MARGUERITE YOURCENAR
Αννα, σορόρ
μτφρ. Σπύρος Γιανναράς
εκδ. Aγρα, σελ. 140
Στις 8 Ιουνίου 1903 γεννιέται στο Βέλγιο η Marguerite Antoinette Jeanne Marie Ghislaine Cleenewerck de Crayencour, κατά κόσμον Marguerite Yourcenar (Μαργκερίτ Γιουρσενάρ). Είναι η γυναίκα που θα αλλάξει τη ζωή των γαλλικών γραμμάτων, η οποία θα εμπνεύσει με την προσωπικότητά της και το σύνολο του έργου της πλήθος δημιουργών, συγγραφέων, πολιτικών, ποιητών, ανοίγοντας τον δρόμο για την ελευθερία της σκέψης, τις ανοιχτές επιλογές στη ζωή και στον έρωτα. Είναι κυρίως η μεγάλη Κυρία των γαλλικών γραμμάτων. Η πρώτη Κυρία που τίμησε η Γαλλική Ακαδημία, το 1980. Εγραψε πολύ σημαντικά βιβλία όπως τα «Ανδριανού
Απομνημονεύματα», «Αλέξης», «Η νέα Ευρυδίκη», «Η χαριστική βολή», κάποια έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά, δυστυχώς όμως δεν έχουν τύχει της προσοχής που θα έπρεπε. Πριν από λίγες μέρες κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Αγρα ένα από τα πρώτα της βιβλία, το περίφημο «Αννα, σορόρ», σε λεπτοδουλεμένη μετάφραση από τον Σπύρο Γιανναρά, με επίμετρο της ίδιας, που έγραψε το 1981, όταν τελικά κυκλοφόρησε στα γαλλικά το βιβλίο.
Πολύ νωρίς, πολύ σπουδαία
«Αννα, σορόρ» ή αλλιώς «Αννα, αδερφή μου», είναι ο τίτλος του βιβλίου που γράφτηκε από τη Γιουρσενάρ μέσα σε μερικές εβδομάδες την άνοιξη του 1925. Είναι μόλις 22 ετών. Βρίσκεται τη Μεγάλη Εβδομάδα σε ταξίδι με τον πατέρα της στην Ιταλία και εμπνέεται από τη μεγαλοπρέπεια του τοπίου, κυρίως και περισσότερο από τις τοιχογραφίες της Βίλας των Μυστηρίων της Πομπηίας, εμπνέεται από την ακάματη φτωχολογιά των λαϊκών γειτονιών, όπως γράφει η ίδια. Επιθυμεί να γράψει ένα μεγάλο μυθιστόρημα, μέρος του οποίου είναι η παθιασμένη αιμομεικτική σχέση των αδελφών Ντον Μιγκέλ και Ντόνια Αννα. Τελικά το εγκαταλείπει για να το ξαναπιάσει δέκα χρόνια αργότερα και να δώσει τη μορφή που έχουμε σήμερα στα χέρια μας.
Πολύ νωρίς εμπνέεται από τα μεγάλα πάθη της ανθρωπότητας, επηρεασμένη από την ιστορία της Ιταλίας, της Ισπανίας, από το αίμα που κυλά κάτω από τις αρχαιότητες. Πολύ νωρίς, ένα κορίτσι 22 ετών, χωρίς δικές της πολλές εμπειρίες συνομιλεί με έργα όπως οι «Περσικές επιστολές» και η «Ιστορία του Αφερίδωνα και της Αστάρτης» του Μοντεσκιέ, «Το αίμα των Βέλσουγκ» του Τόμας Μαν, τον «Βίλχελμ Μάιστερ» του Γκαίτε κ.ά. Δεν είναι όμως μόνον η επαφή της με τα μεγάλα κείμενα τόσο νωρίς, όσο η συνείδηση της επαφής της με τον κόσμο που συνδέει το παρόν της με το παρελθόν του κόσμου. Αγάπησε την αρχαία Ρώμη, την αρχαία Ελλάδα, πάνω από όλα ήταν η γυναίκα των ταξιδιών. Βυθίστηκε στα ανθρώπινα πάθη που συγκλονίζουν το συλλογικό ασυνείδητο και ταράζουν το ήμερο ύπνο της καθεστηκυίας τάξης. Και έγραψε με σοφία για αυτά. Η πρόκληση δεν είναι ποτέ για την πρόκληση. Είναι η επιθυμία της να φτάσει την ανθρώπινη κατάσταση στους βράχους όπου πέφτει και συντρίβεται.
To επίμετρο έγραψε η ίδια η Μαργκερίτ Γιουρσενάρ, το 1981, όταν τελικά κυκλοφόρησε το βιβλίο στα γαλλικά.
Η Ντόνια Βαλεντίνη, σύζυγος του Ντον Αλβάρο και μητέρα του Ντον Μιγκέλ και της Ντόνια Αννα, πεθαίνει μόλις στα 37 της χρόνια, έχοντας ζήσει μια άμεμπτη ζωή. Ησυχη από τη φύση της, η κόρη της δεν θυμόταν εάν η μητέρα της προσευχόταν ποτέ, κρατούσε όμως έναν «Φαίδρο» και ένα «Συμπόσιο» στα γόνατά της, στο κελί της, στο μοναστήρι της Ισκια. Τα παιδιά της τη λάτρευαν σαν Παναγία. Οταν εκείνη πέθανε ξαφνικά, τα όρκισε, έχοντας μάλλον διαισθανθεί τον πόθο που σιγόκαιε την ψυχή των παιδιών της, «ό,τι και να γίνει να μη μισηθούν».
Η Γιουρσενάρ περιγράφει τόσο νωρίς, τόσο βαθιά την ψυχολογία των ηρώων της, των εραστών που θα συγκλόνιζαν τα ταμπού της κοινωνίας με την ανομολόγητη πράξη τους. Περιγράφει όμως δύο πρόσωπα σαν ένα. Το φως της Ντόνια Αννας, η λατρεία της για τον Εσταυρωμένο εναλλάσσεται με το σκοτάδι της επιθυμίας του Ντον Μιγκέλ, που ψάχνει να σώσει την ψυχή της μέσα στα καταγώγια. Τα δύο νεαρά παιδιά είναι μόνα. Βρίσκονται πολύ νωρίς στην ηλικία που βρίσκεται μόνη και η συγγραφέας αυτού του έργου, μακριά από τη μητέρα τους. Τα αδέλφια ενώπιον του θανάτου της αγαπημένης μητέρας. Η συγγραφέας σε στενή σχέση με τον πατέρα, συνοδός των ταξιδιών του αλλά και συνοδοιπόρος.
Τελετή ενηλικίωσης
Η Γιουρσενάρ είναι και ο Ντον Μιγκέλ και η Ντόνια Αννα. Και περιγράφει μέσα από τον έρωτα την τελετή ενηλικίωσης. Κατέχει μέσα της τη δύναμη του αρσενικού και θηλυκού στοιχείου σε ίσες δόσεις, ικανή να τα φέρει κοντά, χωρίς να φοβηθεί την ένωση. Για εκείνη, δεν υπάρχει πιο δυνατό συναίσθημα από τον έρωτα. Και ο έρωτας δεν γεννιέται στις ευκολίες. Ο πόθος του ανθρώπου για τον άνθρωπο ξυπνάει μόνον όταν αυτός είναι ακατόρθωτος να βιωθεί. Μόνον όταν στέκεται ενάντια σε θεούς και ανθρώπους. Μας παραδίδει στα χέρια το πιο ιερό ανοσιούργημα. Να τρεμοπαίζει σαν καντήλι στα έργα του Ελ Γκρέκο. Και με δυο λέξεις, «Αννα Αδερφή μου» να χαράσσεται με αίμα πάνω στην επιτύμβια στήλη ο πόθος ενός νέου που θα μείνει ζωντανός εις το διηνεκές.