REBECCA NEWBERGER GOLDSTEIN
Ο Πλάτωνας στο Googleplex
μτφρ. Νίκος Αποστολόπουλος
εκδ. Τραυλός, σελ. 668
«Πώς γίνεται αυτοί που κατέχουν όλη τη γνώση, στην οποία περιλαμβάνεται η γνώση της ζωής που αξίζει να ζεις, να θέλουν να χρησιμοποιήσουν τη γνώση μόνο για τον ασήμαντο σκοπό της απόκτησης χρημάτων;» ρωτάει απορημένος ο κεντρικός ήρωας του βιβλίου της Ρεμπέκα Νιούμπεργκερ Γκόλντσταϊν λίγο πριν από την ξενάγησή του στο «αρχηγείο» της Google. Eίναι μια ερώτηση που ελάχιστοι θα περίμεναν από έναν συγγραφέα μπεστ σέλερ, ο οποίος επισκέπτεται το Googleplex για να δώσει μια ομιλία στο πλαίσιο της περιοδείας του σε δώδεκα αμερικανικές πόλεις.
Μόνο που ο εν λόγω συγγραφέας δεν είναι στην πραγματικότητα καθόλου σύγχρονος, αλλά ένας αρχαίος Ελληνας φιλόσοφος που γνωρίζουμε όλοι. Για να αναδείξει τον σημαντικό ρόλο που εξακολουθεί να διαδραματίζει η φιλοσοφία και ιδιαίτερα η κλασική φιλοσοφία στην εποχή του υλισμού και της τεχνολογίας, η Γκόλντσταϊν, η οποία συνδυάζει τις ιδιότητες της καθηγήτριας φιλοσοφίας και της μυθιστοριογράφου, επιστράτευσε τον… Πλάτωνα αυτοπροσώπως και τον μεταμόρφωσε σε έναν μάλλον εκκεντρικό διανοούμενο με ανεξάντλητη όρεξη για συζήτηση.
«Χρησιμοποιεί μόνο το όνομα Πλάτωνας, κάτι που με ενόχλησε, θα έλεγα – λες και θέλει να το παίξει Σερ ή Μαντόνα», εξομολογείται σε μια φίλη της η συνοδός του συγγραφέα της «Πολιτείας» λίγο μετά την ολοκλήρωση της ξενάγησης στα κεντρικά της Google. Κι αν η δήλωση ηχεί κάπως προκλητική –πώς μπορεί ο Πλάτωνας να συνυπάρχει σε μια φράση με τη Μαντόνα;–, πρόθεση της Γκόλντσταϊν δεν είναι να σοκάρει, αλλά να εξάψει την περιέργεια ενός κοινού που πιθανότατα έχει ελάχιστη σχέση με την αρχαία φιλοσοφία. Στο πλαίσιο της περιοδείας του, ο Πλάτωνας θα έχει αρκετές ευκαιρίες να αναπτύξει τις ιδέες και τα επιχειρήματά του για την ηθική, τη θρησκεία, την επιστήμη και την πολιτική, προσαρμόζοντάς τα στις απαιτήσεις του 21ου αιώνα:
Συμμετέχει, μαζί με δύο ειδικούς σε θέματα ανατροφής των παιδιών, σε μια δημόσια συνομιλία για την παιδεία, στη διάρκεια της οποίας υπογραμμίζει ότι «η εκπαίδευση ενός παιδιού δεν πρέπει να παίρνει τη μορφή εξαναγκασμού, αλλά τη μορφή παιχνιδιού» και προειδοποιεί ότι «αν κάποιος προσπαθήσει να εξαναγκάσει ένα παιδί να κάνει οτιδήποτε ενάντια στην ίδια του τη φύση, δεν θα φέρει ποτέ καλό αποτέλεσμα». Αναλαμβάνει να γίνει ειδικός σύμβουλος στη στήλη συμβουλών «Dear Prudence» του περιοδικού Slate και διαβεβαιώνει μια αναγνώστρια ότι «το να είσαι ερωτευμένος με ένα πρόσωπο σημαίνει να βλέπεις να ανακλώνται σε αυτό το πρόσωπο οι αξίες που εξιδανικεύεις περισσότερο». Προσκαλείται σε μια τηλεοπτική εκπομπή και εκπλήσσει τον παρουσιαστή με την επισήμανση ότι η ευτυχία δεν έχει σχέση με τα χρήματα, τη φήμη ή την εξουσία. Και, τελικά, επιτρέπει σε νευροεπιστήμονες να «σκανάρουν» τον εγκέφαλό του και εμπλέκεται σε μια συζήτηση για τη συνείδηση και την ελεύθερη βούληση. Στα ενδιάμεσα κεφάλαια, η Ρεμπέκα Γκόλντσταϊν καλύπτει τα γνωσιακά κενά του αναγνώστη όσον αφορά την προσωπικότητα, τη θεωρία και την εποχή του Πλάτωνα.
Βραβευμένη για τον ρόλο της στη διάδοση της φιλοσοφίας, η συγγραφέας καταβάλλει σημαντική προσπάθεια για να αποδείξει πως τα γραπτά του Πλάτωνα κρύβουν τις απαντήσεις σε δεκάδες σύγχρονα ερωτήματα. Εξίσου ενδιαφέρον με τις (υποθετικές) διαπιστώσεις του φιλοσόφου παρουσιάζουν οι αντιδράσεις όσων συζητούν μαζί του και ενοχλούνται ή χάνουν την υπομονή τους, αλλά αποχωρούν ελαφρώς προβληματισμένοι, όπως πιθανότατα συνέβαινε με τους πραγματικούς συνομιλητές του Πλάτωνα πριν από δυόμισι χιλιάδες χρόνια.