Γεμάτος χαρά, ο κύριος Γκρι κρατάει στα χέρια του το ολοκαίνουργο χριστουγεννιάτικο τομίδιο των εκδόσεων Αγρα με το διήγημα «Το μαγαζί των φαντασμάτων» του σπουδαίου Τζ. Κ. Τσέστερτον (μτφρ. Παλμύρα Ισμυρίδου) και λυπάται που η σημερινή πρώτη σελίδα του ενθέτου δεν διαθέτει περισσότερο χώρο για τα φαντάσματα και τα Χριστούγεννα.
«Τι έχεις κατά νου;» τον ρωτάω κάπως ανήσυχος. Και ιδού, μου παρέθεσε τις τέσσερις αγαπημένες του κλασικές ιστορίες φαντασμάτων, τις οποίες θεωρεί ιδανικά αναγνώσματα καταμεσής των γιορτών:
• Ουόλτερ Σκοτ, «Η κρεβατοκάμαρα με τους τάπητες». Οπου ένας φιλοξενούμενος σε σκωτσέζικο πύργο αψηφά τις προειδοποιήσεις του οικοδεσπότη του και κοιμάται στο δωμάτιο του τίτλου. Αυτό που θα δει –μάλλον, το απόκοσμο πρόσωπο που θα τον κοιτάξει μέσα στη νύχτα– θα του στερήσει μερικά χρόνια ζωής. Οι σελίδες όπου περιγράφεται το βλέμμα του φαντάσματος είναι από τις πιο τρομακτικές που γράφηκαν ποτέ.
• Αλέξανδρος Πούσκιν, «Ντάμα πίκα». Οπου ο άπληστος νεαρός αξιωματικός Χέρμαν «πουλάει» έρωτα σε μια εγγονή μόνο και μόνο για να αποσπάσει το μυστικό της νίκης (και άρα του κέρδους) στη χαρτοπαιξία από την ηλικιωμένη γιαγιά της. Η συνάντησή τους θα οδηγήσει τη γριά στον θάνατο – και σε μια πανούργα εκδίκηση που θα πάρει πλέον ως φάντασμα. Η σκηνή που η γριά ανοίγει τα μάτια της μέσα από το φέρετρο για να κοιτάξει τον Χέρμαν είναι σκηνή ανθολογίας.
• Ρόναλντ Τσέτγουιντ-Χέις, «Βηματίζει στην ξερή γη». Οπου μια κοπέλα, την οποία εγκατέλειψε ένας ναυτικός και αυτοκτόνησε στη θάλασσα, στοιχειώνει την ακτή του χωριού· όποιος την κοιτάξει κατάματα πεθαίνει από τον τρόμο. Ομως για τον αριστοκράτη πρωταγωνιστή αυτό δεν είναι παρά μια πρόκληση. Πηγαίνει γυρεύοντας, ώσπου συνειδητοποιεί ότι για να γλιτώσει απλώς δεν πρέπει να ανοίξει τα μάτια του – όσο κι αν το θέλει. Οι σελίδες αυτές, που προσπαθεί στα τυφλά να απομακρυνθεί από την παραλία με το φάντασμα να τον κοιτά σε απόσταση αναπνοής και αυτός να αντιλαμβάνεται πλήρως την παρουσία του με όλες του τις άλλες αισθήσεις πλην της όρασης, δεν περιγράφονται εύκολα.
• Γ. Γ. Τζέικομπς, «Το πόδι της μαϊμούς». Οπου το μουμιοποιημένο πόδι μιας μαϊμούς εκπληρώνει τρεις ευχές σε μια τριμελή οικογένεια – με τι φρικαλέο τίμημα όμως για τους γονείς. Ετσι, το φάντασμα του γιου που χτυπάει απειλητικά την πόρτα για να μπει στο σπίτι μπορεί να εξαφανιστεί μονάχα, ίσως, αν προλάβει ο έντρομος πατέρας και ζητήσει μια τελευταία, τρίτη ευχή, καθώς «αυτό το ον εκεί έξω δεν είναι πια ο γιος μας· είναι κάτι άλλο…». Ενα μικρό αριστούργημα.
• Λόρδος Ντάνσανι, «Το φάντασμα της κοιλάδας». Οπου ο πρωτοπρόσωπος αφηγητής βλέπει σε μια κοιλάδα ένα «σύννεφο αχνάδας». Το φάντασμα που συναντά δεν είναι τρομακτικό, διότι είναι πολύ θλιμμένο. Ο αφηγητής δυσκολεύεται να πιστέψει αυτό που του συμβαίνει. Οι τελευταίες αράδες του διηγήματος: «“Φαντάσματα υπάρχουν;” ρώτησα. Τότ’ ένας αγέρας φύσηξε και ξαφνικά χάθηκε το φάντασμα. “Κάποτε υπήρχαν”, είπε σιγανά».