Οι γαλλικές περιπέτειες του έρωτα

Οι γαλλικές περιπέτειες του έρωτα

3' 27" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

MARILYN YALOM

Πώς οι Γάλλοι επινόησαν τον έρωτα.

900 χρόνια πάθος και ειδύλλιο

μτφρ. Δάφνη Κιούση

εκδ. Αγρα, σελ. 406

Οι γαλλικές περιπέτειες του έρωτα-1

Το εξώφυλλο του βιβλίου που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αγρα. «Ισως ο μακροχρόνιος έρωτας αξίζει τους κόπους μας, ακόμη κι αν αποτύχουμε εντέλει να τον κατακτήσουμε».

Η Αμερικανίδα συγγραφέας Μέριλιν Γιάλομ, σύζυγος του ψυχοθεραπευτή και συγγραφέα Ιρβιν Γιάλομ, διετέλεσε καθηγήτρια Γαλλικής Φιλολογίας και διευθύντρια του Ινστιτούτου Κλέιμαν για τις Σπουδές Φύλου (Gender Studies) στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ. Ερεύνησε το φαινόμενο της ερωτικής αγάπης στη Γαλλία, που λάμβανε προνομιακές διαστάσεις στις σχέσεις των ζευγαριών. Αλλωστε, η λέξη «femme» στα γαλλικά σημαίνει ταυτόχρονα σύζυγος και γυναίκα, υποδηλώνοντας πόσο σημαντικός είναι ο έρωτας ανάμεσα στο ζεύγος, πέραν της οικογενειακής και μητρικής αγάπης. Στην πρωτότυπη αυτή μελέτη πολιτισμικής ιστορίας το θέμα του έρωτα παρουσιάζεται μέσα σε εννέα αιώνες (12ος-21ος), όπως εγκωμιάστηκε και ενσαρκώθηκε στις επινοήσεις πάθους και ειδυλλίου των Γάλλων βασιλιάδων, ευγενών, μενεστρέλων, τροβαδούρων, κυριών και συγγραφέων.

Πολιτισμικό τεκμήριο γυναικείας λογοτεχνικής παραγωγής, το μικρό μυθιστόρημα «Η Πριγκίπισσα ντε Κλεβ» (1655) της Μαντάμ ντε Λαφαγιέτ, εγκαινιάζει ένα ερωτικό λεξιλόγιο επηρεασμένο από τις πνευματώδεις και μορφωμένες κυρίες των φιλολογικών σαλονιών του 17ου αιώνα. Οι εκλεπτυσμένες αυτές κυρίες ή «precieuses» επινοούσαν διακρίσεις μεταξύ διαφόρων συναισθημάτων όπως έρωτας, πάθος, φιλία, τρυφερότητα, δέσιμο, έλξη, αναταραχή, αναστάτωση, ζέση, φλόγα, αμηχανία που ανήκαν στην τέχνη ή στα τεχνάσματα του αβρού έρωτα, της λεγόμενης gallanterie.

Στη βασιλική αυλή των Λουδοβίκων (οι οποίοι είχαν πάμπολλες ερωμένες) επικρατούσε ο τύπος του αβρού άνδρα (homme gallant), μια νέα εκδοχή του ιππότη των τροβαδούρων, με τη διαφορά ότι δεν εξέφραζε την πίστη του μόνο σε μία κυρία-ερωμένη (π.χ. Λάνσελοτ-Γκουίνεβιρ, Τριστάνος-Ιζόλδη), αλλά σε πολλές. «Η Πριγκίπισσα ντε Κλεβ» περιγράφει την ιστορία μιας νεαρής γυναίκας της αυλής που παντρεύεται τον αριστοκράτη ντε Κλεβ, πολλά χρόνια μεγαλύτερό της. Εμφανίζεται ο «αβρός» γυναικοκατακτητής δούκας ντε Νεμούρ και αρχίζει ένα πολύπαθο ερωτικό ειδύλλιο με την ντε Κλεβ, διαρκώς ανάμεσα στις ενοχές της μοιχείας και στο πάθος της καρδιάς. Το τέλος είναι ανατρεπτικό. Η ντε Κλεβ απορρίπτει τον ντε Νεμούρ, παρόλο που χήρα πια μπορεί να τον έχει. Εδώ, η διανοούμενη ντε Λαφαγιέτ στον γραπτό της λόγο οδηγεί σε σύγκρουση για πρώτη φορά τη μεσαιωνική παράδοση του αυλικού έρωτα με τον σκεπτικισμό (ήταν φίλη του Λα Ροσφουκό που διατύπωσε τον παραλογισμό του έρωτα στο κείμενό του «Αξιώματα ή Αφορισμοί και Αξιώματα Ηθικής»). Ετσι, η πριγκίπισσα ντε Κλεβ θα αποστασιοποιηθεί από τον τεχνητό έρωτα της εποχής της, θέτοντας υπεράνω την ακεραιότητα του εαυτού της.

Η Γιάλομ, αναλύοντας τις κωμωδίες του Μολιέρου, όπως το «Σχολείο συζύγων» και τον «Μισάνθρωπο», αναγνωρίζει τον κυνισμό και την καχυποψία που διέπει τους ήρωες του ιδιοφυούς δραματουργού για τις κυρίες των σαλονιών. Ωστόσο, θα υπάρξουν στιγμές ευδαιμονίας που ο έρωτας επιβάλλεται ως πραγματικό ιδανικό. Μέχρι το τέλος του 18ου αιώνα οι Γάλλοι συγγραφείς θα εκφράσουν την πρακτική του έρωτα μέσα από δύο ανταγωνιστικά ρεύματα, τον λιμπερτινισμό (οι έκλυτες όψεις της σεξουαλικής ασυδοσίας) και τον συναισθηματισμό. Για παράδειγμα, ο λιμπερτίνος αριστοκράτης Βαλμόν στις «Επικίνδυνες σχέσεις» του Λακλό παραπλανά όσες περισσότερες γυναίκες μπορεί, διατηρώντας ταυτόχρονα την υπόληψή του ως κυρίου.

Amour-passion

Η ξεστρατημένη, ταπεινής καταγωγής Μανόν στη «Μανόν Λεσκό» του Πρεβό, κυλά στον παθιασμένο έρωτα (amour-passion) καταστρέφοντας κοινωνικά και οικονομικά τον αριστοκράτη ιππότη ντε Γκριέ. Ομως, το μυθιστόρημα που θα γνωρίσει τη μεγαλύτερη επιτυχία ανάμεσα στο αναγνωστικό κοινό βρίσκεται στον συναισθηματικό αντίποδα: «Η Νέα Ελοΐζα» του Ρουσό διανθίζει τα τρυφερά αισθήματα του αγνού έρωτα της Ζιλί, μιας νεαρής γυναίκας ευγενούς καταγωγής με τον χωρίς τίτλο και περιουσία ερωτοχτυπημένο διδάσκαλό της Σεν-Πρε.

Στον κύκλο των ρομαντικών του 19ου αιώνα συναντάμε τη Ζορζ Σαντ, η οποία βιώνει σε τέτοιο βαθμό τον «άνευ όρων-άνευ ορίων» έρωτα, ώστε γίνεται πιο μυθιστορηματική και από τα μυθιστορήματά της. Ακόμα, η «καταραμένη» ποίηση των Ρεμπό-Βερλέν συμβαδίζει με το ερωτικό τους πάθος. Στις αρχές του 20ού αιώνα, η Κολέτ, προκειμένου να αναζητήσει την αυτοπραγμάτωσή της, ζει ως συγγραφέας, ηθοποιός και υπερδραστήρια στον έρωτα γυναίκα. Τέλος, οι μεταπολεμικές κοινωνικές επαναστάσεις του Παρισιού θα εμπνεύσουν το διάσημο ζευγάρι υπαρξιστών Σιμόν ντε Μποβουάρ και Ζαν-Πολ Σαρτρ να ζήσουν έναν αντισυμβατικά ισορροπημένο ελεύθερο έρωτα.

«Ισως υπάρχει ακόμα ελπίδα για τον ρομαντικό έρωτα», γράφει η Γιάλομ. «Ισως να συνεχίσουμε να πιστεύουμε πως ο μακροχρόνιος έρωτας αξίζει τους κόπους μας, ακόμη κι αν αποτύχουμε εντέλει να τον κατακτήσουμε».

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή