ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Γ. ΜΠΑΚΟΓΙΑΝΝΗΣ
Η εκλογή και οι πολιτικά καίριες αρμοδιότητες του Προέδρου της Δημοκρατίας πρόλογος: Αντώνης Μακρυδημήτρης
εκδ. Σάκκουλα, σελ. 206
Ο Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας είναι κατά το Σύνταγμα της χώρας ο ρυθμιστής του πολιτεύματος. Ως φορέας τόσο της εκτελεστικής, όσο και της νομοθετικής εξουσίας, διαθέτει μία σειρά από διοικητικές, νομοθετικές, ρυθμιστικές, ακόμα και δικαστικές αρμοδιότητες, οι οποίες τον καθιστούν καταλυτικό παράγοντα για την αποτελεσματική λειτουργία της πολιτείας. Ωστόσο, όλες του σχεδόν οι εξουσίες από τη συνταγματική αναθεώρηση του 1986 και έπειτα είναι οριοθετημένες, αφού για την ενάσκησή τους απαιτείται κατ’ αρχάς απόφαση της Βουλής, είτε προσυπογραφή των κατά περίπτωση αρμοδίων υπουργών, ή ακόμη και προηγούμενη έγκριση του πρωθυπουργού. Κατά συνέπεια, ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του 1980 το ελληνικό πολιτικό σύστημα έχει καταστεί αμιγώς πρωθυπουργοκεντρικό, με το προεδρικό αξίωμα να αποτελεί έκτοτε έναν συμβολικό –και μόνο– θεσμό. Για τον λόγο αυτό, στον δημόσιο διάλογο κυριαρχεί η αναγκαιότητα επαναπροσδιορισμού του ρόλου του ΠτΔ, πάνω στον ίδιο άξονα δε κινείται και η πρόσφατη μονογραφία του Κωνσταντίνου Γ. Μπακογιάννη.
Η αναδιάταξη του προεδρικού θεσμού, που προτείνεται στο βιβλίο, διακατέχεται από δύο κυρίως πτυχές. Η μεν πρώτη αφορά την ενίσχυση του προεδρικού αξιώματος με νέες αρμοδιότητες, με σκοπό την αποκατάσταση του ρυθμιστικού του ρόλου, αλλά και την αντιμετώπιση χρόνιων παθογενειών του ελληνικού πολιτικού γίγνεσθαι. Η έτερη έγκειται στη μεταβολή του τρόπου εκλογής του ΠτΔ, προκειμένου αυτός να ενώνει αντί να διχάζει τις πολιτικές δυνάμεις του τόπου.
Η πλειονότητα των προτάσεων που συγκαταλέγονται στο βιβλίο αποσκοπούν στον γενικότερο εξορθολογισμό του ρόλου του προεδρικού θεσμού.
Οι νέες αρμοδιότητες του «ρυθμιστή» Προέδρου σχετίζονται με τον έλεγχο της συνταγματικότητας των νόμων και την επιλογή της ηγεσίας των ανωτάτων δικαστηρίων. Επισημαίνοντας την αναγκαιότητα άμεσης αντιμετώπισης της εν Ελλάδι πολυνομίας και κακονομίας, όπως και εκείνη της θωράκισης της προσωπικής ανεξαρτησίας των δικαστικών λειτουργών, ο συγγραφέας προτείνει ορθά τη μετεξέλιξη του ΠτΔ σε έναν θεσμό «συνταγματικής δικαιοσύνης». Από την άλλη, όμως, η πρόταση περί της ενεργοποίησης θεσμών άμεσης δημοκρατίας από προεδρικής πλευράς κατόπιν λαϊκής πρωτοβουλίας, όχι μόνο ενέχει κινδύνους για την αποτελεσματική λειτουργία του πολιτεύματος λόγω του ελλείμματος δημοψηφισματικής κουλτούρας του ελληνικού λαού, αλλά ενδέχεται και να πλήττει την καταστατική για κάθε σύγχρονη δημοκρατική πολιτεία αρχή της αντιπροσώπευσης.
Γι’ αυτό και ως προς το συγκεκριμένο ζήτημα είναι προτιμητέα η πρόταση του καθηγητή Διοικητικής Επιστήμης Αντώνη Μακρυδημήτρη στον πρόλογο του βιβλίου περί της προκήρυξης δημοψηφίσματος για ένα σοβαρό εθνικό θέμα από τον ΠτΔ έπειτα από γνωμοδότηση του συμβουλίου των πολιτικών αρχηγών. Η σύγκληση του τελευταίου, άλλωστε, δίχως την προηγούμενη έγκριση του πρωθυπουργού, αποτελεί καθοριστική προϋπόθεση για την ενίσχυση των εγγυητικών καθηκόντων του προεδρικού θεσμού.
Πολιτικές σκοπιμότητες
Η εγγυητική φύση του προεδρικού αξιώματος αποκρυσταλλώνεται και στον νέο τρόπο εκλογής του ΠτΔ, που προτείνεται στη συγκεκριμένη μελέτη. Σε αυτόν δεσπόζει η αποσύνδεση της προεδρικής εκλογής από την πρόωρη λύση των εργασιών της Βουλής, με στόχο την αποτροπή της υπαγωγής του προεδρικού θεσμού σε πολιτικές και εκλογικές σκοπιμότητες, όπως συνέβη στο ελληνικό κράτος το 2009 και στα τέλη του 2014. Παράλληλα, προκειμένου να διασφαλίζει ο ΠτΔ την ποιοτική λειτουργία του πολιτικού συστήματος προτείνεται η διατήρηση της αυξημένης πλειοψηφίας των 3/5 της Βουλής για την εκλογή του, ώστε αυτή να καλλιεργεί εκ των προτέρων ένα πνεύμα συναίνεσης και συνεννόησης μεταξύ κυβέρνησης και αντιπολίτευσης. Κοντολογίς, η πλειονότητα των προτάσεων που συγκαταλέγονται στο βιβλίο του Κωνσταντίνου Μπακογιάννη, δεν αποσκοπούν μόνο στον επαναπροσδιορισμό του ρόλου του προεδρικού θεσμού, αλλά και στον γενικότερο εξορθολογισμό του πολιτικού γίγνεσθαι. Προς τη συγκεκριμένη κατεύθυνση, άλλωστε, όφειλε να πορεύεται και η τρέχουσα διαδικασία συνταγματικής αναθεώρησης. Η πραγματικότητα, εντούτοις, καταδεικνύει δυστυχώς το αντίθετο.
* Ο κ. Νίκος Σπ. Ζέρβας είναι υπ. διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών.