ΑΛΝΤΕΝ ΝΟΟΥΛΑΝ
Χαίρομαι που είμαι εδώ
Ανθολόγηση – μετάφραση: Γιάννης
Παλαβός, δίγλωσση έκδοση
εκδ. Loggia, σελ. 128
Οταν ένας εμπνευσμένος νέος συγγραφέας ανθολογεί και μεταφράζει έναν σημαντικό αλλά άγνωστο, σε γενικές γραμμές, μέχρι τώρα, ποιητή στη γλώσσα μας, όπως κάνει ο Γιάννης Παλαβός (1980-) με τον Καναδό Aλντεν Νόουλαν (1933-1983), μας ενδιαφέρει ξεχωριστά η ματιά ενός τέτοιου «εισηγητή». Πράγματι, οι επισημάνσεις του Παλαβού υπό μορφή επιμέτρου («Εγκώμιο της αναπνοής: για την ποίηση του Aλντεν Νόουλαν») έρχονται να συμπληρώσουν τον γενικό τίτλο της ανθολογίας «Χαίρομαι που είμαι εδώ».
Με τα λόγια του Παλαβού, «Ξεκινώντας συνήθως από ένα απλό, άνευ σημασίας γεγονός, κυκλώνοντάς το με παιδική απορία και καταδεκτικό χιούμορ, το μετατρέπει σ’ ένα κομψό εγκώμιο του ζην, μια ακτινοβόλα επιδοκιμασία της αναπνοής». Πρόκειται πράγματι για ποιήματα που, ενώ καθόλου δεν αγνοούν ούτε παραβλέπουν τη σκληρή, σκοτεινή πλευρά της ζωής (την οποία γνώρισε στα φτωχικά, δύσκολα παιδικά χρόνια του ο Νόουλαν), ανοίγονται με τη φυσικότητα της αναπνοής στην ηπιότητα, στη γλυκύτητα, στην αγάπη. Σε αντίθεση με άλλες και άλλους ομότεχνούς του, ο Νόουλαν δεν καλλιεργεί το (πολυφορεμένο άλλωστε) ύφος ενός κυνικού ή ενός καταραμένου, αλλά πρωτίστως το σπάνιο ύφος ενός τρυφερού – έτσι τουλάχιστον έχει αποφασίσει να μας τον συστήσει ο Παλαβός: «σχεδόν μαγεμένο/ από το μυστήριο της ζωής, ολότελα δοσμένο στην αγάπη», για να παραφράσουμε ελάχιστα τους τελευταίους στίχους του ποιήματος «Ιστορικής σημασίας γεγονότα». Η ιδιοφυΐα του έγκειται στον τρόπο που αντιπαραθέτει διάσημα μεγα-γεγονότα, όπως η κατάκτηση της Σελήνης, σε αφανή μικρο-γεγονότα, όπως «μια νύχτα του 1963», όταν ένα ζευγάρι με ένα παιδί και ελάχιστα χρήματα ζει κάτι σαν θαύμα: «Τη νύχτα που λέω, οι τρεις μας –η Κλοντίν, ο Τζόνι κι εγώ–/ ξυπνήσαμε στις τεσσερισήμισι το πρωί/ και φάγαμε φρυγανισμένο ψωμί με κανέλα./ «Και λοιπόν;» θα μου πείτε./ Ω, μα ήμασταν ζαλισμένοι από τον ύπνο/ και κάτω απ’ το παράθυρό μας οι οδοκαθαριστές/ δούλευαν τα μηχανήματά τους και φλυαρούσαν στα ιταλικά και/ όλα ήταν αλλόκοτα δίχως τίποτε το απειλητικό…»
Να, λοιπόν, πώς καταφάσκεται η ζωή ως μυστήριο κρυμμένο στην απλότητα, φτάνει το βλέμμα να άρει το πεζό στοιχείο από την καθημερινότητα, μετακινούμενο κατ’ ελάχιστον από την οικεία οπτική: η ζωή αναδύεται τότε αλλόκοτη, ασυνήθιστη, δηλαδή μαγική, αλλά «δίχως τίποτε το απειλητικό», όπως ένα ζεστό ψωμί με κανέλα τα ξημερώματα. Ο Παλαβός έκανε την τολμηρή επιλογή να ανθολογήσει δίχως χρονολογική σειρά, αλλά, όπως εξηγεί, «ελεύθερα, οργανώνοντας ενίοτε μικρούς θεματικούς κύκλους ώστε η ανθολογία να διαβάζεται σαν πρωτότυπη και αυτοτελής συλλογή». Ο στόχος αυτός οπωσδήποτε επιτυγχάνεται, η γεύση που παίρνουμε από τον Νόουλαν είναι συνεκτική. Στα σαράντα ανθολογούμενα ποιήματα είναι γλυκός δίχως να πάψει να είναι οξύς και πνευματώδης. Δεν του διαφεύγει, π.χ., ότι η λεγόμενη ερωτική ποίηση μπορεί εύκολα να εκτραπεί σε μια χυδαία μπαναλιτέ (μου φαίνεται στ’ αλήθεια δύσκολο να βρει κανείς ερωτικούς στίχους που να αξίζουν στην παγκόσμια ποίηση, αν εξαιρέσουμε το «Ασμα Ασμάτων» και τον E.E. Cummings).
Σε ένα και το αυτό ποίημα («Ωραιώθησαν διαβήματά σου εν υποδήμασί σου») ο Νόουλαν ασκεί κριτική στους άλλους δίνοντας ταυτόχρονα δείγμα της δικής του ερωτικής γραφής: «μερικά ερωτικά ποιήματα/ …θυμίζουν διαφημίσεις για τηγανητό κοτόπουλο». Το δικό του ποιητικό εγώ απολαμβάνει την αγαπημένη να βγαίνει απ’ το ταξί «με την αγκαλιά σου γεμάτη πακέτα με χριστουγεννιάτικα δώρα,/ (πάντα με χριστουγεννιάτικα δώρα, ακόμα και τον Ιούλιο,/ ακόμα κι όταν φέρνεις απλώς βιβλία απ’ τη δημοτική βιβλιοθήκη)».