Η εξωτική Ινδία με την πένα του Κίπλινγκ

ΡΑΝΤΓΙΑΡΝΤ ΚΙΠΛΙΝΓΚ

εκδ. Αγρα, σελ. 456

Το 1901 δημοσιεύεται το αριστουργηματικό μυθιστόρημα «Κιμ» του Βρετανού νομπελίστα ποιητή και μυθιστοριογράφου Ράντγιαρντ Κίπλινγκ που γεννήθηκε στη Βομβάη της Ινδίας το 1865 και πέθανε στο Λονδίνο το 1936. Μέσα από τις περιπέτειες του χαρισματικού Κιμ, ενός αγοριού ιρλανδικής καταγωγής που μεγαλώνει στην Ινδία, ζωντανεύει η εξωτική ατμόσφαιρα του αγγλοϊνδικού τρόπου ζωής στα τέλη του 19ου αιώνα.

Ο δωδεκάχρονος Κιμ κρυφακούει τη συζήτηση ενός ηλικιωμένου, περιπλανώμενου Λάμα από το Θιβέτ, ο οποίος ζητάει από τον λόγιο επιμελητή του Μουσείου της Λαχώρης να δει τα έγγραφα-μαρτυρίες της ιερής περιπλάνησης του Βούδα. Ο Λάμα αναζητεί το μυθικό Ποτάμι του Βέλους που θα τον βοηθήσει να απελευθερωθεί από τις ψευδαισθήσεις του Τροχού της Ζωής. Ο Κιμ προσφέρεται να τον συνοδέψει στο ταξίδι της πνευματικής του αναζήτησης, ως μαθητής και βοηθός του, καθώς και το δικό του ζητούμενο είναι να βρεθεί στον μυστήριο τόπο του θαυμαστού πεπρωμένου του.

Ο Λάμα και ο Κιμ ακολουθούν τον Μεγάλο Κεντρικό Δρόμο προχωρώντας από Βορρά προς Νότο, κατά μήκος της πεδιάδας του ποταμού Γάγγη, με τις αχανείς κατάφυτες περιοχές από κέδρους και μάνγκο. Είτε πεζοί, συνοδεία εμπόρων και καραβανιών, είτε επιβάτες του τρένου της γραμμής Δελχί-Μπεναρές, θα αποκτήσουν πολλούς θεοσεβούμενους ή δεισιδαίμονες φίλους που θα τους προσφέρουν φαγητό και κατάλυμα με αντάλλαγμα τις ευλογίες του «αγίου» Λάμα.

Ο Κιμ δρα με αποφασιστικότητα και σοφία, επιλέγοντας ενστικτωδώς τον καλύτερο τρόπο που θα αποφύγει τις παγίδες. Ο συνταγματάρχης Κράιτον, επικεφαλής της Εθνολογικής Υπηρεσίας και Βρετανός πράκτορας, εντάσσει τον Κιμ στο «Μεγάλο Παιχνίδι». Πρόκειται για ένα παιχνίδι κατασκοπείας και αντικατασκοπείας, μεταξύ Βρετανικής Αυτοκρατορίας και Ρωσίας για την κυριαρχία στην Ινδία και στο Αφγανιστάν. Στα βόρεια σύνορα βρίσκονται οι αχαρτογράφητες ακόμα πλαγιές και κοιλάδες των Ιμαλαΐων. Ο Κιμ στα δεκαπέντε του εργάζεται ήδη για την Τοπογραφική Υπηρεσία της Ινδίας. Υποκρίνεται τον χειριστή μετραλυσίδας ενώ στην ουσία καταγράφει εικόνες από δρόμους, ποτάμια και βουνά σε πλήρη συνεργασία με τις βρετανικές μυστικές υπηρεσίες.

Οι πράκτορες εκπαιδευτές και φίλοι του Κιμ είναι χαρακτήρες διφορούμενοι και διασκεδαστικοί, σύντροφοι αφοσιωμένοι στην αποστολή τους μεν, αλλά αλλόκοτοι και παράξενοι στην έκφρασή τους. Ο Μαχμπούμπ Αλί, ένας κοκκινογένης μωαμεθανός, έμπορος αλόγων, μέσα από την αδιάκοπη κίνηση των καραβανιών του περνάει απαρατήρητος στα βόρεια σύνορα. Στην πραγματικότητα αναμεταδίδει στον Ινδικό Τομέα Ερευνών τις κινήσεις κάθε λογής στασιαστών και συνωμοτών, κωδικοποιημένες σε παραπλανητικά τηλεγραφήματα που αφορούν πιστοποιήσεις ράτσας αλόγων. Ο Μαχμπούμπ εμπιστεύεται τον Κιμ γιατί του έχει σώσει τη ζωή, ξετρυπώνοντας τους μεταμφιεσμένους σε φακίρηδες επίδοξους δολοφόνους του.

Ο Λέργκαν, πράκτορας-εκπαιδευτής, περνάει ένα ψυχοδιανοητικό τεστ τον Κιμ. Αφού σπάσει μια κανάτα με νερό, της δίνει σχήμα ξανά μπροστά του, υπνωτίζοντάς τον. Στην επίμονη προτροπή του Λέργκαν να διαπιστώσει ότι η κανάτα έχει μείνει ακέραιη, ο μικρός δεν χάνει την εγρήγορσή του. Ανυποχώρητος μέχρι τέλους επαναλαμβάνει ότι η εικόνα που βλέπει είναι ψευδής.

Οι περιπέτειες

Ο Χαρί Μπάμπου, Ινδός έμπιστος εκπρόσωπος του κράτους, με ευκολία στη μίμηση, εκμεταλλεύεται τους δύο πράκτορες που έχει στείλει η «δύναμη του Βορρά» (Ρωσία). Ο Μπάμπου παρουσιάζεται υποδυόμενος τον εκλεπτυσμένο, ευγενή υπάλληλο, περιποιητικό και πρόθυμο να γίνει ο οδηγός που θα τους περάσει μέσα από τα χωριά των Ιμαλαΐων. Προκαλεί μεγάλη σύγχυση στους δύο αυτούς κατάσκοπους-θύματά του, όταν –μεθυσμένος– τους πείθει πως μισεί την αγγλική κυβέρνηση. Κατορθώνει να συναντηθεί μυστικά με τον Κιμ ώστε να κλέψουν πολύτιμα έγγραφα με πληροφορίες υψίστης πολιτικής σημασίας.

Το μικρό αγόρι διαθέτει ακόρεστη περιέργεια, οξυμένη παρατηρητικότητα, ενστικτώδη επιφυλακτικότητα και άμεση προσαρμοστικότητα στις συμπεριφορές, στα έθιμα, στα τελετουργικά των ντόπιων, ανάλογα με την κοινωνική κάστα (αγρότης, κρατικός υπάλληλος, φακίρης) ή τη θρησκευτική σέκτα (ινδουιστής, τζαϊνιστής, βουδιστής, μουσουλμάνος). Η διακριτική παρουσία του Λάμα τον συνοδεύει παντού, με τον ήσυχο υπερβατικό του αντίλογο σε κάθε τι που φανερώνει υπερβολική αυτοπεποίθηση, αδιάλλακτη παρόρμηση, επιθετικότητα ή εκδίκηση στις συμπεριφορές των άλλων.

Σε αυτό το μυθιστόρημα ο Ράντγιαρντ Κίπλινγκ χτίζει σταθερά έναν διττό χαρακτήρα στο πρόσωπο του Κιμ. Ο αναγνώστης διαισθάνεται ότι σε κάθε βήμα του ήρωα η πνευματική αναζήτηση συνυπάρχει αρμονικά με την πρακτική λειτουργικότητα της απτής ζωής.