Σύγχρονης αντίληψης και υψηλής ποιότητας ιστορικό έργο

Σύγχρονης αντίληψης και υψηλής ποιότητας ιστορικό έργο

3' 39" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

ΑΝΤΩΝΗΣ Α. ΑΝΤΩΝΙΟΥ

Eγκυκλοπαιδικό βιογραφικό λεξικό Νεότερης Θεσσαλικής Ιστορίας

εκδ. Μεταίχμιο, σελ. 522

Το πόνημα αυτό αποτελεί βάση προσωπογραφικών δεδομένων, απόρροια επίπονης και πολύχρονης εργασίας του συγγραφέα, που το καθιστά έργο υποδομής, μέσω της παροχής δυνατότητας σε μελλοντικούς ερευνητές να εντοπίσουν και να συμπληρώσουν ιστοριοδιφικά κενά.

Με το ανά χείρας έργο, ολοκληρώνεται ένα τολμηρό και φιλόδοξο εγχείρημα, βασιζόμενο σε βαρυσήμαντο υλικό και συλλογή αδημοσίευτων πληροφοριών από δυσπρόσιτες πηγές, δεδομένου ότι η μέχρι τούδε ιχνηλάτηση των βιβλιογραφικών δεδομένων καταδεικνύει ότι ανάλογες δημοσιεύσεις αφορούν μικρότερες περιοχές της χώρας, γεγονός που δεν μπορεί να θεωρηθεί τυχαίο, αν συνδεθεί με το μέγεθος και τη δυσκολία του εγχειρήματος.

Οι εργασίες συγκέντρωσης και διασταύρωσης, δημοσιευμένων και αδημοσίευτων πηγών, εντοπισμού της βιβλιογραφίας, και, γενικότερα, ταξινόμησης και αποδελτίωσης των δεδομένων, υπήρξαν από τα πλέον δύσκολα διαχειρίσιμα προβλήματα, με συνέπεια η καλύτερη δυνατή ποιοτική σύνθεση του κάθε λήμματος να επιτευχθεί ύστερα από εκτεταμένες επαληθεύσεις και αντιπαραβολές. Τα λήμματα, εξάλλου, αποτυπώνονται με απλό, περιεκτικό και λιτό τρόπο, ώστε η τράπεζα δεδομένων να καλύπτει τις ανάγκες του ευρύτερου, αλλά και ενός πιο περιορισμένου κοινού, ενώ, παράλληλα, καθιστούν την ανάγνωση και την ανάκτηση της πληροφορίας εύκολη, χωρίς να παραλείπονται οι λεπτομέρειες που δίνουν μεγαλύτερο ανάγλυφο στα πρόσωπα.

Το χρονικό διάστημα που καλύπτει η έρευνα είναι ιδιαίτερα μεγάλο, αφού περιλαμβάνει την περίοδο από την ολοκλήρωση της κατάκτησης της Θεσσαλίας από τους Οθωμανούς, στις αρχές του 15ου αιώνα, και εξικνείται μέχρι τις μέρες μας. Κατά συνέπεια, παρουσιάζεται η δράση προσώπων που εντάσσονται σε ρεύματα και αναπτύσσονται στην περιοχή, κατά τη διάρκεια της περιόδου που άκμασε ο νεοελληνικός διαφωτισμός, η νεοελληνική λογιοσύνη, ο αρματολισμός, οι απελευθερωτικοί αγώνες, οι κοινωνικοί αγώνες, αλλά και η αγροτική και η ποιμενική οικονομία.

Παράλληλα, διερευνώνται ζητήματα που σχετίζονται με τον ευεργετισμό, τη μεγάλη γαιοκτησία, την έκταση και το είδος των δραστηριοτήτων των μετακινούμενων πληθυσμών, τους οικογενειακούς δεσμούς, την ανάδειξη και σύγκρουση ταυτοτήτων και τις ποικίλες διασυνδέσεις μεταξύ των ανώτερων κοινωνικοοικονομικών στρωμάτων, δεδομένου ότι οι έρευνες αυτού του επιπέδου δεν απαιτούν γνώσεις και δεξιότητες μόνον ιστορίας, αλλά και σύζευξης του αντικειμένου αυτού με άλλους κλάδους του επιστητού, όπως της οικονομίας, της κοινωνιολογίας, της ανθρωπολογίας, της ψυχολογίας, ή και της λογοτεχνίας.

Αναλυτικότερα, προσεγγίζοντας θέματα σχετικά με την Ορθόδοξη πίστη μας, παρατηρούμε ότι σημαντικοί εκκλησιαστικοί άνδρες που εμφανίστηκαν στη διαχρονική πορεία της Εκκλησίας και του μοναχισμού εμπεριέχονται στο πόνημα. Πράγματι, καταχωρίζονται στο λεξικό 36 εκκλησιαστικές προσωπικότητες που αναδείχθηκαν άγιοι, όσιοι ή νεομάρτυρες, 15 Πατριάρχες και εκατοντάδες άλλοι. Με την καταγραφή, εντοπίζονται πλευρές του εύρους και του βάθους του θρησκευτικού συναισθήματος με τις εκτεταμένες χορηγίες σε χώρους λατρείας. Η ύπαρξη του φαινομένου των Νεομαρτύρων αποτελεί ένα τεκμήριο της άσκησης βίας από την κυρίαρχη μουσουλμανική εξουσία και της ισχυρής αντίστασης των χριστιανικών κοινοτήτων, διά μέσου και της αναβίωσης της παλαιότερης μαρτυρικής παράδοσης. Ο εμπλουτισμός της συλλογικής Ορθόδοξης ταυτότητας με ένα πρόσφατο, τοπικά ιδιαίτερα εκτεταμένο και άρα πολύ οικείο μαρτυρολόγιο, αποτέλεσε έναν ισχυρό μηχανισμό αντίστασης στην αλλόθρησκη και λεηλατική κυρίαρχη κοινωνία.

Η στροφή προς την Ευρώπη ως πηγή πνευματικού πλούτου συνδέεται με την εισαγωγή νεωτεριστικών ιδεών και τη διαμόρφωση ενός πεδίου σύγκρουσης ιδιαίτερα με τη σουλτανική εξουσία.

Συνέπεια της στροφής προς την Ευρώπη και της ανάδειξης του ρεύματος του νεοελληνικού διαφωτισμού, είναι η ανάδυση της λογιοσύνης, που ως πνευματική κίνηση αποτυπώνεται στο πόνημα με την καταγραφή 216 λογίων και 15 δασκάλων του Γένους, οι οποίοι και έδρασαν στη Θεσσαλία, ενώ αναφερόμενοι στη συμμετοχή των Θεσσαλών στους αγώνες για την απελευθέρωση του έθνους, διαπιστώνουμε ότι ζωηρή υπήρξε η συμμετοχή τους στους εθνικούς αγώνες.

Κοντολογίς, με λιτό και συγκροτημένο ύφος, με αποστάσεις από την παραδοσιακή βιογραφία και χωρίς να μεροληπτεί, ο δρ Αντώνης Αντωνίου προβαίνει στη δημιουργία ενός σύγχρονης αντίληψης και υψηλής ποιότητας ιστορικού έργου, αποδεικνύοντας ότι μπορεί να χειριστεί με ιδιαίτερη ικανότητα δύσκολα διαχειρίσιμα και μεγάλου όγκου ιστορικά ζητήματα. Ετσι, διά μέσου των ατομικών πορειών των βιογραφουμένων αναδείχθηκαν οι μορφές και οι μηχανισμοί ανάπτυξης και άρθρωσης της εθνικής και τοπικής ταυτότητας. Ετσι, το άτομο προσεγγίζεται όχι σαν μεμονωμένη περίπτωση, αλλά ενταγμένο στο τοπικό, εθνικό και διεθνές ιδεολογικό και πολιτισμικό περιβάλλον, σε μια έρευνα από την οποία η συνολική ιστορία αποκομίζει χρήσιμα δεδομένα και συμπεράσματα.

Εν κατακλείδι, το παρόν πόνημα θεωρείται, προσέτι, και μονογραφία, δεδομένου ότι παρέχει τη δυνατότητα στον αναγνώστη να αποκτήσει μια εικόνα του βάθους της θεσσαλικής ιστορίας, αλλά και να ανακτήσει πληροφορίες για την ιστορία της μεγάλης θεσσαλικής προσωπογραφίας. Το έργο θα έχει σύντομα τη θέση του ανάμεσα στα απαραίτητα βιβλία της θεσσαλικής ιστοριογραφίας.

* Ο κ. Δημήτριος Α. Σακκής είναι ομότιμος καθηγητής Νεοελληνικής Ιστορίας Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή