Κάποιοι προφητεύουν ότι έρχεται, ότι ήρθε το τέλος του κόσμου. Εάν γκουγκλάρετε τη φράση στο Διαδίκτυο, θα διαβάσετε ειδήσεις από προφητείες των Μάγια, του Ευαγγελίου, του Στίβεν Χόκινγκ, ακόμα και της NASA. Οπου να ’ναι έρχεται. Αν δεν ήρθε ήδη. Ετσι και αλλιώς ο κόσμος μετά το 2000 θα έπαυε να είναι αυτό που γνωρίζουμε. Τώρα μέσα στο 2020 και αφού έχει συμβεί η πανδημία, αρκετοί ισχυρίζονται ότι δεν διαβάστηκε σωστά η «προφητεία». Το 2020 είναι το τέλος του κόσμου. Ή και το 2021. Φαντάζει σίγουρα βιβλικό. Στο άκουσμα της έννοιας του τέλους, φανταζόμαστε θάλασσες να ανοίγουν στα δύο, βουνά να σχίζονται, το έδαφος να σείεται και η άσφαλτος να ραγίζει. Σίγουρα η εικόνα της καταστροφής συνοδεύεται από ένα απόκοσμο βουητό, όμοιο με αυτό που ακούμε στους μεγάλους σεισμούς, αλλά και αέρα, βροχή, χαλάζι. Το τέλος του κόσμου έρχεται μέσα στο σκοτάδι. Και οι κραυγές των ανθρώπων θα ενωθούν γιατί ο φόβος αυτού που τελειώνει είναι πάντα καθηλωτικός, κανείς μα κανείς δεν μπορεί να φανταστεί πώς μοιάζει ένα τέλος.
Τους 2,5 μήνες της καραντίνας που ζήσαμε, όλοι λίγο-πολύ ίσως σκεφτήκαμε πάνω στην έννοια του τέλους. Η πανδημία άλλωστε ήταν ανοίκεια για τις νεότερες γενιές. Δεν ζούσαμε και δεν φανταζόμασταν μέχρι πρότινος ότι θα ζήσουμε με μια τέτοια απειλή. Νομίζαμε ότι η ιατρική έχει προχωρήσει τόσο, που ο πλανήτης δεν κινδυνεύει συνολικά. Και να που ένα βιβλικό σενάριο ξεδιπλώνεται εμπρός μας. Ενας ιός που αντιστέκεται, τα φάρμακα που ακόμα δεν έχουν βρεθεί, οι περίεργες παρενέργειες, για κάποιους είναι ένας ιός άμεσα θανατηφόρος ενώ κάποιοι άλλοι τον περνούν σαν μια κοινή γρίπη. Εννοιες όπως κοινωνική απόσταση, μάσκες, γάντια, έχουν μπει στη ζωή μας και ίσως θα είναι οι πιο χρησιμοποιημένες λέξεις παγκοσμίως για το 2020. Ισως ένα κάποιο τέλος έχει αρχίσει να συμβαίνει.
Αλλά δεν είναι μόνον η πανδημία, είναι ήδη η καταστροφή του περιβάλλοντος, είναι το τέλος των μεγάλων ηγετών ή ακόμα και το τέλος της Δύσης, όπως κάποιοι προφητεύουν.
Στο παγκόσμιο, υπάρχει το εθνικό, στο συλλογικό ενυπάρχει το ατομικό. Σε μια τέτοια εποχή, αλλά και πριν ξεκινήσει η πανδημία, εισερχόμασταν σε μιαν εποχή κατά την οποία «έπεφταν οι μάσκες». Η ειρωνεία είναι αυτή: τη στιγμή οπότε η πραγματική μάσκα είναι σωτήρια, οι συμβολικές μάσκες δείχνουν περιττές. Αυτό φαίνεται από το «ξεσκέπασμα» διάφορων ζητημάτων, προσώπων, θέσεων, απόψεων. Σαν να δοκιμάζονται όλα. Το αίτημα που τίθεται είναι να δούμε πλέον καθαρά. Σαν να καλούμαστε να μετριάσουμε τις ψευδαισθήσεις μας. Να γειωθούμε. Να δούμε ποιοι είμαστε και τι μπορούμε να κάνουμε. Οικογενειακά, συντροφικά, επαγγελματικά, συναισθηματικά, οικονομικά.
Οπου υπάρχει ακόμα ψευδαισθητικός φακός, έρχεται βιαίως η πραγματικότητα και τον διαλύει. Πολιτικοί όπως ο Τραμπ έχουν ξεγυμνωθεί. Ασχετα με το τι θα συμβεί στις εκλογές του φθινοπώρου, «ο βασιλιάς είναι γυμνός» και πλέον τα αχαμνά του τα είδαμε όλοι. Αλλά και στην εγχώρια σκηνή. Ξεσκεπάζονται σκάνδαλα, σκανδαλάκια, λογοκλοπές, σαν να παίρνει ο καθένας τη θέση που του αρμόζει, που του αξίζει. Και την ίδια στιγμή αναδεικνύονται ήρεμες δυνάμεις, πιο σταθερές φωνές, η εποχή αναζητεί ίσως το πραγματικό περισσότερο από ποτέ.
Στις προσωπικές ιστορίες των ανθρώπων το συναντώ καθημερινά. Σαν να έχει φύγει ένας πέπλος και να έχουμε έρθει αντιμέτωποι όλοι με το πραγματικό στη ζωή μας. Αυτοί που συνεχίζουν να αντιστέκονται, δυσκολεύονται. Μας ταλαιπωρούν όσα δεν αποδεχόμαστε, όσα δεν αντέχουμε. Αν πριν από μία δεκαετία, μιλούσαμε κυρίως για οικονομική κρίση, τώρα περνάμε κρίση εαυτού, παλεύουμε να αντέξουμε να δούμε το πραγματικό πρόσωπό μας, τις δυνατότητές του, τη θέση του στην κοινωνία. Χωρίς παραμορφωτικούς καθρέφτες και χωρίς φαντασιώσεις μεγαλείου.
Ο θάνατος είναι πάντα μια πολύ δυνατή εικόνα. Είναι το πιο σημαντικό όριο στην ανθρώπινη ζωή. Δεν είναι εκτός ζωής, αλλά εντός της. Γι’ αυτό και η έννοια του θανάτου είναι σωτήρια κάποιες φορές, και τοποθετείται στην υπηρεσία της ζωής. Η αυτο-προστασία, η αναζήτηση μιας απόστασης, η αίσθηση του πεπερασμένου ξυπνούν δυνάμεις που αναδεικνύουν ότι η ζωή είναι μία και πρέπει να βιωθεί στην πληρότητά της. Αλλά μια ζωή που είναι δική μας, όχι μια ζωή που μοιάζει με του διπλανού μας, με τους ήρωες της εφηβικής ηλικίας ή με τις φαντασιώσεις ενός ιδανικού εαυτού. Μιας ζωής σε εφικτά μέτρα, με τους περιορισμούς και τα όρια που φέρνει το ανθρώπινο όριο. Μιας ζωής με τις πραγματικές δικές μας ικανότητες, όχι μέσω από υπερφίαλες σκηνοθεσίες εαυτού. Μια ζωή για το είναι, όχι για το φαίνεσθαι.
Το τέλος πάντα συνδέεται με τον σκοπό. Οι άνθρωποι ίσως είχαν χάσει μέσα τους τον σκοπό τους, μια κάποια εσωτερική βαθύτερη επιθυμία, μιαν αποστολή, και ας ακούγεται μεσσιανικό. Ενα κάποιο τέλος είναι ορατό. Δεν είναι σίγουρα το τέλος του κόσμου. Ισως είναι το τέλος του κόσμου που ξέραμε. Ισως είναι το τέλος των ψευδαισθήσεων, για όσα φαντασιωθήκαμε για τη ζωή και για τους εαυτούς μας. Αυτό όμως είναι παράλληλα και μιαν αρχή. Μιαν αρχή για τις πραγματικές, επίμονες, ανθεκτικές αξίες.