THOMAS KOULOPOULOS, GEORGE ACHILLIAS
Revealing the Invisible. How are hidden behaviours are becoming the most valuable commodity of the 21st Century
εκδ. Post Hill Press, New York, 2018 σελ. 335
Είναι σαφές ότι στον σύγχρονο κόσμο βιώνουμε τόσο τις αλλαγές όσο και τη δίνη που τις συνοδεύουν με θετικό ή αρνητικό πρόσημο, όμοιες με εκείνες της 1ης και 2ης Βιομηχανικής Επανάστασης. Η ψηφιακή επανάσταση και οι νέες τεχνολογίες φαίνεται πως αλλάζουν για πάντα τη σχέση καταναλωτή-πολίτη και των προσφερόμενων υπηρεσιών-προϊόντων, δημιουργώντας δικαιολογημένη αμηχανία. Πόσο μάλλον τώρα που ένας αόρατος εχθρός, ο κορωνοϊός, επιταχύνει αυτή τη διαδικασία. Το βιβλίο των Κουλόπουλου-Αχιλλιά «Revieling the invisible» βάζει τους φόβους και την αμηχανία μας σε τάξη, χρησιμοποιώντας παραδείγματα σύγχρονων τεχνολογικών επιτευγμάτων, την πρώτη μας αντίδραση σε αυτά αλλά και τον τρόπο που μπορούν να διευκολύνουν τη ζωή μας.
Τα προηγούμενα χρόνια οι εργοστασιακοί αυτοματισμοί, η εμφάνιση των πρώτων πτήσεων, η εξέλιξη της αυτοκίνησης, η αλλαγή στις διαγνωστικές μεθόδους και θεραπείες της ιατρικής επιστήμης ήταν πρόοδοι ορατές διά γυμνού οφθαλμού, επισημαίνουν οι συγγραφείς, η 4η Βιομηχανική Επανάσταση έχει υποδόρια χαρακτηριστικά, αόρατα στο μάτι και πολύ συχνά και στην αντίληψή μας. Οι αόρατες καινοτομίες βρίσκονται στο τιμόνι της αλλαγής με οδηγό την τεχνητή νοημοσύνη και τις αυτόματες μηχανές μάθησης (learning machines) που ξεκίνησαν να παίρνουν για λογαριασμό μας εκατομμύρια μικρές αποφάσεις καθημερινά, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα τα driveless αυτοκίνητα. Σκεφθείτε πόσο λιγότεροι νοσηλευτές των ΕΚΑΒ παγκοσμίως θα έθεταν τον εαυτό τους εκτός κινδύνου έκθεσης σε φορτίο της COVID-19 αν θέταμε σε εφαρμογή driveless ασθενοφόρα με αυτοματισμούς ιατρικής και μηχανικής υποστήριξης.
Ο σκοπός του βιβλίου είναι ξεκάθαρος από τον πρόλογο. Γιατί είναι σημαντικό να κατανοήσουμε τον τρόπο που δουλεύουν οι αόρατοι αυτοματισμοί στη νέα εποχή; Ακριβώς γιατί έχουν πλέον τη δυνατότητα να αναλύουν δεδομένα και να λαμβάνουν αποφάσεις χωρίς την παρέμβασή μας, επιδρώντας σημαντικά στην κοινωνία, στην οικονομία, στην εργασία και σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής μας.
Οι εταιρείες που επεξεργάζονται την παραγωγή των driveless αυτοκινήτων αντιλαμβάνονται ότι η ιδανική πλοήγηση είναι αυτή που μοιράζεται μεταξύ ανθρώπου και υπολογιστή.
Είναι λόγος αυτός να τους δαιμονοποιούμε και να προσπερνάμε τη θετική επίδρασή τους; Μήπως πρέπει να θυμηθούμε ότι η προκατάληψη γεννιέται όπου εκλείπει η γνώση; Στο βιβλίο παρατίθεται μία πολύ ενδιαφέρουσα έρευνα του Αμερικανικού Ομίλου Αυτοκίνησης, η οποία έδειξε ότι το 78% των Αμερικανών από φόβο θα απέφευγε την αγορά ενός driveless αυτοκινήτου, την ίδια στιγμή που το 59% επιζητεί ακριβώς τις λειτουργίες και τους αυτοματισμούς που αυτό διαθέτει.
Την άποψη αυτή ενισχύει μια έρευνα που διενήργησε το περιοδικό Atlantic, ζητώντας από τους αναγνώστες του να ιεραρχήσουν ανάμεσα σε ογδόντα έξι (86) αντικείμενα, καταστάσεις, πρόσωπα και έννοιες βαθμολογώντας από το ένα ώς το δέκα αυτό που τους προκαλεί μεγαλύτερο φόβο. Μετά τις φυσικές καταστροφές στην πρώτη θέση, ακολουθούσε στη δεύτερη θέση η τεχνολογία! Ο θάνατος ιεραρχήθηκε κάπου στη μέση, αποδεικνύοντας ότι ο άνθρωπος περισσότερο από τη βεβαιότητα του θανάτου φοβάται την αβεβαιότητα των τεχνολογικών επιτευγμάτων.
Ο ρόλος του GPS στην εξέλιξη της αυτοκινητοβιομηχανίας
Η έρευνα του περιοδικού Atlantic θα ήταν πιθανό να δείξει άλλα αποτελέσματα, αν επεξεργαζόμασταν καλύτερα το θέμα της εμπιστοσύνης σε μηχανές και αυτοματισμούς μέσα από τραγικά εμπειρικά παραδείγματα. Στο βιβλίο θυμόμαστε τους λόγους που οδήγησαν στην πτώση του αεροπλάνου της Air France. Το μαύρο κουτί της μοιραίας πτήσης AF 447 την 1η Ιουνίου του 2009 απέδειξε ότι 228 άνθρωποι ίσως γλίτωναν τον θάνατο, αν οι πιλότοι έδειχναν εμπιστοσύνη στις προειδοποιήσεις των οργάνων του κόκπιτ και επέστρεφαν τον έλεγχο της πτήσης στον αυτόματο πιλότο τα τελευταία έξι λεπτά πριν από την πτώση στα παγωμένα νερά του Ατλαντικού.
Οι εταιρείες που επεξεργάζονται την παραγωγή των driveless αυτοκινήτων αντιλαμβάνονται ότι η ιδανική πλοήγηση είναι αυτή που μοιράζεται μεταξύ του ανθρώπινου μυαλού και του υπολογιστή. Θα περίμενε κανείς να βρούμε την καινοτομία στην εξέλιξη της αυτοκινητοβιομηχανίας, μέσα στις λειτουργίες των εξαρτημάτων που συνθέτουν το ίδιο το αυτοκίνητο. Αλλά η καινοτομία στη νέα εποχή, όπως επισημαίνουν οι συγγραφείς, έρχεται από κάτι εντελώς ξένο. Εν προκειμένω έρχεται από την εξέλιξη του GPS. Η δυνατότητα να πλοηγούμαστε κάθε στιγμή άλλαξε για πάντα την οδηγική μας απόλαυση και κουλτούρα.
Kάτι αντίστοιχο συμβαίνει εδώ και χρόνια στα αεροπλάνα.
Διαρκείς υπολογισμοί μάς πληροφορούν για την απόσταση, την ταχύτητα και τη σπατάλη ενέργειας. Οι χάρτες ενημερώνονται και το διάνυσμα μιας απόστασης από το σημείο Α στο σημείο Β μετατρέπεται σε διάνυσμα μέσα σε μια δεξαμενή εμπειριών που σχετίζονται είτε με κάλυψη αναγκών (πλησιέστερα πρατήρια βενζίνης, πλησιέστερα φαρμακεία, ιατρεία) είτε με την απόλαυσή μας (πλησιέστερα δημοφιλή εστιατόρια, ξενοδοχεία, θέατρα κ.ά.). Το αυτοκίνητο εντάχθηκε για πρώτη φορά σε ένα μεγαλύτερο οικοσύστημα με διαρκή διάδραση με το περιβάλλον.
