ΡΩΜΑΝΟΣ ΓΕΡΟΔΗΜΟΣ
Ανταποκρίσεις από τον 21ο αιώνα
Επίμετρο: Σώτη Τριανταφύλλου
εκδ. Παπαδόπουλος, σελ. 360
Ως «Ενα μανιφέστο συνειδητής εμπλοκής με τον κόσμο, με τον Αλλον και με τον εαυτό» παραδίδει το βιβλίο του στους αναγνώστες ο Ρωμανός Γεροδήμος. Οι «Ανταποκρίσεις» είναι ένα σύνολο κειμένων που έχουν δημοσιευθεί, από το 2015 μέχρι σήμερα, στο amagi και ο συγγραφέας τους κάνει ακριβώς αυτό: ανταποκρίνεται, συνδιαλέγεται με τη σύγχρονη ανθρώπινη κατάσταση ως παρατηρητής, συνοδοιπόρος και συμπάσχων. Επισημαίνει, αναλύει και με έναν τρόπο υποδεικνύει τα, δυνάμει, συνεκτικά στοιχεία της κοινωνίας των ανθρώπων, τα όρια εντός των οποίων ή τις αρχές υπό τις οποίες, οι κοινωνίες και ο μόνος άνθρωπος μπορεί να κοιτάξει με ελπίδα προς την πραγματικότητα ενός κόσμου που, προετοιμαζόμενος τις τελευταίες δεκαετίες, αναδύεται τώρα με πιο σαφή περιγράμματα. Ισως και να αντιμετωπίσει δυναμικά τη «λίμπο» κατάσταση που ζούμε τα τελευταία χρόνια αποχαιρετώντας –με λιγότερο δραματικό τρόπο από κείνον του Στέφαν Τσβάιχ– τον «Κόσμο του Χτες». Αυτή η «λίμπο» κατάσταση, το κενό, η αβεβαιότητα ανάμεσα στο γνωστό παρελθόν και στο ασαφές μέλλον πέφτει, μάλλον πιο βαριά, στους «μετανάστες του Διαδικτύου». Αυτοί, εμείς που μεγαλώσαμε χωρίς το Διαδίκτυο και ζούμε την εποχή που οι εφημερίδες και οι σιγουριές πεθαίνουν –καθόλου τυχαία σχεδόν ταυτόχρονα– μπορεί να ταυτιστούμε, ίσως, λίγο περισσότερο από τους «γηγενείς του Διαδικτύου» –τους νέους ανθρώπους που δεν γνωρίζουν τη ζωή αλλιώς– με τα ερωτήματα, τα προβλήματα και τις ανάγκες που επισημαίνει ο συγγραφέας όταν επιχειρεί να εντάξει την ελληνική περίπτωση στον παγκόσμιο προβληματισμό:
[…] Τα τελευταία χρόνια η Ελλάδα βίωσε ένα συλλογικό τραύμα ιστορικών διαστάσεων. Επί δέκα χρόνια, παλέψαμε μεταξύ μας και με τους άλλους, κλειστήκαμε στο καβούκι μας, ομφαλοσκοπήσαμε, νιώσαμε μόνοι, χάσαμε την αίσθηση της κανονικότητας. Τα κείμενα του βιβλίου αυτού τα έγραψα με τη γνώση ότι είμαστε μέρος ενός παγκόσμιου οικοσυστήματος, το οποίο επηρεάζει κάθε πτυχή της ατομικής και συλλογικής μας καθημερινότητας, συχνά χωρίς καν να το συνειδητοποιούμε· αλλά και με την πεποίθηση ότι, αν το πάρουμε απόφαση, μπορούμε να συνδιαμορφώσουμε το οικοσύστημα αυτό. Το μέλλον μας δεν χρειάζεται να είναι έρμαιο μιας παγκόσμιας δίνης. Τα ερωτήματα, οι ευκαιρίες και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε εμείς –η αίσθηση απώλειας ελέγχου, η αναζήτηση ταυτότητας και οράματος, οι μάχες για τα σύμβολα και τους κώδικες επικοινωνίας, η ανάγκη για ουσιαστική επαφή, η καθημερινή μάχη με τον εαυτό και το σώμα μας, το δέος μπροστά στην αλματώδη ανάπτυξη της τεχνολογίας– είναι ακριβώς οι ίδιες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν εκατομμύρια άνθρωποι στα μήκη και στα πλάτη της Γης […]
Ανάγκη για ξεκαθάρισμα
Αλλά τι είναι μια κρίση ταυτότητας; Λέξεις, φράσεις, σκέψεις και συναισθήματα που αν και φαίνονται ταιριαστά με πολλές ανθρώπινες καταστάσεις εκφράζουν εδώ την υποσυνείδητη ανάγκη για ένα ξεκαθάρισμα με τον εαυτό μας και τον κόσμο προκειμένου να ξαναβρούμε σταθερές βάσεις, μια αλήθεια, μια πίστη, μια πειστική αιτία γιατί κάνουμε ό,τι κάνουμε και γιατί να το κάνουμε. Η σοβαρή διαταραχή –για να μηχρησιμοποιήσουμε τη βαρύγδουπη λέξη «διάλυση»– που υπέστη ο κοινωνικός ιστός στη διάρκεια της ελληνικής κρίσης απελευθέρωσε και ανέδειξε πολιτικά μορφώματα, «αδρανείς» ιδεολογίες, υποβόσκουσες ή ασυνείδητες μέχρι πρότινος προσωπικές, πολιτικές, φιλοσοφικές διαφωνίες μεταξύ –και πάλι μέχρι πρότινος– φίλων, διαδικτυακές ομάδες συμφωνούντων σε «κάτι».
Για μερικούς –πολλούς– η αγωνιώδης, συνειδητά ή, μάλλον περισσότερο, ασυνείδητα, αγκίστρωση σε ανεπίκαιρες ιδεολογίες με προσομοιώσεις παρελθόντος έγινε η σανίδα σωτηρίας, η σωτήρια μυωπία απέναντι στην πραγματικότητα. Κάποιοι άλλοι βρέθηκαν αμήχανοι μπροστά στην αδυσώπητη ελευθερία του χάους και την ανάγκη δημιουργίας νέων ορίων, νέων επιλογών, προσωπικών και κοινωνικών. Ο φόβος της αλλαγής ήταν κοινός τόπος αλλά δεν λειτούργησε συνεκτικά. Σε αυτήν την, ιδιαζόντως αταξική, ελληνική κοινωνία διεσπάρη σχετικά εύκολα η δυσανεξία απέναντι στη διαφορετική άποψη και πολλές φορές το μίσος.
Ωστόσο, με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους, αυτό βίωσαν και βιώνουν όλες οι δυτικές κοινωνίες και υπό το πρίσμα του ανήκειν στο «παγκόσμιο κοινωνικό οικοσύστημα» αλλά και την προσωπική του επιθυμία να είναι έτσι, τοποθετεί και την Ελλάδα εντός, σε αυτό το «μανιφέστο συνειδητής εμπλοκής με τον κόσμο, με τον Αλλον και με τον εαυτό».