Ο Στιβ Σίλμπερμαν είναι ο ήρωάς μου. Είναι ο δημοσιογράφος που παρακολουθώ περισσότερο στα social media, περιμένοντας την επόμενη ανάρτησή του για την αμερικανική πολιτική, την κλιματική αλλαγή, τα ανθρώπινα δικαιώματα, το ροκ. Αλλά δεν είναι γι’ αυτό ο ήρωάς μου. Έγινε ήρωάς μου όταν διάβασα τις ‘Νευροφυλές’. Έγινε ήρωάς μου γιατί το βιβλίο του με βοήθησε να καταλάβω τη ζωή μου – για την ακρίβεια, τη ζωή μου, ως πατέρα ενός αυτιστικού αγοριού.
Αν το ‘Γιατί Χοροπηδώ’ του Ναόκι Χιγκασίντα μού άνοιξε ένα παράθυρο με θέα στο μυαλό ενός αυτιστικού παιδιού, αν τα βιβλία του Τόνι Άτγουντ με βοήθησαν να καταλάβω τον αυτισμό από την επιστημονική πλευρά, οι ‘Νευροφυλές’ του Στιβ Σίλμπερμαν είναι το βιβλίο που με βοήθησε να συμπληρώσω την. Στις σελίδες του υπάρχουν περισσότερα κομμάτια του παζλ για τις διαφορετικές εκφάνσεις του αυτισμού και τις κοινωνικές του αντανακλάσεις.
Προτού πάρουμε την ‘επίσημη’ διάγνωση, η εικόνα που είχα στο μυαλό μου για τα αυτιστικά άτομα – όπως οι περισσότεροι της γενιάς μου – ήταν αυτή του Ντάστιν Χόφμαν στον ‘Ανθρωπο της Βροχής’.
Φυσικά, ένα κεφάλαιο των ‘Νευροφυλών’ είναι αφιερωμένο σ’ αυτήν την ταινία, στην ιστορία της, στο παρασκήνιό της, στον αντίκτυπό της στην κοινωνία και την μαζική κουλτούρα. Ήταν μία στιγμή κεφαλαιώδους σημασίας για την ιστορία του αυτισμού – ως επιστημονικού αντικειμένου και ως κοινωνικού φαινομένου. Στο ίδιο κεφάλαιο περιγράφεται και η ζωή του ανθρώπου που υπήρξε η έμπνευση για τον χαρακτήρα του Ρέιμοντ Μπάμπιτ. Μόνο αυτό το κεφάλαιο θα μπορούσε να αποτελέσει υλικό για μία συναρπαστική ταινία.
Το ίδιο μπορεί να ειπωθεί για κάθε κεφάλαιο των ‘Νευροφυλών’ – και κυρίως για την ιστορία των δύο ψυχιάτρων, του Χανς Άσπεργκερ και του Λέο Κάνερ, οι οποίοι την ίδια περίοδο, σε δύο διαφορετικά σημεία του πλανήτη ‘ανακάλυψαν’, μελέτησαν και όρισαν την διαταραχή του αυτιστικού φάσματος.
Ο ρόλος που έπαιξε σ’ αυτήν την ιστορία η φονική ιδεολογία του ναζισμού – με αποτέλεσμα να καθυστερήσει η επιστημονική έρευνα για τον αυτισμό κάποιες δεκαετίες – είναι ένα μόνο από τα στοιχεία που κάνει το συγκεκριμένο κομμάτι των ‘Νευροφυλών’ ένα συναρπαστικό αφήγημα.
Αν στις σελίδες και τις γραμμές του βιβλίου περιγράφεται η ιστορία του αυτισμού, από τις πρώτες καταγραφές ανθρώπων που παρεκκλίνουν από την ‘νευροτυπική’ νόρμα, μέχρι τις κοινότητες αυτιστικών ατόμων με πάθος για την επιστημονική φαντασία, και από τις ψυχιατρικές θεωρίες για ‘παιδική σχιζοφρένεια’ μέχρι την σημερινή θέσπιση των διαγνωστικών κριτηρίων που έχουν ως αποτέλεσμα την φαινομενική ‘επιδημία’ αυτισμού, στο περιθώριο του βιβλίου, ανάμεσα στις γραμμές, υπάρχει η δική μου ιστορία και η ιστορία των ανθρώπων σαν εμένα. Γονιών που ταξιδεύουν στο πέλαγος πάνω σε μία σχεδία, με πλοηγούς τα παιδιά τους, πυξίδα το ένστικτο και χάρτη μερικά – μετρημένα στα δάχτυλα – καλά βιβλία. Ένα από αυτά το έγραψε ο
Στιβ Σίλμπερμαν. Και γι’ αυτό είναι ο ήρωάς μου.
* Ο κ. Νίκος Φωτάκης είναι δημοσιογράφος.