Η γνώση ως αντίδοτο στον «πόλεμο»

Η γνώση ως αντίδοτο στον «πόλεμο»

3' 56" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

«Εάν θέλετε να σας χαμογελάσει η ζωή,

πρώτα χαρίστε της την καλή σας διάθεση»

Baruch Spinoza

Τα δύο βιβλία ήταν πάνω στη συρταριέρα του γραφείου. Οπως καθόμουν δεξιά μου. Προσπάθησα, για λίγο, να θυμηθώ, πότε τα άνοιξα τελευταία φορά, ή μάλλον τι ακριβώς έψαχνα, για να τα αναζητήσω σε μια στοίβα από βιβλία –τριάντα ή και περισσότερα– που κρατούσα στο γραφείο και δεν τα μετέφερα στο σπίτι. Μου άρεσε αυτό το «παιχνίδι» στα καθημερινά πρωινά ραδιοφωνικά μου σχόλια. Να μπλέκω την επικαιρότητα με μια παραπομπή σε κάτι, που είχα διαβάσει και ήθελα, να μεταφέρω στους ακροατές.

Τα δύο πρώτα βιβλία της στοίβας ήταν για τον Μπαρούχ Σπινόζα. «Ο Σπινόζα και η Δημοκρατία – Αρης Στυλιανού» (εκδόσεις Πόλις) και «Το θαύμα Σπινόζα ή όταν η φιλοσοφία μπορεί να μας αλλάξει τη ζωή – Φρεντερίκ Λενουάρ» (εκδόσεις Πατάκη). Τα έβαλα βιαστικά, όπως και τα υπόλοιπα βιβλία, μέσα στην τσάντα που είχα φέρει μαζί μου. Δεν ήταν η ώρα για σκέψεις, αναμνήσεις, συγκίνηση. Επρεπε να φύγω γρήγορα από το γραφείο. Να κλείσω την πόρτα, να παραδώσω τα κλειδιά. Να συμπληρώσω το έντυπο παραίτησης από τη δουλειά μου. Να κάνω ακριβώς τις κινήσεις που είχα σκεφτεί, αυτές που είχα αποφασίσει. Ηταν Σάββατο 14 Μαρτίου και η επαγγελματική μου «καραντίνα» μόλις είχε ξεκινήσει.

Δύο εικοσιτετράωρα αργότερα το εμβληματικό για την επιβίωσή μας «Μένουμε σπίτι» έγινε σύνθημα ανάγκης, ευθύνης, ύψιστης προτεραιότητας. Λέξεις όπως «πόλεμος», «κίνδυνος», «ερείπια, «θάνατος»,  εισέβαλαν στη ρητορική της καθημερινότητας μας. Και όλα άλλαξαν γύρω μας, μέσα μας, δίπλα μας. Ο χορός με το θυμικό μόλις είχε ξεκινήσει. Και η συλλογική καραντίνα συνέπεσε με την επαγγελματική.

«Ο Σπινόζα και η Δημοκρατία» πήγε στην άκρη, όσο και αν ο «πολιτικός Σπινόζα», υπό κανονικές συνθήκες, θα ήταν αυτός που θα προτιμούσα, ή θα είχα επιλέξει, να ξαναδιαβάσω. Μου αρέσει πολύ εκείνη η φράση του Ετιέν Μπαλιμπάρ, για τον Σπινόζα, όπως την αποδίδει ο Αρης Στυλιανού: «Αν η πολιτική είναι να παίρνει κανείς θέση σε ό,τι αφορά την επικαιρότητα, να ένας φιλόσοφος για τον οποίο η σοφία και το υπέρτατο αγαθό συνίστανται, στο να συλλάβουμε όλα τα επιμέρους πράγματα, από τη σκοπιά της αιωνιότητας».

Με ξενίζει περισσότερο από ποτέ η λέξη «αιωνιότητα», όπως άλλωστε και η πολιτική. Γεγονός μάλλον πρωτόγνωρο για τις συνήθειες, τα ενδιαφέροντά μου. Αλλωστε, όσο περνούν οι μέρες όλο και περισσότερο πια έχω την εντύπωση ότι πολλά είναι εκείνα που θα επανανοηματοδοτηθούν. Ακόμα περισσότερα θα είναι εκείνα που θα επανεξετάσουμε: Δημοκρατία, Κράτος, Εξουσία, Πολίτες, Δημόσιο-Ιδιωτικό. Αν επιβιώσουμε από την πανδημία, το πιθανότερο είναι ότι διαφορετικά πια, θα είναι και τα διλήμματα, οι ασκήσεις εργασίας αυτής της νέας «επόμενης μέρας» στις φιλελεύθερες δημοκρατίες.

Είπα, διάβασα, άκουσα πολλές κοινοτοπίες αυτές τις ημέρες. Εχουμε ίσως περισσότερο από ποτέ «δικαίωμα» σε κλισέ. Απέναντι σε αυτόν τον θανάσιμο κίνδυνο που μας περιβάλλει, πιθανόν η κοινοτοπία μετατρέπεται στη προσωπική και συλλογική «ασφάλεια». Είναι το προσωπικό και συλλογικό «γνωστό» απέναντι στο «άγνωστο».

Φιλοσοφία; Γιατί όχι;

Ξαναδιάβασα τις απορίες του Φρεντερίκ Λενουάρ όπως τις διατυπώνει στο βιβλίο του «Το θαύμα Σπινόζα ή όταν η φιλοσοφία μπορεί να μας αλλάξει τη ζωή». (Είναι το βιβλίο που με «κέρδισε» αυτές τις ημέρες). Αναρωτιέται ο Λενουάρ, γιατί ο «νεαρός Μπαρούχ» αποφάσισε, να αφιερωθεί στη φιλοσοφία. Βρίσκει την απάντηση σε μια «εξομολόγηση» του Σπινόζα: «Πράγματι, έβλεπα ότι βρισκόμουν σε μεγάλο κίνδυνο και ότι ήμουν αναγκασμένος να αναζητήσω με όλη μου τη δύναμη μια θεραπεία, όσο αβέβαιη ενδεχομένως κι αν ήταν, όπως δηλαδή ένας ασθενής που, επειδή πάσχει από θανατηφόρα ασθένεια και προβλέπει έναν σίγουρο θάνατο αν δε του χορηγηθεί μια θεραπεία, γι’ αυτό αναγκάζεται να την αναζητήσει με όλη του τη δύναμη, αφού άλλωστε σε αυτή την προσπάθειά του βρίσκεται και όλη η ελπίδα του».

«Θεραπεία», «ελπίδα»! Πιστεύω ότι ποτέ άλλοτε αυτές οι λέξεις δεν είχαν τόσο βαρύ ορθολογικό περιεχόμενο και στον αντίποδα μιας μεταφυσικής αντίληψης  των γεγονότων, που τόσο πολύ ευδοκιμεί σε «Μέρες Αδέσποτες». Αλλωστε, μία από τις πολλές ιδιαιτερότητες των ημερών είναι και αυτή η σύμπτωση πολιτικής και επιστήμης. Η συνύπαρξή τους, η ευεργετική συνακολουθία τους απέναντι στην πανδημία. Ευτυχώς! Είναι η καλή πλευρά αυτή, η φωτεινή μέσα στα σκοτεινά γεγονότα ή το αβέβαιο μέλλον μας.

Μας λείπουν ήδη πολλά, από την καθημερινότητά μας. Πιθανόν το επόμενο διάστημα να μας λείψουν περισσότερα από εκείνα τα μικρά, απλά, καθημερινά της ρουτίνας μας. Μου λείπει η δουλειά μου και εκείνη η αίσθηση της απουσίας μου από την ενημέρωση σε ένα κορυφαίο, καταλυτικό γεγονός. Τις πρώτες ημέρες σκεφτόμουν: Είναι η πρώτη φορά, τα τελευταία τριάντα χρόνια που απουσιάζω από έναν «πόλεμο». Τις πρώτες μόνο ημέρες, γιατί τις επόμενες όλο και περισσότερο σκέφτομαι πια ότι απέναντι σε έναν «πόλεμο», οφείλουμε, αν μη τι άλλο, να μην παίρνουμε τον εαυτό μας τόσο σοβαρά. Πώς το έγραψε ο Σπινόζα; «Να μη χλευάζουμε, να μη θρηνολογούμε, να μην καταφρονούμε, αλλά να κατανοούμε».

* Η κ. Νόνη Καραγιάννη είναι δημοσιογράφος.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή