάρινη κλίμακα που κουτρουβαλούσαν πολλοί εξ αυτών ως μαθητές σε ένα από τα ομορφότερα κτίρια της Πόλης, που σταδιακά ρήμαζε από τη φθορά του χρόνου. Χάρις όμως στην πρόσφατη χορηγία του Ιδρύματος Μαρτίνου, αποκαταστάθηκε και μετατράπηκε σε πολιτιστικό κέντρο, το οποίο άνοιξε τις πόρτες του την περασμένη εβδομάδα με τα εγκαίνια μιας σπουδαίας έκθεσης που έχει τίτλο «Λατρεμένη Κωνσταντινούπολη».
Αντικείμενα από τη συλλογή του Ιδρύματος Αθανασίου και Μαρίνας Μαρτίνου, αλλά και από το Ιδρυμα του Βεχμπί Κοτς αποτέλεσαν το κοινό corpus των εκθεμάτων, κομψό αφιέρωμα που επιμελήθηκε η Φανή Μαρία Τσιγκάκου και η Χούλια Μπίλγκι. Την κορδέλα έκοψε ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος, με το ζεύγος Μαρτίνου και τον Ράχμι Μπέι Κοτς, ενώ το «παρών» στη σημαντική αυτή στιγμή έδωσαν εκλεκτά μέλη της ομογένειας. Ηταν μια βραδιά ελληνοτουρκικής πολιτιστικής συνεργασίας, που δείχνει τις εξαιρετικές σχέσεις ανάμεσα στους δύο λαούς, τους ακατάλυτους, βαθύτατους στενούς δεσμούς.
Η Σχολή του Γαλατά ανηγέρθη το 1885 χάρις σε δωρεές της Ελένης Ζαρίφη και ξεκίνησε να λειτουργεί ως σχολείο το 1910. Διαδραμάτισε σπουδαίο ρόλο στην εκπαίδευση, αφού χρημάτισαν καθηγητές του προσωπικότητες που άφησαν το στίγμα τους στην παιδεία των Ρωμιών στην εποχή της ακμής. Οι μαθητές του διδάσκονταν όλα τα μαθήματα στα ελληνικά, τα γαλλικά ως ξένη γλώσσα, ενώ υπήρχαν κοιτώνες, διδακτήρια, αίθουσες εκδηλώσεων και νηπιαγωγείο. Ως εκπαιδευτικό ίδρυμα υπέστη όλες τις περιπέτειες που δοκίμασαν την ελληνική κοινότητα της Πόλης και το 1988 σταμάτησε τη λειτουργία του. Το διάστημα 2000- 2007 έγινε ξανά νηπιαγωγείο.
Το 2012 το Συμβούλιο της Γενικής Διεύθυνσης Βακουφίων αποφάσισε την επιστροφή του κτιρίου το οποίο είχε καταχωριστεί υπό το όνομα του τουρκικού Δημοσίου, στους νόμιμους ιδιοκτήτες του, δηλαδή την Εφορεία της Κοινότητας και των Ναών Γαλατά. Ωστόσο, το οικοδόμημα που φιλοξενούσε κατά καιρούς αφιερώματα τέχνης στο πλαίσιο της Μπιενάλε της Πόλης, χρειαζόταν αποκατάσταση. Παράλληλα υπήρχε προβληματισμός για τη μελλοντική του χρήση. Επρεπε να βρεθεί ένας νέος ρόλος γι’ αυτό το αρχιτεκτονικό κόσμημα.
Στην έκκληση των Ρωμιών ανταποκρίθηκε ο εφοπλιστής Θανάσης Μαρτίνος, που συνέβαλε αποφασιστικά να αποκτήσει το σχολείο δεύτερη ζωή ως πολιτιστικό κέντρο. Στην πορεία ανεύρεσης των σωστών ανθρώπων που θα αναλάμβαναν τις εργασίες, ήρθε σε επαφή με την εταιρεία Ark Insaat που ανήκει στον Ράχμι Μπέι Κοτς. Ηταν η απαρχή μιας φιλίας που είχε ως αποτέλεσμα την κοινή έκθεση. Το Ιδρυμα Μαρτίνου συνεισέφερε με θαυμάσιους πίνακες και πανοράματα της Κωνσταντινούπολης του 18ου και 19ου αιώνα. Το Ιδρυμα Κοτς προσέφερε εκπληκτικής ομορφιάς αργυρά και φιλντισένια αντικείμενα ορθόδοξης θρησκευτικής τέχνης. Τα πρωτοσυγκέντρωσε η αδελφή του Ράχμι Μπέι, η αείμνηστη Σεβγκί Γκινίλ, που τα έδωσε στο Μουσείο SadberkHanum. Ετσι, έγινε το παράδοξο ένας Ελληνας συλλέκτης να παρουσιάζει σπαράγματα της τουρκικής ιστορίας και ένας Τούρκος της ελληνικής.
Το ίδιο αγαστό πνεύμα συνεργασίας χαρακτήρισε και τη σχέση των δύο επιμελητριών, της Φανής Μαρίας Τσιγκάκου εκ μέρους του Ιδρύματος Μαρτίνου και της Χούλια Μπίλγκι από το Μουσείο Sadberk. Και κάπως έτσι η έκθεση «Λατρεμένη Κωνσταντινούπολη» έρχεται να μας θυμίσει πως μπορούν να γεννηθούν μικρά θαύματα, όπως αυτή η έκθεση που βασίστηκε σε μια σειρά αγαθών συμπτώσεων.
Στα εγκαίνια μίλησαν ο Αθανάσιος Μαρτίνος, η Μαίρη Κομοροσάνο, «ψυχή» της Σχολής, και ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος.