ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΒΑΣΛΑΜΑΤΖΗΣ
Ζωντάνια και Ονειροπόληση – Ψυχαναλυτικά δοκίμια
εκδ. Αρμός, σελ. 164
Δεν υπάρχει το βρέφος χωριστά από τη μητρική φροντίδα
Ντόναλντ Γουίνικοτ
Τι είναι η ψυχοπαθολογία, εάν δεν είναι ο περιορισμός του ατόμου να ζει με πλήρη ζωντάνια ως ανθρώπινο υποκείμενο;
Τι είναι αυτό που εμποδίζει μια αναλυτική σχέση να προχωρήσει, μια θεραπεία να προοδεύσει; Πού εντοπίζονται πολλές φορές τα προβλήματα της σύνδεσης ανάμεσα στον αναλυτή και στον αναλυόμενο; Ο Γρηγόρης Βασλαματζής, ψυχίατρος, ψυχαναλυτής, διδάσκων αναλυτής, έχει μακρά πορεία στον χώρο της ψυχανάλυσης στην Ελλάδα. Εχει ταχθεί στην υπηρεσία της προώθησης της ψυχαναλυτικής σκέψης και θεραπείας σε ιδιωτικό αλλά και σε δημόσιο επίπεδο όπως είναι το Αιγινήτειο Νοσοκομείο, μέσα από την εκπαίδευση στην Ελληνική Εταιρεία Ψυχανάλυσης και Ψυχαναλυτικής Ψυχοθεραπείας και φυσικά μέσα από τα πολυάριθμα άρθρα, εργασίες και βιβλία του. Πρόσφατα εξέδωσε έναν ώριμο καρπό της σκέψης του, το βιβλίο του «Ζωντάνια και Ονειροπόληση» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αρμός. Στο βιβλίο αυτό τον απασχολούν δύο πολύ σημαντικές έννοιες για την ψυχαναλυτική σχέση, θα τολμούσα να πω, σημαντικές για την ίδια τη ζωή. Μέσα από τα πέντε σχετικά ξέχωρα κεφάλαια του βιβλίου του ο Γρ. Βασλαματζής μοιράζεται με γενναιότητα και τόλμη την ανάγκη να κρατηθεί η ζωντάνια μέσα στην αναλυτική σχέση, και πώς η ονειροπόληση του αναλυτή μπορεί να φανεί εξαιρετικά χρήσιμη προς αυτή την κατεύθυνση. Πόσο δύσκολο είναι να κρατηθεί μια σχέση ζωντανή; Πόσο δύσκολο είναι να μπορέσει να θεραπεύσει η αναλυτική σχέση; Να συναντηθεί το υποκείμενο του αναλυόμενου με το υποκείμενο του αναλυτή και να συντονιστούν; Αυτήν τη δυσκολία που διατρέχουν όλες οι ανθρώπινες σχέσεις, καλείται η ψυχανάλυση μέσα από το βάθος της σκέψης της, της ενάργειας και της ζωντάνιας της, να θεραπεύσει. Πώς όμως να θεραπεύσει κάτι όταν αυτό δεν είναι συνειδητό ακόμα και στον ίδιο τον αναλυτή; Διότι άλλωστε, τι είναι η ψυχοπαθολογία, όπως λέει ο Oγκντεν, εάν δεν είναι ο περιορισμός του ατόμου να ζει με πλήρη ζωντάνια ως ανθρώπινο υποκείμενο;
Η διόφθαλμη οπτική
Μέσα από τα πρώτα κεφάλαια ο συγγραφέας του βιβλίου εισάγει την πρόταση να μπορεί ο αναλυτής να νιώθει τον αναλυόμενο μέσα από το σχήμα της διόφθαλμης οπτικής. Το σχήμα της διόφθαλμης οπτικής, της οπτικής δηλαδή του εσωτερικού ψυχικού κόσμου και της οπτικής του διυποκειμενικού πεδίου της ανάλυσης, δηλαδή της σχέσης ταυτόχρονα, είναι ένα σχήμα που θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι βρίσκεται σε παραλληλία με τις απόψεις των σύγχρονων θεωριών για τον φυσικό κόσμο. Ο συγγραφέας αναφέρεται στη Νέα Κβαντική Φυσική για την οποία ένα φυσικό φαινόμενο μπορεί να ιδωθεί (και να αποτυπωθεί) και ως κύμα και ως σωματίδιο. Αυτό επιτρέπει να παρατηρεί ο αναλυτής τον αναλυόμενο μέσα στον δικό του κόσμο αλλά και στον κόσμο που φτιάχνει μαζί του, και κυρίως να τον νιώθει μέσα του αυτόν τον κόσμο. Στα κεφάλαια που αναπτύσσονται, ο συγγραφέας αναφέρεται σε δικό του κλινικό υλικό.
Η ονειροπόληση
Το δεύτερο σημείο της σκέψης του Γρ. Βασλαματζή είναι η ονειροπόληση. Πόσο συχνά μπαίνει ένας αναλυτής στον δικό του κόσμο σκέψεων και ονειροπολήσεων, πηγή άγχους και ενοχής μερικές φορές για τον αναλυτή, ίσως γιατί αισθάνεται εκείνη τη στιγμή ότι δραπετεύει της ανάλυσης, ενώ θα μπορούσε, αντιθέτως, να είναι πηγή ασυνείδητων πληροφοριών για τον ίδιο τον αναλυόμενο, όπως αναδεικνύει ο συγγραφέας.
Στο τέλος του βιβλίου, μετά το κλινικό υλικό που ταξιδεύει στις περιοχές της ψυχανάλυσης, ο Γρ. Βασλαματζής επιτρέπει στον εαυτό του και στους αναγνώστες του να ταξιδεύσουν στον κόσμο της λογοτεχνίας. Και μάλιστα σε έναν συγγραφέα όπως ο Πατρίκ Μοντιανό που έθεσε τη λογοτεχνία στην υπηρεσία του ονείρου ως δυνατότητα επαναδόμησης μιας ζωής λιγότερο τραυματικής. Σε όλα τα βιβλία του ο Mοντιανό, όπως μας πληροφορεί ο Βασλαματζής, παίζει το παιχνίδι της μνήμης και της ονειροπόλησης σαν το ένα και το αυτό. Ποτέ δεν είναι ξεκάθαρο πού βρίσκεται η πραγματική ιστορία και πού το όνειρο.
Ισως και στη ζωή, και στην αναλυτική σχέση, όπως και σε κάθε σχέση, δεν έχει τόση σημασία η ακρίβεια της μνήμης, όσο η δύναμη να εικονοποιούμε ψυχικά, να φανταζόμαστε και να το μοιραζόμαστε. Να ζούμε έστω και ελάχιστα ως ονειρευόμενοι, ως μια επανορθωτική λειτουργία των ιστών που χάθηκαν για πάντα στη μαύρη τρύπα της καταγωγικής μας ιστορίας.