Oταν έκλεισαν τα βιβλιοπωλεία –ήταν 18 Μαρτίου–, κάποιες γειτονιές έχασαν ένα από τα βασικά σημεία αναφοράς της κοινωνικής ζωής τους. Στην Ελλάδα αλλά και στον κόσμο κάθε βιβλιοπωλείο αποτελεί μια ανοιχτή γραμμή επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων, κι αυτό το νήμα κόπηκε βίαια. Ομως, από την προσεχή εβδομάδα φαίνεται ότι αλλάζουν τα πράγματα. Οι πόρτες των μικρών τουλάχιστον βιβλιοπωλείων θα ανοίξουν –ίσως οι «αλυσίδες» καθυστερήσουν περισσότερο–, κι αυτό σημαίνει ότι θα αρχίσει να κινείται και πάλι ο μηχανισμός της εκδοτικής παραγωγής.
Οι εκδότες με τους οποίους μίλησε η «Κ» είχαν στις ατζέντες τους ένα δυνατό πρόγραμμα πριν η πανδημία ανατρέψει τα σχέδια όλων. Υπό κανονικές συνθήκες, ο Απρίλιος και ο Μάιος είναι οι μήνες που οι πωλητές των εκδοτικών οίκων γυρίζουν την πόλη και ταξιδεύουν στην επαρχία παρουσιάζοντας και παίρνοντας παραγγελίες για τα βιβλία του καλοκαιριού. Αυτή είναι μία από τις καλύτερες περιόδους για την εμπορική κίνηση του βιβλίου, που ήδη φέτος έχασε την αγορά του Πάσχα.
Μέχρι τώρα υπολογίζεται ότι η πτώση των πωλήσεων για τους οίκους κινείται μεταξύ 60% και 80%, μολονότι τα e-shops των βιβλιοπωλείων που διέθεταν διαδικτυακά καταστήματα, δέχονταν παραγγελίες, οι οποίες όμως εξυπηρετούνταν με μεγάλη καθυστέρηση. Ετσι, στη διάρκεια των περιοριστικών μέτρων δύο ζητήματα αναδύθηκαν, που θα μας απασχολήσουν προφανώς και στο μέλλον: Αφενός, η ανάγκη του «ηλεκτρονικού» εκσυγχρονισμού ακόμη και των μικρών βιβλιοπωλείων και εκδοτών –κάτι που στην Ελλάδα έχει ήδη καθυστερήσει σε σχέση με το εξωτερικό–, και αφετέρου η δημιουργία ενός αξιόπιστου δικτύου διανομής, από τους εκδότες στα e-shops κι από εκεί στον πελάτη.
Αλλά για να επισημαίνουμε και τα θετικά, μέσα σε αυτό το τραγικό crash test, κάποια μικρά βιβλιοπωλεία έδωσαν τη μάχη τους άξια, και οι βιβλιοπώλες έφεραν τα βιβλία ώς την πόρτα μας στηρίζοντας γενναία το ηθικό μας. Ο Αλκης Τεμπονέρας από τις Πλειάδες δεν σταμάτησε να δέχεται παραγγελίες μέσω mail και τηλεφώνου όταν έκλεισε το φυσικό βιβλιοπωλείο. Δουλεύοντας 10 και 12 ώρες την ημέρα έκανε ο ίδιος διανομή, αλλά όπως μας είπε, οι πωλήσεις υπήρξαν μειωμένες κατά 70% σε σχέση με το αντίστοιχο περυσινό διάστημα.
Η πρώτη δωδεκάδα που θα «βγει» έξω
«Πριν από την πανδημία, εκδότες και αναγνώστες “συναντιόμασταν” μέσα από τα ράφια και τους πάγκους των βιβλιοπωλείων. Με την καραντίνα, αυτός ο τρόπος επικοινωνίας δεν είναι εφικτός. Θέλοντας να κρατήσουμε την επαφή μας με τους αναγνώστες, αποφασίσαμε, παρότι τα βιβλιοπωλεία είναι κλειστά, να τυπώσουμε τα νέα μας βιβλία και να ενημερώσουμε γι’ αυτά πρώτα ηλεκτρονικά», λέει ο εκδότης του Gutenberg, Κώστας Δαρδανός, προαναγγέλλοντας το πρώτο από τα νέα βιβλία που περιμένουμε το αμέσως επόμενο διάστημα, ως επί το πλείστον λογοτεχνία, ελληνική και ξένη. Οι εκδότες τους μας τα εμπιστεύτηκαν, ελπίζοντας ότι αυτή τη φορά όλα θα εξελιχθούν ομαλά.
Τζόχα Αλχάρθι
«Οι κόρες της Σελήνης»
Με ημερομηνία κυκλοφορίας 30/4, το πρώτο αραβικό μυθιστόρημα που τιμήθηκε με το βραβείο Man Booker International θα βγει στα βιβλιοπωλεία σε μετάφραση της Ελένης Kαπετανάκη, παρουσιάζοντας τον αραβικό κόσμο πέρα από τις προκαταλήψεις, μέσα από την ιστορία τριών γυναικών (εκδ. Gutenberg).
Χ. Α. Χωμενίδης
«Ο βασιλιάς της»
Η πιο μοιραία, η πιο αρχαία ιστορία του κόσμου ειπωμένη από τον πιο παρεξηγημένο πρωταγωνιστή της είναι το θέμα του καινούργιου μυθιστορήματος ενός από τους πιο αγαπητούς σύγχρονες Ελληνες συγγραφείς, ο οποίος φέρνει τον Μενέλαο στο προσκήνιο και του δίνει φωνή (εκδ. Πατάκης).
Σοφία Νικολαΐδου
«Το χρυσό βραχιόλι»
Ενα βιβλίο-ντοκουμέντο: Αληθινοί άνθρωποι αφηγούνται τις ιστορίες τους και ζωντανεύουν μια χώρα και μια εποχή. Αυτοί οι άνθρωποι ήταν οι πρώτοι στην οικογένειά τους που πήραν πτυχίο, το «χρυσό βραχιόλι», και άλλαξαν ζωή. Αυτό το οικογενειακό απωθημένο διαμόρφωσε μια ολόκληρη χώρα (εκδ. Μεταίχμιο).
Marguerite Yourcenar
«Αννα, σορόρ…»
Ο τίτλος σημαίνει «Αννα, αδελφή μου», πρωτογράφηκε σε διάστημα μερικών εβδομάδων την άνοιξη του 1925 στη Νάπολη και πρόκειται για μια νουβέλα, για την οποία η συγγραφέας λέει ότι για πρώτη φορά ένιωσε τη χαρά τού να χάνεται μέσα στους χαρακτήρες που έπλασε (μτφρ.: Σπύρος Γιανναράς, εκδ. Αγρα).
Ρέα Γαλανάκη
Διηγήματα
Εντεκα διηγήματα, έντεκα διαφορετικές ματιές στην πραγματικότητα και στον μύθο, στα αισθήματα και στα πάθη, στο όνειρο ή στην τιμωρία, στα σύνορα μνήμης και λήθης. Και στα άλλα σύνορα, όμως, αυτά που ενώνουν, που χωρίζουν, που σημαίνουν πόλεμο και προσφυγιά (εκδ. Καστανιώτη).
Ελενα Μαρούτσου
«Θηριόμορφοι»
Σε ένα ξενοδοχείο της Κρακοβίας, ένας ώριμος άντρας, συντετριμμένος από τον πρόσφατο χαμό της γυναίκας του, συναντά μια αινιγματική κοπέλα και η συνάντηση γεννάει περιπέτειες και ταξίδια πίσω στον χρόνο. Το κείμενο «συνομιλεί» με τις φωτογραφίες της Laura Makabresku (εκδ. Πόλις).
Patricio Pron
«Αύριο θα μας λένε αλλιώς»
Ενα μυθιστόρημα για την αγάπη την εποχή των κοινωνικών δικτύων, το οποίο διαδραματίζεται στη Μαδρίτη και έχει στο επίκεντρό του ένα ζευγάρι που χωρίζει και ανακαλύπτει πολλά για τη χώρα, αλλά και τη συνύπαρξη (μτφρ.: Μαρία Παλαιολόγου, εκδ. Ικαρος).
Λένα Μαντά
«Οι τρεις άσοι»
Γεννήθηκαν και οι τρεις την πρώτη του μηνός. Στα δέκα τους χρόνια συναντήθηκαν τυχαία μια νύχτα σ’ ένα αστυνομικό τμήμα κι έγιναν αχώριστοι από ιδιοτροπία της μοίρας. Ηταν πλέον «Οι τρεις Ασοι», κι έδωσαν τον τίτλο στο νέο μυθιστόρημα μιας εξαιρετικά ευπώλητης συγγραφέως (εκδ. Ψυχογιός).
Εντουάρ Λουί
«Ποιος σκότωσε τον πατέρα μου»
Στο τρίτο του βιβλίο ο συγγραφέας στρέφεται στη μορφή του πατέρα του για να αναστοχαστεί τη ζωή του, τη σχέση τους, τον τρόπο με τον οποίο η πολιτική καθόρισε ολοκληρωτικά και καταστροφικά το πρόσωπό του (μτφρ.: Στέλλα Ζουμπουλάκη, εκδ. Αντίποδες).
Ζαν-Πολ Σαρτρ
«Ο υπαρξισμός είναι ένας ανθρωπισμός»
Ενα από τα πιο πολυδιαβασμένα φιλοσοφικά κείμενα του 20ού αιώνα, η διάλεξη που έδωσε ο Σαρτρ τον Οκτώβριο του 1945, παρουσιάζει σε συνοπτική μορφή τις βασικές θέσεις της φιλοσοφίας του (μτφρ.: Αντώνης Χατζημωυσής, εκδ. Δώμα).
Τέοντορ Ράικ
«Η ανάγκη να μας αγαπούν»
Κανένα είδος στοργής ή τρυφερότητας δεν μπορεί να συγκριθεί με την αγάπη που δεχτήκαμε όταν ήμασταν βρέφη. Οι προσπάθειές μας να αναβιώσουμε τη μητρική αγάπη είναι καταδικασμένες να υπολείπονται αυτών των πρώιμων και ανεξίτηλων εντυπώσεων. Τι τίμημα καταβάλλουμε για να πάρουμε την αγάπη που λαχταράμε; (μτφρ: Ροζίνα Μπέρκνερ, εκδ. Αλεξάνδρεια).
David Armitage
«Εμφύλιοι πόλεμοι. Μια ιστορία στο πεδίο των ιδεών»
Το βιβλίο του είναι μια γενεαλογία της ιδέας του εμφυλίου· όχι μια εγκυκλοπαιδική αναδρομή στο παρελθόν, αλλά μια ιστορία του προβληματισμού που αναπτύχθηκε γύρω από τον εμφύλιο πόλεμο τα τελευταία δύο χιλιάδες χρόνια (μτφρ.: Μαργαρίτα Μηλιώρη, εκδ. ΠΕΚ).
Βιβλία που κυκλοφόρησαν μέσα στην καραντίνα
Τι συνέβη στους εκδοτικούς οίκους αυτό το διάστημα; Αναζητήσαμε και βρήκαμε τους περισσότερους εκδότες στα σπίτια τους. Σε μεγάλη ανησυχία αρχικά, αλλά όσο περνούσαν οι μέρες και η προοπτική του ανοίγματος των βιβλιοπωλείων επιβεβαιωνόταν, σε αναβρασμό για να επιλέξουν τα βιβλία τα οποία θα βγουν στην αγορά τον Μάιο. Για μερικούς είναι δεδομένοι οι πρώτοι τίτλοι που θα εμφανίσουν στις βιτρίνες των βιβλιοπωλείων: βιβλία ήδη έτοιμα που περίμεναν, κλεισμένα στις αποθήκες, τη διανομή. Για άλλους, το εκδοτικό πρόγραμμα επανεξετάζεται με κριτήριο τα δεδομένα της αγοράς που τώρα θα ξεκινήσει δειλά δειλά να κινείται, αλλά και την πάντοτε ευαίσθητη σχέση με τους συγγραφείς τους.
Ωστόσο δεν έλειψαν κι εκείνοι που στην περίοδο του περιορισμού δεν αρκέστηκαν στις ανατυπώσεις, όπως έκανε η πλειονότητα των οίκων, αλλά κυκλοφόρησαν νέους τίτλους δοκιμάζοντας τις νέες δυνατότητες. «Οταν ξεσπάει μια υγειονομική κρίση, το πρώτο που σκέφτεται κανείς είναι η περιφρούρηση της υγείας του», μας λέει ο Τάκης Φραγκούλης, εκδότης του οίκου Αλεξάνδρεια. «Γι’ αυτό και αποφασίσαμε να κλείσουμε πριν αυτό επιβληθεί διά νόμου. Ομως, έπειτα από δεύτερες σκέψεις και αφού διαπιστώσαμε ότι η κίνηση μέσω e-shop απροσδόκητα μεγεθυνόταν, αποφασίσαμε να κυκλοφορήσουμε δύο βιβλία: “Βενετία: Μια συνάντηση που στέριωσε απρόβλεπτα. Πραγματεία για τον καπιταλισμό και τη διαδικασία γένεσής του” του Γιάννη Μηλιού και “Ολοκαύτωμα στη Θεσσαλονίκη. Η ιταλική στάση και οι Εβραίοι μαθητές του Ουμπέρτο Πρίμο” του Ανδρέα Μπουρούτη, που είχαμε “παγώσει”. Η πορεία τους υπολείπεται της αναμενόμενης υπό κανονικές συνθήκες, ωστόσο δεν είναι ευκαταφρόνητη. Φαίνεται ότι το ηλεκτρονικό εμπόριο θα κερδίσει πολύ χώρο στην αγορά του βιβλίου».
Δεν ήταν ο μόνος. Οι εκδόσεις Καστανιώτη κυκλοφόρησαν στις 30/3 το μυθιστόρημα «Η χορτοφάγος» της Χαν Γκανγκ (διεθνές βραβείο Μπούκερ 2016, σε μετάφραση Αμαλίας Τζιώτη), που μάλιστα κινήθηκε εμπορικά πολύ καλά, και οι εκδόσεις Αρμός το «Ιστορίες ενός γιατρού. Ανθολογημένες από τον Robert Coles» του Ουίλιαμ-Κάρλος Ουίλιαμ (μετάφραση: Ειρήνη Παπαθανασίου). Μέσα στον Μάρτιο οι εκδόσεις Τόπος παρουσίασαν το πολιτικό-ιστορικό δοκίμιο «Διαλέξεις για την ιστορία της πολιτικής σκέψης» του καθηγητή Πολιτικής Επιστήμης Μάικλ Οουξοτ. Τέλος, οι εκδόσεις Στερέωμα έχουν ετοιμάσει το πολιτικό δοκίμιο του Νικόλα Σεβαστάκη, καθηγητή Πολιτικών Επιστημών, «Ταξίδι στο άγνωστο. Φιλελεύθερη δημοκρατία και κρίση πολιτισμού», το οποίο ορισμένα βιβλιοπωλεία πρόλαβαν να αποκτήσουν λίγο πριν κλείσουν, αλλά η διανομή του θα ξεκινήσει πλήρως τις επόμενες ημέρες. «Το λογοτεχνικό είδος του δοκιμίου, και δη εκείνο που πραγματεύεται θέματα σύγχρονης πολιτικής, ίσως υποστεί περισσότερα πλήγματα σε σχέση με το μυθιστόρημα, έως ότου εμπεδωθούν οι επιπτώσεις της πανδημίας στον κόσμο και στη σκέψη μας», σημειώνει ο Ν. Σεβαστάκης.