ΨΝΙΚΟΣ Α. ΜΑΝΤΗΣ
Σφάλμα συστήματος
εκδ. Καστανιώτη, σελ. 512
Μια παρέα εφήβων ονειρεύεται να αλλάξει τον κόσμο. Γεννημένοι τη δεκαετία του ’80, μαθαίνουν στο σχολείο τη δυναμική των καταλήψεων. Στρατηγείο της ανήλικης επαναστατικότητας το σχολείο της Γκράβας, δοξασμένο από θρυλικές καταλήψεις. Ανάμεσα στους καταληψίες βρίσκεται και ο Κωστής Βέρος, ένας νέος με αντιεξουσιαστικές τάσεις και ηγετικό ταλέντο, ο οποίος έφτασε να αντιπροσωπεύει τη «διαλλακτική φωνή μιας ρεαλιστικής, κοινοβουλευτικής, εξημερωμένης Αριστεράς», ενώ το 2015 κατάφερε να φέρει την Αριστερά στην εξουσία. Υπασπιστής του στις σχολικές κινητοποιήσεις ήταν ο Κάρολος, ο «ροκ σταρ της Γκράβας», αναρχικός αγωνιστής, που τον σκότωσε η αστυνομία στα δεκαπέντε του χρόνια. Ο Αρης, ο πρωταγωνιστής του μυθιστορήματος και αδελφός του Κάρολου, ζει στη σκιά του νεκρού ήρωα, αλλά και υπό την ομηρία των προσωπείων που εφευρίσκει η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή του.
Είναι προφανές ότι ο Νίκος Μάντης στηρίζει τη μυθοπλασία σε πρόσωπα και καταστάσεις του πρόσφατου κυβερνητικού σχήματος. Ο Κωστής, με το παρουσιαστικό του αγοριού της διπλανής πόρτας και το καθησυχαστικό χαμόγελο, παραπέμπει ευθέως στον τωρινό πρωθυπουργό. Ο Κανάκης, από την άλλη, υπουργός Οικονομικών της κυβέρνησής του, τέως λεσβία ακτιβίστρια, μετέπειτα τρανς και μετά τη φυλομετάβαση, το πρότυπο του «καλογυαλισμένου χίπστερ», είναι η παρωδιακή μετάλλαξη του Βαρουφάκη. Οι υπόλοιποι ήρωες κινούνται στις παρυφές του Μαξίμου, αδημονώντας να αρπάξουν την ευκαιρία να υπονομεύσουν εκ των έσω το σύστημα. Απώτερος στόχος τους είναι η κατάλυση του κοινοβουλευτισμού, η απαξίωση των όρων της παραδοσιακής πολιτικής και η εγκαθίδρυση μιας ουτοπίας της αναρχίας.
Το πιο ενδιαφέρον πρόσωπο του μυθιστορήματος είναι μακράν ο Αρης, αν και η φιγούρα του πνίγεται μες στον κυκεώνα των παράπλευρων αφηγήσεων. Ψυχικά άρρωστος, έρμαιο παραισθήσεων και φασματικών τεράτων, ανίκανος να σταθεί σε οποιαδήποτε κόγχη του κόσμου τούτου, βρίσκει καταφύγιο στις εικονικές φαντασμαγορίες βιντεοπαιχνιδιών.
Μόλις που επιζεί, εγκάθειρκτος στο Matrix του μυαλού του. Η προαγωγή του σε στέλεχος της κυβέρνησης, ως ειδικός πληροφορικής, τον καθιστά αφενός μέρος του συστήματος και αφετέρου έναν ξενιστή που αθέατος επιδίδεται σε δολιοφθορές. Βέβαια, το σφάλμα είναι ο ίδιος, μια ύπαρξη πλεοναστική ανάμεσα σε πλάσματα ευπροσάρμοστα, που μετακινούνται, εφορμούν και οπισθοχωρούν και διαρκώς μεταλλάσσονται.
Το βιβλίο δεν είναι ένα βιβλίο. Είναι πολιτικό θρίλερ, αλλά και μυθιστόρημα φαντασίας, αισθηματικό, κατασκοπείας και σε μεγάλο βαθμό ντοκιμαντέρ της κρίσης. Παρά τον όγκο του, ασφυκτιά από την άναρχη συμφόρηση ετερογενών ιστοριών. Σελίδες που καταγράφουν σχολαστικά την πολιτική καθημερινότητα, αναπαράγοντας τη ρητορική προεκλογικών διαγγελμάτων, διακόπτονται άλλοτε από τις οδυνηρές επενέργειες ψυχωσικών επεισοδίων, άλλοτε από την επέλαση ζόμπι και λυκανθρώπων που αλληλοσπαράσσονται σε ψηφιακούς πολέμους, ενώ άλλες φορές οι σελίδες παραδίδονται εξημμένες σε ερωτομανείς σκηνές, οι οποίες διεμβολίζονται από τζιχαντιστές με καλάσνικοφ, ανήλικους μαφιόζους και αντάρτες του Διαδικτύου. Τέλος, μια νεκραναστημένη περσόνα της τηλεοπτικής χωματερής έρχεται να εγγυηθεί μια επισφαλή καταλλαγή. Δεν χωρούν όλα.
Ο Μάντης είναι αναμφίβολα ένας αξιοθαύμαστος συγγραφέας, ο οποίος εδώ και χρόνια επικυρώνει μια σημαντική αρετή του, γίνεται καλύτερος από βιβλίο σε βιβλίο. Δεν ισχύει το ίδιο για το τελευταίο του μυθιστόρημα. Η ανήμερη γλώσσα, που λυσσάει να υφαρπάξει τα πιο εκκεντρικά στοιχεία της πραγματικότητας καθώς και τα παρανοϊκά εκτοπλάσματα της φαντασίας, μετατρέπει την πλοκή σε πανδαιμόνιο, όπου συμπαρασύρονται τα πρόσωπα και οι ενδότερες ιστορίες τους. Εκείνο που κυριαρχεί είναι η εντυπωσιακή, θηριώδης, πολύμοχθη σύνθεση, αποκύημα της πυρετώδους γραφής που πασχίζει να αντιπαλέψει έναν ασυγκράτητο πληθωρισμό. Δεν είναι κακό το βιβλίο. Είναι πολλά καλά βιβλία μαζί που μένουν ωστόσο ημιτελή.