Το παράδειγμα της Uber
Πώς μπορεί όμως το περιβάλλον να επηρεαστεί από την κίνηση των αυτοκινήτων; Το παράδειγμα της Uber είναι χαρακτηριστικό σε ό,τι αφορά τη συλλογή των δεδομένων μετακίνησης των χρηστών της. Η επεξεργασία δεδομένων μετακίνησης είναι πολύτιμη για να κρίνουμε τη λειτουργικότητα μιας πόλης. Η ροή των αυτοκινήτων έχει άμεση σχέση με την κυκλοφοριακή συμφόρηση, με τον εντοπισμό των ωρών αιχμής, την αίσθηση ασφάλειας ή ανασφάλειας, όταν για παράδειγμα αποφεύγονται σταθερά κακόφημοι δρόμοι, με τη σπατάλη ενέργειας μετακίνησης. Η Uber με μηδενικό στόλο και την έξυπνη χρήση της τεχνολογίας άλλαξε για πάντα τον τρόπο μετακίνησης. Οι έξυπνες πόλεις βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στην επεξεργασία τέτοιου είδους δεδομένων των πολιτών. Οι ίδιοι οι πολίτες με τη συμπεριφορά τους διαμορφώνουν το επιθυμητό πλαίσιο της καλής λειτουργίας της πόλης όπου διαμένουν ή διέρχονται. Η καινοτομία κρύβεται στη σχέση χρήστη, υπηρεσίας και εμπειρίας. Τα όρια στο τρίπτυχο είναι ρευστά και σε διαρκή αλληλεπίδραση. Το παράδειγμα της Uber και του crowdsourcing που αυτή χρησιμοποίησε συνεχίζουν να ακολουθούν κι άλλες καινοτόμες εταιρείες. Τα μηνύματα που φτάνουν από τις startups της Sίlicon Valley δείχνουν πως η έμφαση στο customer experience από τα πρώτα στάδια στρατηγικής και ανάπτυξης μιας ιδέας καθοδηγούν το σχήμα, το περιεχόμενο και την εξέλιξή της.
Το βιβλίο καταλήγει στο συμπέρασμα ότι για πρώτη φορά παύουμε ως χρήστες και καταναλωτές να αποτελούμε μέρος μιας αόρατης αγοραστικής μάζας. Είμαστε τόσο μοναδικοί για τις μεγάλες εταιρείες όσο και το δακτυλικό μας αποτύπωμα. Δύσκολα πλέον ένας χορτοφάγος θα δεχθεί στο email του newsletter με την καλύτερη δεκάδα εστιατορίων κρεατοφαγίας στην περιοχή του.
Το βιβλίο των Κουλόπουλου – Αχιλλιά απαντά στους φόβους μας χρησιμοποιώντας παραδείγματα σύγχρονων τεχνολογικών επιτευγμάτων, την πρώτη μας αντίδραση σε αυτά, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο μπορούν να διευκολύνουν τη ζωή μας.
Η συγκατάθεσή μας στη χρήση και διάδοση των δεδομένων μας δημιούργησε αναπόφευκτα σκεπτικισμό και αμφιθυμία. Σε τι βαθμό είναι επιτρεπτή η παραχώρηση της ιδιωτικότητάς μας; Οι συγγραφείς δεν αποκρύπτουν τους κινδύνους που κρύβονται στη νέα ψηφιακή εποχή και στη παραχώρηση χρήσης των δεδομένων μας. Αλλά δεν παραλείπουν να μας επισημάνουν από την άλλη μεριά ότι, για παράδειγμα, στον τομέα της υγείας, όπου βρίσκονται και τα πιο ευαίσθητα προσωπικά μας δεδομένα, η σωστή διαχείρισή τους μπορεί να μας σώσει τη ζωή. Σε περίπτωση ατυχήματος, αν χάσουμε τις αισθήσεις μας και δεν μπορούμε οι ίδιοι να ενημερώσουμε για μια σημαντική πληροφορία (επιληψία, αλλεργία κ.λπ.) τους θεράποντες ιατρούς, η άμεση πρόσβαση στον ιατρικό μας φάκελο ή cloud θα δίνει τη δυνατότητα στους γιατρούς να επιλέξουν τη σωστότερη προσέγγιση θεραπείας και χορήγηση πρώτων βοηθειών, μειώνοντας στο μηδέν την πιθανότητα ιατρικού λάθους.
Γυρίζοντας και την τελευταία σελίδα του βιβλίου, ο αναγνώστης αναγνωρίζει ότι η αναπόδραστη αλλά αόρατη δύναμη της 4ης βιομηχανικής επανάστασης μοιάζει με πελώριο τσουνάμι. Κανείς δεν μπορεί πλέον να το σταματήσει. Η πρόκληση είναι να περάσουμε από πάνω του και να το αξιοποιήσουμε ως αρδευτικό εργαλείο. Οι εταιρείες που δεν θα προσαρμοστούν στα νέα ψηφιακά οικοσυστήματα θα δυσκολευτούν να συνεχίσουν στη νέα εποχή. Οι πόλεις, για να είναι βιώσιμες, θα πρέπει να συνδεθούν μαζί τους. Το μέλλον έρχεται με δύναμη και με μεγαλύτερες προκλήσεις από αυτές που προέβλεψε και περιέγραψε ο Τζορτζ Οργουελ στο βιβλίο του «1984».