ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΕΤΡΑΚΗΣ
Τις Κυριακές που πετούν τα αεροπλάνα
εκδ. Πληθώρα, σελ. 96
Σε ένα χωριό της Κρήτης, στην πλατεία με τον πλάτανο, ένας νεαρός άντρας αναμετριέται με την απροθυμία του να ζήσει. «Να ζήσεις», του εύχονται οι συντοπίτες και οι τσικουδιές καταφτάνουν αδιάκοπα στο τραπέζι. Παραδίπλα, σε ένα σπίτι στολισμένο με μια τοιχογραφία του Μίνωα, λιάζονται δύο ημίγυμνες Ρωσίδες, περιμένοντας τη νύχτα. Την ίδια νύχτα ο άντρας ψυχομαχεί, έχοντας στο πλευρό του «Ρωσίδες κόρες ευγενών». Σε ένα άλλο σπίτι του Ρεθύμνου, μια Ρωσίδα πόρνη φαντασιώνεται μια τρυφηλή ζωή σε ένα αρχοντικό της Αγίας Πετρούπολης. Eνας ανάπηρος απόστρατος ονειρεύεται παγοκυψέλες με κοιμώμενους τσάρους να καταπέφτουν από τον ουρανό στην κρητική γη. Στις τρεις ιστορίες τού ανά χείρας βιβλίου ο Γιώργος Πετράκης (γεν. 1981) επαναφέρει το μυθοπλαστικό μοτίβο του προηγούμενου βιβλίου του, με το οποίο έκανε την αξιοπαρατήρητη πρώτη του εμφάνιση στην πεζογραφία. Δεσπόζουσα στη διηγηματογραφική συλλογή «Oλα τα κακά σκορπά» (2019) ήταν η αντίστιξη ανάμεσα στον απηνή ρεαλισμό και τις φρεναπάτες του υπερρεαλισμού. Και εδώ η γραφή αντιτάσσει στις δυστυχίες της καθημερινότητας λυτρωτικές παραισθητικές διαφυγές. Καταμεσής του ερέβους τρέμουν ασπαίρουσες, λιγωτικές εικόνες. Τα λαβώματα της ψυχής λαξεύονται από παυσίλυπες πλάνες. Χάρη στη γρήγορη φαντασιοπληξία τους, οι ήρωες κατορθώνουν να επιζούν σε ένα περιβάλλον σαπρό και εξαθλιωμένο. Σταθερό αντίβαρο στο αποδεκατισμένο παρόν είναι το αγλαό τσαρικό παρελθόν. Δυσκολεύομαι να κατανοήσω τη συγκεκριμένη μυθοπλαστική επιλογή, αλλά αυτή είναι η θεμελιακή συνθήκη των τριών ιστοριών. Η έγκλειστη Ρωσίδα στο πορνείο του Ρεθύμνου «αναπολεί» την ευγενή της καταγωγή και αναθεματίζει τον παππού της που δεν πρόλαβε να πεθάνει προτού η επανάσταση παύσει τα τσαρικά μεγαλεία. Ονειρευόταν απέραντες, φωταγωγημένες λεωφόρους, αλλά δεν κατάφερνε να περάσει ολόκληρη στην άλλη πλευρά του ονείρου. Επειτα από μια ένεση μορφίνης, ο απόστρατος της αεροπορίας βλέπει από το παράθυρό του αεροπλάνα να πετούν.
Υψώνει στο μπαλκόνι τη σημαία των Ρομανόφ, έτοιμος να καλωσορίσει το τάγμα του τσάρου Νικολάου Β΄ που παρελαύνει στα Λευκά Ορη. Ολοι βρίσκονται παγιδευμένοι σε ένα χαντάκι, όλοι χαντακωμένοι. Ο νεαρός που πίνει τσικουδιές στην υγειά του έχει το βλέμμα του στραμμένο σε ένα χαντάκι γεμάτο σκουπίδια, ξερόχορτα και μερικά σίδερα, «στα σίγουρα θα κόβουν βαθιά αν τσακιστείς». Παραπέρα, στην Κνωσσό, το παλάτι παρέμενε έρημο, ενώ ο περίφημος μπορντό τοίχος κάθε σεζόν ξαναβαφόταν. Ο ανάπηρος που οραματίζεται εξαίσιες πτήσεις στους αιθέρες, βλέπει τα αεροπλάνα να πετούν μέσα από ένα χαντάκι. Ενα συρματόπλεγμα τον χωρίζει από τις φαντασιώσεις του. Αξίζει να προσεχθεί η τεχνική των διηγημάτων. Η χρήση του δευτέρου προσώπου του ενικού υπονοεί έναν συνομιλητή που δεν είναι απαραίτητα παρών, γι’ αυτό και μέσα στη ροή της εξιστόρησης η αφήγηση μεταβάλλεται σε πρώτο πρόσωπο. Στην ουσία πρόκειται για εσωτερικούς μονολόγους, που μεταπηδούν από τον ευθύ λόγο σε ελεύθερο πλάγιο λόγο. Η κατακερματισμένη οπτική υποδηλώνει τη διασάλευση του θυμικού, το λοξοκοίταγμα προς άλλες εκδοχές. Από την άλλη, οι ρηματικοί τύποι σε μέλλοντα χρόνο ενισχύουν την αίσθηση της απαντοχής. Η κατ’ επίφαση απλοϊκή, σχεδόν στοιχειώδης στην άρθρωσή της γλώσσα υπογραμμίζει εμφατικά την πολυπλοκότητα των αφηγηματικών τρόπων. Το δεύτερο βιβλίο είναι πάντα το πιο δύσκολο. Ο Πετράκης κέρδισε το στοίχημα, δίχως, όμως, να ρισκάρει. Εχω την εντύπωση πως απλώς επέκτεινε κατά τρία διηγήματα την πρώτη του συλλογή. Πολύ καλά και τα τρία, αλλά δεν νομίζω ότι αρκούν για να επικυρώσουν τις συγγραφικές του δυνατότητες. Αναντίρρητα έχει όλα τα εφόδια ώστε την επόμενη φορά να ριψοκινδυνεύσει καλύτερα.