ANNY ΠΡΟΥ
Ανθρωποι του δάσους
μτφρ. Γιώργος Κυριαζής,
εκδ. Καστανιώτη, σελ. 828
Αυτό το καλοκαίρι που οι δασικές πυρκαγιές έχουν κατακάψει εκατομμύρια εκτάρια παρθένας φύσης στον Αρκτικό Κύκλο και στην Αμαζονία –φωτιές που, είτε ξεκίνησαν από εξωγενείς παράγοντες είτε προκλήθηκαν εσκεμμένα από καταπατητές γαιών, υποκινούνται από την αλόγιστη ανθρώπινη δραστηριότητα σε βάρος του περιβάλλοντος– περίμενα ότι η Αννυ Πρου θα είχε τοποθετηθεί δημόσια για το θέμα. Επειδή το 2016 εκδόθηκε το ογκώδες μυθιστόρημά της «Barkskins», που αφορά ακριβώς αυτό: την αποψίλωση των δασών και τη διάψευση της βεβαιότητας που είχε η ανθρωπότητα επί αιώνες ότι τα παρθένα δάση θα ζούσαν για πάντα. Και επειδή είναι γνωστό ότι η Πρου αγαπάει πολύ τα δέντρα: ζούσε επί χρόνια σε σπίτια τριγυρισμένα από δάσος, είναι περιπατήτρια και τολμηρή ταξιδιώτισσα παρότι είναι 84 ετών.
Δεν βρήκα καμιά τέτοια συνέντευξη. Ισως οι συγγραφείς δεν ερωτώνται σε ανάλογες περιστάσεις, ίσως η ίδια δεν θέλει να εκτεθεί στα ΜΜΕ. Η αλήθεια είναι ότι σπανίως μιλάει σε δημοσιογράφους και, όταν το κάνει, τους δυσκολεύει αρκετά με τον τρόπο και το πνεύμα της: εσωστρεφής –ντροπαλή, λέει εκείνη– ακριβολόγα, απαιτητική, πολυμαθής, με ένα είδος υπόγειου χιούμορ που απαιτεί από τον συνομιλητή γνώσεις και εγρήγορση. Αν όμως το θέμα την ενδιαφέρει, λένε ότι γίνεται χειμαρρώδης και συναρπαστική.
Πέντε χρόνια χρειάστηκε η συγγραφέας για να γράψει το βιβλίο, που έχει μεγάλη έκταση και πολυάριθμους χαρακτήρες.
Η Αννυ Πρου δεν είναι ακριβώς αυτό που λέμε εύκολος χαρακτήρας, το παραδέχεται και η ίδια για τον εαυτό της. Είναι όμως μια κορυφαία και ξεχωριστή μορφή της σύγχρονης αμερικανικής πεζογραφίας που επιβάλλεται με το έργο της, πολυβραβευμένη –το 1993 έγινε η πρώτη γυναίκα που κέρδισε το Βραβείο Φόκνερ και το 2017 τιμήθηκε με το Μετάλλιο Διακεκριμένης Συνεισφοράς στα Αμερικανικά Γράμματα– και επιτυχημένη – τα βιβλία της είναι ευπώλητα, το μυθιστόρημα «Ναυτιλιακά Νέα» και το διήγημα «Brokeback Mountain» από την ομώνυμη συλλογή έχουν μεταφερθεί θαυμάσια στον κινηματογράφο. Η επιτυχία συνοδεύει και το επίκαιρο «Barkskins», που στα ελληνικά κυκλοφόρησε πολύ πρόσφατα με τον τίτλο «Ανθρωποι του δάσους». Το βιβλίο προσαρμόστηκε για τηλεοπτικό σενάριο με ανάθεση του National Geographic Channel, η σειρά βρίσκεται στο στάδιο της παραγωγής και, σύμφωνα με τον προγραμματισμό του καναλιού, θα είναι έτοιμη έως το τέλος του χρόνου.
Οι «Ανθρωποι του δάσους» είναι ένα μυθιστόρημα παλαιού τύπου. Ετσι το χαρακτήρισε η συγγραφέας του επειδή έχει μεγάλη έκταση, πολυάριθμους χαρακτήρες και απουσιάζει το στοιχείο της αυτοαναφορικότητας που συναντάμε συχνά στη σύγχρονη αμερικανική λογοτεχνία. Επίσης αναπτύσσεται γύρω από ένα δυνατό κεντρικό θέμα, ένα παγκόσμιο ζήτημα: την καταστροφή των δασών του πλανήτη και τον πολιτισμικό αφανισμό κυρίως των ιθαγενών της Αμερικής από την επέλαση του δυτικοευρωπαϊκού πολιτισμού. Η πλούσια αφήγηση συνδυάζει την ιστορική πραγματικότητα με τη μυθοπλασία σε μια μυθιστορηματική κατασκευή με έντονη δραματική πλοκή.
Ξεκινά με την ιστορία δύο φτωχών Γάλλων, του Ρενέ Σελ και του Σαρλ Ντικέ, που φτάνουν ως μετανάστες στον Καναδά, τη Νέα Γαλλία του 17ου αιώνα. Η ιστορία αναπτύσσεται παρακολουθώντας τη ζωή των ιδρυτών των δύο οικογενειών και στη συνέχεια των επιγόνων τους, διατρέχει τις εποχές και καταλήγει στο 2013. Με τον ίδιο τρόπο διασχίζει τις ηπείρους –Αμερική, Ευρώπη, Νέα Ζηλανδία, Κίνα– σε μια σειρά από περιπέτειες που πυροδοτούνται άλλοτε από παρόρμηση ή τυχοδιωκτισμό, άλλοτε από την επιθυμία των προσώπων για πρόοδο και άλλοτε από αλαζονεία και πλεονεξία.
Πέντε χρόνια χρειάστηκε η Πρου για να γράψει αυτό το βιβλίο και τουλάχιστον τα διπλά στριφογύριζε στο μυαλό της. Η έρευνα που προηγήθηκε της συγγραφής ήταν σχολαστική, όπως αναλογεί στις σπουδές της στην Ιστορία και την δημοσιογραφική της εμπειρία. Επισκέφθηκε όλες τις χώρες που παρουσιάζονται στην αφήγηση, μίλησε με αμέτρητους ειδικούς –ιστορικούς, εθνολόγους, ερευνητές αλλά και καλλιτέχνες–, μελέτησε επιστημονικά εγχειρίδια δασοκομίας. Στην επιμέλεια της πρώτης γραφής που έστειλε στους εκδότες της, υποχρεώθηκε να «κόψει» 150 σελίδες, κάτι που είπε ότι κόντεψε να την τρελάνει. Αλλά το έκανε «πετώντας» επιπλέον στοιχεία για τα αγαπημένα της δάση. Είναι αλήθεια ότι κάποιες φορές, η αφήγηση βαραίνει από τον όγκο των πληροφοριών που αφορούν την υλοτομία και τα σχετικά τεχνικά επιτεύγματα. Είναι επίσης αλήθεια ότι μέσα σε αυτή την πορεία αιώνων που παρακολουθούμε, συναντάμε πρόσωπα και τα χάνουμε από τη μια σελίδα στην άλλη, χωρίς να προλάβουμε να δεθούμε μαζί τους και να τα κατανοήσουμε.
Ωστόσο, η Αννυ Πρου επινοεί και εξιστορεί περιπέτειες με τέτοια ευρηματικότητα που τροφοδοτεί διαρκώς το ενδιαφέρον του αναγνώστη. Ακόμη κι όταν η γραφή γίνεται επίπεδη, ποτέ ο μίτος της αφήγησης δεν κόβεται κρατώντας μας δεμένους μαζί της.