DAVID DIOP
Τη νύχτα, όλα τα αίματα είναι μαύρα
μτφρ.: Αλεξάνδρα Κωσταράκου
επίμετρο: Εφη Γαζή, εκδ. Πόλις, σελ. 155
Το βιβλίο του 53χρονου Γάλλου συγγραφέα, με καταγωγή από τη Σενεγάλη, Νταβίντ Ντιοπ ορίζει έναν κόσμο που, ενώ αναφέρεται στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, είναι ένας κόσμος διαρκής και παρών. Εχει θέμα τους μαύρους τυφεκιοφόρους που οι Γάλλοι είχαν στρατολογήσει από τις αποικίες της Αφρικής. Παρότι υπήρχαν και στρατιώτες από το Μαρόκο ή το Μάλι, οι τυφεκιοφόροι ονομάστηκαν Σενεγαλέζοι, καθώς οι περισσότεροι έρχονταν από αυτή τη χώρα της Δυτικής Αφρικής. Ο Νταβίντ Ντιοπ, που ειδικεύεται στη φιλολογία του 18ου αιώνα, μας έδωσε ένα κείμενο υψηλής λογοτεχνικής αξίας αλλά και την ευκαιρία να δούμε μια πτυχή της αποικιοκρατίας που αφορά τη στρατολόγηση Αφρικανών με σκοπό να σταλούν στην πρώτη γραμμή και να πολεμήσουν τους Γερμανούς. Μια μειοψηφία δήλωνε εθελοντικά την κατάταξή της με την ελπίδα των ανταλλαγμάτων και του προνομίου της γαλλικής ιθαγένειας. Αλλά οι περισσότεροι στέλνονταν στα χαρακώματα παρά τη θέλησή τους. Εφευγαν από τα χωριά της Αφρικής, και χωρίς να έχουν δει ποτέ την Ευρώπη, οδηγούνταν στον θάνατο.
Ο Νταβίντ Ντιοπ αφηγείται μια ιστορία με κεντρικό ήρωα έναν Σενεγαλέζο που ακολούθησε αυτήν την πορεία και βρέθηκε στον μακρύ πόλεμο των χαρακωμάτων του Μεγάλου Πολέμου, μέσα στη λάσπη και στο αίμα. Ωστόσο το θέμα του βιβλίου δεν είναι (μόνο) η τραγική μοίρα των Σενεγαλέζων σκοπευτών, αλλά η ανθρώπινη συνείδηση μπροστά στο απόλυτο κακό. Ο ήρωας, ο Αλφά Ντιάγε, γίνεται μάρτυρας του θανάτου του παιδικού του φίλου (παραπάνω και από αδελφός) στον πόλεμο. Ο φίλος του, χτυπημένος από τους Γερμανούς, πεθαίνει στα χέρια του, με τα έντερά του χυμένα στη σκληρή γη «που δεν είναι κανενός». Καθώς ξεψυχάει βασανιστικά, τον εκλιπαρεί να επιταχύνει το τέλος, αλλά ο Αλφά δεν αντέχει να σκοτώσει τον αδελφικό του φίλο παρότι όλα τα σωθικά του είναι απλωμένα έξω από το σώμα του.
Ο Αλφά αλλάζει. Εχει τύψεις που άφησε τον φίλο του να βασανιστεί (για να μην έχει ο ίδιος αυτό το βάρος) και βγαίνει πλέον από τα χαρακώματα με σκοπό να παρασύρει κάποιον Γερμανό. Τους ακινητοποιεί και τους βγάζει τα έντερα πριν τους σκοτώσει όσο τα γαλάζια μάτια εκλιπαρούν για γρήγορο θάνατο. Ο Αλφά, αναλογιζόμενος το βασανιστικό ξεψύχισμα του φίλου του, προσφέρει έστω το γρήγορο τέλος, αλλά πριν αφήσει τα θύματά του, τους κόβει το ένα χέρι και το παίρνει ως λάφυρο. Στην αρχή, γίνεται ενθουσιωδώς δεκτός στα χαράκωμα, αλλά σταδιακά καθώς η διαδικασία επαναλαμβάνεται και τα κομμένα χέρια παστώνονται και ξεραίνονται όπως έκαναν στο χωριό του τα ψάρια, εμφανίζεται στα μάτια των συντρόφων του σαν ένας εμμονικός παράδοξος φονιάς. Ο Αλφά νιώθει την απομόνωση και συνειρμικά κυλάει πίσω στα χρόνια που ζούσε ήρεμα στο χωριό του στη Σενεγάλη, πηγαίνει πίσω στο ζεστό σώμα της μητέρας του, στο σπίτι του αδελφικού του φίλου, στην πρωτογενή απλότητα μιας ζωής τραχιάς αλλά αβίαστης. Ο Αλφά γίνεται ένας ήρωας μιας οικουμένης. Ο Αλφά σηκώνει στους ώμους τους τα αυτοκτονικά τάγματα των συμπατριωτών του, ξεπλένει σε αίμα και χώμα την εξόντωση εκατομμυρίων νέων ανδρών.
Ο Νταβίντ Ντιοπ, με θαυμαστή οικονομία και μεγάλη πυκνότητα, δίνει ένα αφήγημα που ταράζει. Από τη μια είναι τα αποικιοκρατικά παιχνίδια, η εξόντωση μιας ολόκληρης γενιάς, οι προσλήψεις των Αφρικανών ως φοβήτρων για τους Γερμανούς, ως αιμοσταγών και σεξουαλικά ακόρεστων μαχητών. Και από την άλλη είναι οι ονειρικές αναβιώσεις της παιδικής ηλικίας στη Σενεγάλη, ο αυθεντικός καρπός ενός μόνου ανθρώπου, η ψυχική του ενδοχώρα, ο πόλεμος που κάνει το αίμα να αναβλύζει μαύρο παντού. Το εξαιρετικά γραμμένο επίμετρο της Εφης Γαζή είναι ιδιαίτερα ενημερωτικό και χρήσιμο.