ΣΑΚΗΣ ΣΕΡΕΦΑΣ
Ανθρωπος Μαρίκα
εκδ. Μεταίχμιο, σελ. 128
Ενας άνθρωπος με το όνομα Μαρίκα, που τυχαίνει να είναι η τραγουδίστρια Μαρίκα Νίνου, προσαράζει σε μια νουβέλα του Σάκη Σερέφα, συνεπώς παθαίνει πάθη πολλά. Ζει και πεθαίνει σε ένα αλλόφρον, ασύδοτο, πασίχαρο και καταλυπημένο γλωσσικό σύμπαν. Ο Σερέφας παρακολουθεί τη Μαρίκα να γεννιέται σε ένα πλοίο που φεύγει από την πυρπολημένη Σμύρνη και να αποβιβάζεται στον Πειραιά, όπου μεγαλώνει μαζί με τη φωνή της, η οποία καταθέλγει όταν ψάλλει τα Ευαγγέλια σε μια αρμένικη εκκλησία, ώσπου η σκοτεινιά της προσφυγιάς σβήνει από τα φώτα του πάλκου. Oμως, η ατομική περίπτωση της Μαρίκας δεν είναι παρά ένα ελάχιστο μέρος του αφηγήματος. Περισσότερη σημασία από τη Μαρίκα έχει ο άνθρωπος, αυτός ο μόνιμος θαμώνας στα έργα του Σερέφα, απροσδιόριστος, αχαρακτήριστος, φαιδρός και ανείπωτα συγκινητικός, διότι εξαρχής γνωρίζει πόσο απαραίτητος θα του είναι ένας τάφος.
Η μικρή ιστορία της Μαρίκας
«Το σκοτάδι είναι μασίφ σα μαρμαρόπλακα νεκροτομείου». Θα μπορούσε να είναι επίγραμμα σε κάθε μυθοπλασία του Σερέφα. Η μικρή ιστορία της Μαρίκας ανασαίνει μέσα στη μεγάλη Ιστορία, που λάμνει μες στο αίμα. Η Σμύρνη φλέγεται, η θάλασσα γεμίζει κόκαλα, τον Αύγουστο του 1936 εμφανίζεται η δικτατορία του Μεταξά, αργότερα ο πόλεμος εκχωρεί θριάμβους σε «εξέκιουτιβ ταγματασφαλίτες και μεγαλοστελέχη χίτες», τον Αύγουστο του 1945 τα βομβαρδιστικά Χελντάιβερ ισοπεδώνουν τον Γράμμο, «όλα κάρβουνο, μια ινσταλέισον με θέμα το κάρβουνο», τον Σεπτέμβριο του 1955 οι γλεντζέδες Eλληνες της Κωνσταντινούπολης υφίστανται ένα αδυσώπητο πογκρόμ. Τέσσερα χρόνια νωρίτερα, η Μαρίκα έκανε τουρνέ στην Πόλη, τραγουδώντας εν μέσω αλαλαγμών τα σεκλέτια της ξενιτιάς. Πήγε και στη Σμύρνη, όπου ένα καταποντισμένο πιάνο μετέφερε στη θανατόπληκτη θάλασσα «τους παλμούς των πλήκτρων που έπληξε η Μαρίκα», για να ακούσουν και τα κόκαλα μια πενιά.
Τα πάντα στον Σερέφα είναι γλώσσα. Μια γλώσσα δαιμόνια στην αυτοϋπονόμευση, βέβηλη, αιρετική, χλευαστική και ανυπότακτη σε αφηγηματικές συμβάσεις και τεχνικές, στοχαστική και την ίδια στιγμή ξεδιάντροπη στην ελαφρότητά της. Τα όσα αποκρύβει η γραφή δεν βρίσκονται στη σιωπή, αλλά σε ένα διάτορο, σπαραξικάρδιο ξεκάρδισμα που αντιβοά στις σελίδες. Το τραγικό θέλει ξεγέλασμα, θέλει «πολλά τραγούδια, κέφι, μπρίο και χορό». Παραδίπλα η Ιστορία σκάβει στη γη μια πισινούλα με χιλιάδες λίτρα αίματος, «μια πισινούλα μέσα στην οποία αθλείται στριμωγμένη η Ιστορία με το κολάν λαμέ μαγιό της, κάνοντας πότε ύπτιο και πότε πρόσθιο, για να κρατιέται πάντα σε φόρμα». Στην αρχή του βιβλίου ο Σερέφας πιάνει «ψιλή κουβέντα» με τον αναγνώστη. Βέβαια, δεν κουβεντιάζει για «ψιλά» αλλά για ύψιστα, όπως για τα ζωτικά λάθη και τις ψευδαισθήσεις που απεργάζεται η ανθρώπινη συνείδηση. Το όλον είναι αυταπάτη της όρασης. Δεν βλέπουμε παρά ψήγματα, τα υπόλοιπα τα φανταζόμαστε. Eπειτα, όμως, ο συγγραφέας, παραμερίζοντας τη θλιμμένη φιλοσοφία του, υιοθετεί το περισκοπικό βλέμμα μύγας για να κατοπτεύσει έναν απέραντο χωροχρόνο, όπου η ζωή της Μαρίκας συμβαίνει ταυτόχρονα με πλείστα όσα φρικτά και φοβερά. Κατά μήκος του 38ου παράλληλου στην Κορέα γίνεται μακελειό, ενόσω στο Αιγάλεω η Μαρίκα χτίζει το σπίτι όπου σε λίγα χρόνια θα πεθάνει.
Χάρη στην απίθανη, άφοβη γλώσσα του, ο Σερέφας εξεικονίζει μοναδικά και ανεπανάληπτα το πανδαιμόνιο της ύπαρξης. Σαν μύγα που φτεροκοπά πάνω από κηδεία, συλλέγει τα αλλόκοτα ήθη των θνητών και τα αποθέτει στις σελίδες με το ιδιόλεκτο ενός αλλότριου πλάσματος, διαρκώς εμβρόντητου με όσα παρατηρεί. Η ιδιοτυπία της γραφής οφείλεται στο σάστισμα που ακαριαία μεταφέρει. Εκεί έγκειται και η σπουδαιότητά της, στην ατέρμονη περιέργειά της για τον άνθρωπο.