LORI DESAUTELS, MICHAEL MCKNIGHT
Τα μάτια δεν σωπαίνουν ποτέ
μτφρ. Ιωάννης Τσιπλάκος
πρόλογος: Σπύρος Κασιμάτης
εκδ. Πορφύρα, σελ. 405
Στον Κομφούκιο αποδίδεται η φράση: «Για να βάλουμε σε τάξη τον κόσμο, πρέπει να βάλουμε σε τάξη τη χώρα. Για να βάλουμε σε τάξη τη χώρα, πρέπει να βάλουμε σε τάξη την οικογένεια. Για να βάλουμε την οικογένεια σε τάξη, πρέπει να καλλιεργήσουμε την προσωπική μας ζωή. Πρέπει πρώτα να είσαι αποφασισμένος».
Τι συμβαίνει όταν παιδιά και έφηβοι έχουν υποστεί σοβαρά στρεσογόνα επεισόδια από τη στιγμή της γέννησής τους; Τι συμβαίνει όταν ο παιδικός εγκέφαλος έχει δεχθεί απανωτά απειλητικά μηνύματα για τη ζωή και την επιβίωση, σωματικά ή ψυχολογικά; Πώς ανταποκρίνονται στη μάθηση και στην κοινωνία αυτά τα παιδιά; Πώς ερμηνεύεται η επιθετικότητά τους και γιατί είναι δύσκολο και για τους ενήλικες να τα αποδεχθούν;
Στο βιβλίο που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πορφύρα με τον εύγλωττο τίτλο «Τα μάτια δεν σωπαίνουν ποτέ», οι συγγραφείς Lori Desautels και Michael McKnight καταγράφουν μέσα στα πρώτα έξι κεφάλαια πώς αναπτύσσεται ο παιδικός εγκέφαλος, τι σημαίνει τραύμα και τοξικό στρες και ποιες είναι οι στρατηγικές που μπορούν να ακολουθηθούν στην εκπαίδευση. Στόχος τού βιβλίου που κινείται στον άξονα της ψυχολογίας και των νευροεπιστημών είναι να βοηθήσει τους εκπαιδευτικούς να κατανοήσουν χρόνια αντικοινωνικούς μαθητές προκειμένου να διασωθούν και να οργανωθούν ξανά μέσα από μια νέα σωτήρια σχέση που θα αναπτύξουν. Το δεύτερο μέρος του βιβλίου ονομάζεται τμήμα πηγών και αναλύει με εφαρμοσμένες τεχνικές και παραδείγματα τι σημαίνει εκπαιδευτική νευροεπιστήμη και πώς αυτή μπορεί να εφαρμοστεί στην τάξη, από τη νηπιακή ηλικία μέχρι το τέλος της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Τι σημαίνει όμως ο όρος «Αντίξοες Παιδικές Εμπειρίες»; Οι ΑΠΕ είναι ένας όρος που περιλαμβάνει δέκα κατηγορίες εμπειριών στη ζωή των παιδιών. Είναι οι εξής: 1. συναισθηματική κακοποίηση, 2. σωματική κακοποίηση, 3. σεξουαλική κακοποίηση, 4. σωματική εγκατάλειψη, 5. συναισθηματική εγκατάλειψη, 6. κατάχρηση ουσιών στο σπίτι, 7. νοητική νόσος στην οικογένεια, 8. βίαιη μεταχείριση μητέρας, 9. διαζύγιο ή απομάκρυνση γονέων και 10. φυλακισμένο μέλος στην οικογένεια. Υπάρχουν παιδιά σε όλο τον κόσμο, το βιβλίο είναι γραμμένο με στατιστικά τα οποία ισχύουν στην Αμερική, που έχουν περισσότερες από μία κατηγορίες, ενώ όσο πιο πολλές ισχύουν από την αρχή της ζωής ενός παιδιού τόσο μεγαλύτερο στρες βιώνει η ψυχοδιανοητική του κατάσταση.
Το απαραίτητο για κάθε εκπαιδευτικό βιβλίο «Τα μάτια δεν σωπαίνουν ποτέ».
Πολύ συχνά μιλάμε για τραύμα, αλλά είναι δύσκολο να εντοπιστεί με την πρώτη φορά. Ιδίως στα παιδιά που υιοθετούν άλλους μηχανισμούς για να διαχειριστούν το τραύμα τους, που δεν είναι φυσικά καθόλου συνειδητό, και γι’ αυτό χρησιμοποιούν μη λεκτικούς τρόπους έκφρασης. Στα μικρά παιδιά παρατηρούμε τις ζωγραφιές, οι έφηβοι γίνονται εριστικοί και επιθετικοί έως και παραβατικοί, ενώ πάντα επηρεάζοναι η μάθηση, η συγκράτηση, η προσοχή και η σκέψη. Πολλές φορές επηρεάζονται η τροφή και ο ύπνος ή και η ενούρηση. Το σίγουρο είναι ότι πίσω από κάθε ιστορία ενός επιθετικού, παραβατικού εφήβου κρύβεται πάντα μια βαθιά πονεμένη, τραυματική και δακρύβρεχτη ιστορία για τη ζωή του. Το τραύμα προέρχεται από ένα αναπόφευκτο στρεσογόνο γεγονός που υπερνικά τους μηχανισμούς αντίδρασης του υποκειμένου. Υπάρχουν δύο τύποι τραυμάτων που περιγράφονται στο βιβλίο. Ο ένας είναι το οξύ τραύμα, το οποίο προέρχεται από ένα μοναδικό γεγονός το οποίο ο νέος δεν μπορεί να αντιμετωπίσει. Και το δεύτερο είναι το σύνθετο τραύμα, το οποίο είναι και πιο επικίνδυνο. Διότι τα παιδιά αυτά είναι εκτεθειμένα σε περιβάλλοντα με τοξικό επίπεδο στρες και σχετίζεται με συνεχείς και επίμονες αντιξοότητες στη ζωή τους.
Το βιβλίο αυτό απευθύνεται σε ειδικούς της ψυχικής υγείας αλλά κυρίως σε εκπαιδευτικούς. Είναι πολύ δύσκολο για έναν εκπαιδευτικό να έχει στους κόλπους της τάξης του έναν επιθετικό νέο. Και αυτό γιατί ο τραυματισμένος νέος μεταφέρει ασυνείδητα τα επίπεδα του άγχους του στον άλλον, δημιουργώντας απέχθεια και αποστροφή. Οπότε, ενώ κατά βάθος το παιδί ή ο έφηβος αναζητούν σχέση και αγκαλιά, κάνουν τα πάντα για να πάρουν το αντίθετο. Το βιβλίο φωτίζει αυτό το δύσκολο μονοπάτι, και μας φέρνει αντιμέτωπους με την ευθύνη μας ως γονείς αλλά και ως εκπαιδευτικοί. Γιατί το μέλλον είναι τα παιδιά. Και τα μάτια τους δεν λένε ποτέ ψέματα, για όσα έχουν δει, για όσα έχουν νιώσει, για όσα έχουν βιώσει.