Πριν από λίγο καιρό κυκλοφόρησε το μυθιστόρημα της Βάσιας Τζανακάρη με τίτλο «Αδελφικό» (εκδόσεις Μεταίχμιο). Η συγγραφέας και μεταφράστρια καταθέτει την πιο ώριμη δουλειά της, ένα βιβλίο προσωπικό για μια γενιά που ακούει μουσική, νοσταλγεί συνεχώς τον τόπο του παρελθόντος και γραπώνεται από τα συναισθήματα της εφηβείας για να παραμείνει ζωντανή. Την ίδια στιγμή όμως βουτά στα «χωριά» της λύπης με την προσδοκία και την πάλη να μη γίνουν ποτέ «χωριά της λήθης».
– Πώς προέκυψε η ιδέα για το Αδελφικό;
– Ηθελα να γράψω μια ιστορία για το Αδελφικό, ένα χωριό στον νομό Σερρών, τόπο γέννησης και κατοικίας ενός ποιητή που υπήρξε συνεργάτης του περιοδικού «Γιατί» (που εξέδιδε ο πατέρας μου) κι έφυγε πριν τα τριάντα του. Το ημερολόγιό του, που είχα στα χέρια μου, αποτέλεσε το έναυσμα. Οταν επισκέφθηκα το χωριό, είδα πως στις αυλές των σπιτιών φύτρωναν λωτόδεντρα, κι έτσι σκέφτηκα την ιδέα για ένα χωριό που θα σε κάνει να ξεχνάς τα βάσανά σου και να κάνεις μια νέα αρχή. Ξεκινώντας, συνειδητοποίησα πως έγραφα σε μεγάλο βαθμό για τη φυγή, ως βαθιά ανεξιχνίαστη ανάγκη αλλά και ως διέξοδο, για τη σχέση ανάμεσα σε δύο αδέλφια, για ανθρώπους που θέλουν να κάνουν κάτι στη ζωή τους και καταλήγουν να κάνουν κάτι άλλο, για εκείνους που δεν ξέρουν τι θέλουν και νιώθουν πάντα ένα κενό, για τη δεκαετία του ’90 και πόσο μακριά βρισκόμαστε πια από εκείνον τον κόσμο, για τον τόπο, τη μητρότητα, την απώλεια, την τέχνη.
– Γράφετε μια ιστορία ενηλικίωσης. Πόσο δύσκολο είναι ή τι απαιτεί για έναν συγγραφέα να ενηλικιωθεί;
– Νομίζω πως νιώθεις ότι ενηλικιώνεσαι συγγραφικά όταν καταφέρνεις να συνθέσεις κάτι που το αισθάνεσαι πλήρες και ως ύφος και ως γλώσσα και ως θεματική. Σε επίπεδο ψυχοσύνθεσης, νομίζω πως υπάρχει ένα κομμάτι σε όλους τους ανθρώπους που παραμένει εφηβικό ή νεανικό. Απλώς όσοι ασχολούνται με τις τέχνες το καλλιεργούν περισσότερο.
– Η ηρωίδα σας έχει ένα μωρό. Εχετε και εσείς έναν γιο. Η μητρότητα τι ρόλο έπαιξε στη συγγραφική σας διαδικασία;
– Δεν ξεκίνησα συνειδητά να κάνω την ηρωίδα μητέρα. Αλλά η μητρότητα είναι μια τόσο καταλυτική συνθήκη που διαπερνά τα πάντα. Οταν έγινα μητέρα, ένιωσα να χάνομαι για αρκετά χρόνια, από την πρώτη στιγμή, κοιτώντας το βραχιολάκι στο χέρι μου, στο μαιευτήριο, που ανέγραφε το βαπτιστικό μου όνομα, με το οποίο δεν με φωνάζει κανείς, και το επώνυμο του τότε συζύγου μου. Ηταν μια απτή συνειδητοποίηση της αλλαγής. Είναι ένας απίστευτα δύσκολος και σύνθετος ρόλος, με αντιφατικά συναισθήματα. Η Μάρω δεν θα μπορούσε να μην είναι μητέρα, να μη ζει αυτή την αντίφαση, να λατρεύει το παιδί της και ταυτόχρονα να νιώθει την ευθύνη του ασήκωτη. Χρειαζόταν αυτή την πολυπλοκότητα στην πορεία της προς την ενηλικίωση.
– Γιατί είναι τόσο δύσκολο να συναντηθούν οι άνθρωποι; Γιατί πιστεύετε ότι είναι δύσκολες οι σχέσεις ή ο έρωτας σήμερα;
– Νομίζω πως οι σχέσεις είναι διαχρονικά δύσκολες γιατί οι άνθρωποι δεν μπορούν να ξεπεράσουν τις προσωπικές τους ματαιώσεις και δεν παραδέχονται τα ελλείμματά τους. Από τη στιγμή που θα τα παραδεχτείς μπορείς και να τα δουλέψεις σε έναν βαθμό. Επίσης, όσο περνάνε τα χρόνια και μεγαλώνουμε, ελάχιστοι είναι διατεθειμένοι να κάνουν υποχωρήσεις στον τρόπο ζωής ή στα θέλω τους. Δεν λέω ότι είναι κακό ούτε καλό. Απλώς έτσι είναι. Μετά την πανδημία, ίσως οι σχέσεις να είναι επιπλέον δύσκολες, μπορεί να είμαστε πολύ κουρασμένοι και με ελάχιστα αποθέματα φροντίδας για κάποιον άλλον. Ισως όμως και να πέσουμε με τα μούτρα στους μεγάλους έρωτες. Ποιος ξέρει.
– Μετάφραση και συγγραφή. Κοινά σημεία και δυσκολίες;
– Η μετάφραση συγγενεύει με τη συγγραφή υπό την έννοια ότι και στη μετάφραση παράγεις ένα κείμενο. Ωστόσο το υλικό δεν είναι δικό σου, υπάρχει κι εσύ πρέπει να διατηρήσεις το ύφος, τον ρυθμό. Στη συγγραφή καλείσαι να φτιάξεις κάτι από το μηδέν. Και για τα δύο χρειάζεται να έχεις πολλά ερεθίσματα, να διαβάζεις πολύ, να έχεις επαφή με τη γλώσσα και τις αλλαγές της. Η συνύπαρξη των δύο ενασχολήσεων είναι παράξενη. Από τη μια η μετάφραση παρέχει μια πολύ χρήσιμη τριβή με τη γλώσσα, από την άλλη καταλαμβάνει μεγάλο μέρος του χρόνου και της σκέψης σου και περιορίζει τα συγγραφικά αποθέματα.
– Τι σας έχει λείψει περισσότερο αυτή την περίοδο;
– Οι συναυλίες, τα μπαρ, τα ταξίδια, οι αγκαλιές, οι γονείς μου, οι Σέρρες, να κάνω ό,τι θέλω όποτε το θέλω.