Κυκλοφόρησε πριν από λίγες ημέρες (Πατάκης) ένα μικρό μα ιερό βιβλιαράκι: «‘‘Δε θα σιωπήσουμε ποτέ’’. Οι Προκηρύξεις του Λευκού Ρόδου (1942-1943)». Διαβάζουμε επιτέλους στη γλώσσα μας τις έξι Προκηρύξεις, 3.000 –και κάτι– λέξεις συνολικά. Εν τω μεταξύ, η αντιναζιστική ομάδα έχει γίνει γνωστή σε όλο τον κόσμο, μέσα από πλήθος βιβλίων, ταινιών ή μουσικών έργων. Στη Γερμανία ειδικά, της αποδίδεται μεγάλη δημόσια τιμή, προς εξαγορά της ενοχής.
Ας μη μας ξεγελάνε ωστόσο όλα αυτά, βιβλία και τιμές· το Λευκό Ρόδο στα χρόνια του ναζισμού ήταν σταγόνα στον ωκεανό. Η σταγόνα βέβαια τρυπάει και το μάρμαρο, αλλά θέλει πολύ χρόνο για να το κάνει, και η δράση του Λευκού Ρόδου κράτησε οκτώ μήνες όλους κι όλους (Ιούνιος 1942 – Φεβρουάριος 1943). Καταχρηστικά κάνουμε λόγο σήμερα για αντιστασιακή οργάνωση. Στην πραγματικότητα ήταν μια μικρή παρέα πέντε φοιτητών και ενός καθηγητή, που γράφει και μοιράζει προκηρύξεις, και μιας φούχτας ακόμη τριγύρω τους.
Αυτή η μικρή παρέα ωστόσο έχει κάτι πράγματι μοναδικό στην ιστορία του αντιναζιστικού αγώνα. Η μοναδικότητά της οφείλεται στην πνευματική ποιότητα των παιδιών αυτών. Σήμερα έχουν εκδοθεί ημερολόγια και επιστολές όλων των μελών του Λευκού Ρόδου και μπορούμε να παρακολουθήσουμε την πορεία τους, την πνευματική αγωνία και τις αναζητήσεις τους, τα διαβάσματά τους. Οι πέντε νέοι του Μονάχου (και ο δάσκαλός τους Κουρτ Χούμπερ) είναι χριστιανοί, άνθρωποι της πίστης και της προσευχής: ο Χανς και η Σόφι Σολ λουθηρανοί, ο Βίλι Γκραφ καθολικός, ο Αλέξανδρος Σμόρελ ορθόδοξος, ο Κρίστοφ Προμπστ μεταστρέφεται και αυτός στον καθολικισμό. Ο χριστιανισμός τους είναι οικουμενικός και φιλόξενος, ανοικτός και αδογμάτιστος (γι’ αυτό και στις Προκηρύξεις τους μπορούν να παραθέτουν Βίβλο και Λάο Τσε, Αριστοτέλη, Σίλερ, Γκαίτε, Νοβάλις). Ο χριστιανισμός τους πιστεύει στην ελευθερία και στην ατομικότητα, ενάντια στην τυραννία και στη μαζοποίηση του ναζισμού. Η χριστιανική πίστη τους καθορίζει τη μορφή της αντίστασής τους, αποτυπώνεται στις Προκηρύξεις τους, επιβεβαιώνεται στον τρόπο που αντιμετωπίζουν τον θάνατό τους στη λαιμητόμο.
Το Λευκό Ρόδο είναι κατά της βίας και καλεί ρητά σε παθητική αντίσταση, όπως αναπτύσσουν στην τρίτη Προκήρυξη. Εχει σημασία ωστόσο να αναφέρουμε –ακόμη ένα δείγμα του σθένους της ψυχής τους– ότι κατά τη δίκη, ο Χανς και η Σόφι Σολ, στην ερώτηση του τερατώδους δικαστή Φράισλερ αν θα σκότωναν τον Χίτλερ σε περίπτωση που είχαν τη δυνατότητα, απάντησαν με μια φωνή «Ναι, αμέσως». Ζητούν από τους συμπατριώτες τους να κάνει ο καθένας ό,τι περνάει από το χέρι του για να σαμποτάρουν τη ναζιστική πολεμική μηχανή, να την κάνουν να μην μπορεί να δουλέψει. Στις Προκηρύξεις τους καλούν κάθε άτομο να αναλάβει την ευθύνη του «ως μέλος του χριστιανικού και του δυτικού πολιτισμού» εναντίον αυτής της «άθεης πολεμικής μηχανής» (σ. 24). Στην τέταρτη Προκήρυξη, ερμηνεύουν θεολογικά τον ναζισμό και την αντίσταση σε αυτόν: «Παντού και σε κάθε εποχή οι δαίμονες παραφυλούσαν στο σκοτάδι περιμένοντας την ώρα που ο άνθρωπος γίνεται αδύναμος, την ώρα που εγκαταλείπει αυτόβουλα την ελευθερία που εξασφάλισε για εκείνον το Θεϊκό Σχέδιο, την ώρα που ενδίδει στις πιέσεις του Κακού και απομακρύνεται από τις δυνάμεις μιας υπέρτερης ηθικής τάξης. Και αφότου κάνει με τη θέλησή του το πρώτο βήμα, ωθείται στο δεύτερο και στο τρίτο και στο επόμενο με ταχύτητα που κλιμακώνεται ραγδαία. Και αντίστοιχα παντού και σε κάθε εποχή μεγάλης ανάγκης εμφανίστηκαν άνθρωποι, προφήτες και άγιοι που περιέσωσαν την ελευθερία τους, που κήρυξαν τον λόγο του ενός και μοναδικού Θεού και με τη βοήθειά Του παρακίνησαν τον λαό να μεταστραφεί. Ο άνθρωπος βέβαια είναι ελεύθερος, όμως δίχως τον αληθινό Θεό είναι ανήμπορος να αμυνθεί ενάντια στο Κακό, είναι σαν ένα καράβι χωρίς κυβερνήτη, παραδομένο στην καταιγίδα, σαν ένα νεογέννητο μακριά από τη μητέρα του, σαν ένα σύννεφο που το διαλύει ο άνεμος» (σ. 43-44). Η παραίτηση δηλαδή του ανθρώπου από την ελευθερία και η υποταγή στην τυραννία αποτελεί αμαρτία, σημαίνει ότι έχει ενδώσει στο Κακό. Στη δεύτερη ήδη Προκήρυξη –οι τέσσερις πρώτες κυκλοφορούν μεταξύ 27 Ιουνίου και 12 Ιουλίου 1942– καταγγέλλεται ρητά η γενοκτονία των Εβραίων της Πολωνίας ως το πιο αποτρόπαιο έγκλημα στην ιστορία της ανθρωπότητας (σ. 30-31). Γνωρίζετε άλλο αντιστασιακό κείμενο της εποχής που να καταγγέλλει με τέτοια σαφήνεια και σφοδρότητα τη γενοκτονική πολιτική της Γερμανίας;
Διαθέτουμε σήμερα συγκλονιστικά γράμματα των νέων αυτών προς τους οικείους τους, πριν από τον αποκεφαλισμό τους, καθώς και μαρτυρίες των φυλάκων ή άλλων συγκρατουμένων, για να διαπιστώσουμε εμβρόντητοι ότι πορεύονται προς τον θάνατο ειρηνικά και με την προσδοκία της αιώνιας ζωής. Ο Κρίστοφ Προμπστ αποχαιρετάει τα αδέρφια Σολ με τη φράση «σε λίγο θα ξαναϊδωθούμε στην αιωνιότητα»!
Κατακλείω με κάτι που ενδέχεται να συγκινήσει τον Ελληνα αναγνώστη και να τον πείσει να διαβάσει το βιβλιαράκι αυτό. Ο Αλέξανδρος Σμόρελ έχει ανακηρυχθεί άγιος από την Υπερόριο Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία (και από το Πατριαρχείο Μόσχας μετά την αποκατάσταση κανονικών σχέσεων με την Υπερόριο) και η μνήμη του άγεται στις 13 Ιουλίου, ημέρα της αποτομής. Είναι άλλωστε, όσο γνωρίζω, ο μόνος από τους έξι για τον οποίο κυκλοφορεί ένα μικρό φυλλάδιο (48 σελίδες) στα ελληνικά: αρχιμ. Κύριλλος Κεφαλόπουλος, «Ο Αγιος Αλέξανδρος Σμορέλλ», έκδοση της εφημερίδας «Χριστιανική», 2015.