Επιβίωση σε σκοτεινούς καιρούς

Επιβίωση σε σκοτεινούς καιρούς

3' 20" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

MAURICE SOUSTIEL

Λεωφόρος Ωσμάν 146

εκδ. Εξάντας, σελ. 230

μτφρ. Λίλα Κονομάρα

«Στο δοκίμιο για τον βασανισμό, για παράδειγμα, δεν ήμουν καθόλου βέβαιος ποια σημασία έπρεπε να δοθεί στην έννοια της αξιοπρέπειας, ούτως ώστε να την κάνω πέρα με ένα νεύμα του χεριού, μολονότι αργότερα, στο δοκίμιο για την εβραιοσύνη μου, νόμισα ότι θα μπορούσα να ορίσω την αξιοπρέπεια ως το δικαίωμα που μας εκχωρεί η κοινωνία για να ζήσουμε. Κατά τον ίδιο τρόπο, ενώ έγραφα για το Αουσβιτς και τα βασανιστήρια, δεν είχα ακόμα αποκτήσει αρκετή επίγνωση ότι η κατάστασή μου δεν εμπεριέχεται εξ ολοκλήρου στην έννοια “θύμα του ναζισμού”: χρειάστηκε να φτάσω στο τέλος και να στοχαστώ πάνω στην αναγκαιότητα και στην αδυνατότητα να είσαι Εβραίος, για να αναγνωρίσω τον εαυτό μου ως εβραϊκό θύμα». Το απόσπασμα ανήκει στο βιβλίο του Ζαν Αμερί «Πέρα από την ανοχή και την εξιλέωση».

Σε αυτό το βιβλίο επιστρέφω κάθε φορά που διαβάζω, αλλά κυρίως ακούω –ακόμα και από ανθρώπους τους οποίους γνωρίζω– να διατυπώνονται αντισημιτικές απόψεις. Μεγαλύτερο ενδιαφέρον, όμως, μου προκαλεί ο κεκαλυμμένος αντισημιτισμός, ο βαθιά κρυμμένος αντιεβραϊσμός, ο σχεδόν ασυνείδητος, που διατυπώνεται από ανθρώπους τους οποίους θα ονομάζαμε «προοδευτικούς» ή που, εν πάση περιπτώσει, οι ίδιοι τοποθετούν εαυτόν σε αυτή την ασαφή μερίδα της ελληνικής κοινωνίας και ως τέτοιοι κοινωνικοποιούνται. Τα επιχειρήματα που διατυπώνουν είναι κοινά με αυτά των ακροδεξιών πολιτικών σχηματισμών και κινημάτων με εξαίρεση, το μοναδικό που εκπροσωπεί αποκλειστικά τη Χ.Α. και τους συνοδοιπόρους της διεθνώς, ότι δηλαδή «Το ολοκαύτωμα δεν έγινε ποτέ». Κατά τα άλλα: 1. Δεν πήγαν μόνον Εβραίοι στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Ρομά, κομμουνιστές, ομοφυλόφιλοι υπήρξαν επίσης θύματα των ναζιστικών διωγμών. Γιατί έγινε ευρέως γνωστή μόνον η ιστορία των Εβραίων; 2. Κουραστήκαμε πια να διαβάζουμε και να ακούμε για το ολοκαύτωμα. Φτάνει, πάμε παρακάτω. 3. Δηλαδή τι κάνει αυτή τη στιγμή το Ισραήλ στους Παλαιστίνιους;

Οι ερωταπαντήσεις, ως αντεπιχειρήματα στα παραπάνω, δεν μπορεί βέβαια να αποτελούν στόχο και περιεχόμενο της παρουσίασης μερικών εκατοντάδων λέξεων για ένα βιβλίο. Εστω και ανείπωτα όμως, υποδεικνύουν τουλάχιστον την ανάγκη για τη συνεχή παρουσίαση βιβλίων όπως του Mορίς Σουστιέλ: μαρτυριών, αναλύσεων, ιστορικών γεγονότων σχετικών με τους διωγμούς και τα ναζιστικά στρατόπεδα εξόντωσης. Το Ολοκαύτωμα δεν πρέπει να ξεχαστεί και, κυρίως, να μνημειοποιηθεί στις συνειδήσεις.

Επιβίωση σε σκοτεινούς καιρούς-1

Το εξώφυλλο του βιβλίου που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Εξάντας.

Στο βιβλίο «Λεωφόρος Ωσμάν 146» δεν περιγράφονται βασανιστήρια, στρατόπεδα και βιώματα εκτοπισμένων. Ο συγγραφέας είναι γιος Ελληνα Εβραίου της Θεσσαλονίκης. Η μητέρα του, νόθο παιδί δύο Γάλλων καθολικών, έγινε οθωμανή Εβραία από τον γάμο της μητέρας της με έναν άντρα ονόματι Εσκενάζι και άρα ήταν Εβραία στα μάτια των Αρχών. Γνωρίστηκαν στο Παρίσι και εκεί έζησαν και επέζησαν της Κατοχής. Η αφήγηση αφορά στην προσπάθεια επιβίωσης και αντίστασης των γονιών του απέναντι στις συστηματικές διαδικασίες εκμηδενισμού της ταυτότητάς τους, της ύπαρξής τους, φυσικής και πνευματικής: δήμευση περιουσίας, επιχείρησης, τραπεζικών λογαριασμών, συγκεκριμένων και καθοριστικών διακρίσεων για τη συμμετοχή τους στην κοινωνία των σύγχρονων ανθρώπων.

Στην ιστορία του περιλαμβάνει τον, καθοριστικό για την επιβίωση της οικογένειάς του, ρόλο ενός Ιταλού φασίστα, του Εμανουέλε Μπρουνάτο, αλλά και τον σημαντικό, για την εξόντωση της οικογένειάς του στη Θεσσαλονίκη, ρόλο του ραββίνου Τσβι Κόρετς. Αναδεικνύεται, μέσα από τις γραμμές, η τελική επιλογή για τον «κυνηγημένο»: Επιβίωση, να ζήσουν με όποιο τίμημα. Το ηθικό πρόσημο στις διαδικασίες προς τον κύριο αυτόν στόχο μπορεί, βεβαίως, να υπολογιστεί, αλλά εκ των υστέρων. Αναδεικνύεται η πολυπλοκότητα των σχέσεων και των συμπεριφορών των ανθρώπων σε σκοτεινούς καιρούς, σε περιόδους ανατροπής μιας κανονικότητας. Οταν αυτοί εκφράζονται μαζικά αλλά και όταν αποφασίζουν να δράσουν ατομικά. Τα ηθικά διλήμματα, η υπέρβασή τους, η απουσία τους. Οπως σχεδόν όλα τα βιβλία του είδους είναι –και συγχωρήστε μου παρακαλώ την αναλογία– σαν ένα μάθημα ανατομίας σε επιστημονικό/ερευνητικό νεκροτομείο που τροφοδοτεί συνεχώς με νέες πληροφορίες για το ανθρώπινο πνεύμα, για την ανθρωπινότητα, για τον άνθρωπο ως ολότητα και μοναδικό είδος στη φύση. Μένει εκεί, έτσι ώστε κάθε γενιά επιστημόνων, ιστορικών, πολιτών του κόσμου να αναζητά, να αναλύει, να βρίσκει και να συνθέτει συμπεράσματα καθοριστικά για το μέλλον της ανθρωπότητας. Οπως γράφει ο Αμερί «αφορά όλους όσοι επιθυμούν να συμβιώσουν ως συνάνθρωποι».

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή