ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΡΑΠΤΟΠΟΥΛΟΣ
Ανέγγιχτη
εκδ. Κέδρος, σελ. 344
Η «Ανέγγιχτη» είναι μια γυναίκα που γράφει ένα αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα για τον πρώην σύζυγό της, τον Αλέξανδρο Καστρινάκη, έναν διακεκριμένο συγγραφέα. Το μαράζι της γράφουσας είναι ο δεκαπεντάχρονος ερωτικά στείρος γάμος της. Η πίκρα της σεξουαλικής στέρησης μετατρεπόταν σε μνησίκακη επίθεση εναντίον του ασκητικού άντρα της σε ένα προηγούμενο βιβλίο της, το οποίο θέλει να αντιστρέψει γράφοντας το τωρινό, δηλαδή το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Ραπτόπουλου. Τώρα ο Καστρινάκης παρουσιάζεται σε όλο το πνευματικό μεγαλείο του, ενώ η ερωτική αποχή συνεξετάζεται με τη «δίψα της αγιοσύνης», την ισόβια αγωνία να προσεγγίσει το θείο. Ο Ραπτόπουλος συνθέτει μια μυθιστορηματική βιογραφία του Νίκου Καζαντζάκη διά στόματος μιας εξίσου επινοημένης Γαλάτειας Καζαντζάκη. Στην αφήγηση κυριαρχεί η υψιπετής, πολυμέριμνη προσωπικότητα και διανοητική αγερωχία του Καστρινάκη και η επίμοχθη πορεία του προς τις εντελέστερες μορφές της πεζογραφίας του, χάρη στις οποίες αναδείχθηκε σε σπουδαίο Eλληνα λογοτέχνη. Δεσπόζων είναι ο ψυχικός διχασμός ανάμεσα στον πειρασμό της λαγνείας και στην αυτοτιμωρία του μοναχισμού ως μέσο εξαγνισμού. Πάνω απ’ όλα προβάλλει η αγάπη με την οποία φιλοτεχνείται το πορτρέτο του. Η γραφή μιας γυναίκας ερωτευμένης είναι ευφυής επιλογή για να εκφραστεί με περιπάθεια ο θαυμασμός που εμπνέει στον Ραπτόπουλο ο Κρητικός. Ο Καστρινάκης ήθελε την πένα του φτιαγμένη από αγγέλου φτερό. Η υψηλοφροσύνη του δεν τον περιόριζε στην αναζήτηση του θείου, αλλά ενθάρρυνε την αφοσίωσή του σε ετεροειδείς πνευματικές δοκιμές, που όλες οιστρηλατούνταν από την ανάγκη του ιερού, από την ιδεοληψία της αγιότητας. Το θρησκευτικό του αίσθημα ήταν πολυσχιδές, επαμφοτερίζον και ευμετάβλητο, εγκολπωνόταν τον Χριστό και τα Ευαγγέλια, τον βουδισμό, τον υπεράνθρωπο του Νίτσε και τη φιλοσοφία του Μπερξόν, τον κομμουνισμό έως και τον αγνωστικισμό. Παράδερνε διανοητικά και ψυχικά, προσμένοντας την ολοσχερή αποσάρκωση του πνεύματος. «Μέσα του λυσσομανούσαν θεοί και δαίμονες». Κι άλλοτε μόνο δαίμονες, όταν φαντασιωνόταν ένα γυμνό στήθος, πάλλευκο στο σκοτάδι, που του προσφερόταν. Απελπιζόταν όταν συλλογιζόταν πως «η ψυχή του ανθρώπου δεν ήταν ντυμένη με άνεμο, αλλά με κρέας». Εντυπωσιάζει το πόσο μεθοδικά ο Ραπτόπουλος οργανώνει την αφηγηματική δομή. Στο μυθιστόρημά της η ηρωίδα ενσωματώνει προσωπικά βιώματα, σπαράγματα ημερολογίων και αλληλογραφίας, αποσπάσματα έργων, ενθέτοντας την κριτική της ματιά για τα βιβλία του Καστρινάκη και αναδιηγούμενη εμβληματικές σκηνές. Αξιοπαρατήρητο είναι πως τόσο η ίδια όσο και ο βιογραφούμενος διαθλώνται μέσα από τις μυθοπλασίες του. Μάλιστα σε κάποιο σημείο παρεισδύει σε ένα βιβλίο του, μιλώντας σε πρώτο πρόσωπο, εν ονόματι της ηρωίδας. Παρότι ομνύει στην ιδιοφυΐα τού Καστρινάκη, η αφηγήτρια τονίζει πως αυτό είναι το δικό της βιβλίο. «Διότι αλλού παραλείπω πράγματα, αλλού προσθέτω, κατά βούληση. Συγγραφέας είμαι κι εγώ, εξάλλου, κι αυτό εδώ δεν παύει να είναι ένα δικό μου βιβλίο». Προικίζοντας την ηρωίδα με την απαραγνώριστη αφηγηματική του ικανότητα, ο Ραπτόπουλος επιστρέφει στα έργα του Καζαντζάκη, αφενός προτείνοντας την προσωπική του αναγνωστική οπτική και αφετέρου προσαρμόζοντάς τα στον δικό του μυθοπλαστικό λόγο. Ιδιαίτερα κρίσιμο το τελευταίο, διότι θα ήταν ανήκουστη μια μεταγραφή της καζαντζακικής γλώσσας, ανήκουστης ούτως ή άλλως. Γενικότερα, το μυθιστόρημα είναι μια πολύτροπη συνομιλία με το έργο του Καζαντζάκη. Ωστόσο, η τεχνική δεν αποβαίνει εις βάρος της πλοκής. Με τις ευρηματικές αφηγηματικές εναλλαγές, τις χρονικές παλινδρομήσεις και τις διαρκείς μετακινήσεις από την τουρκοκρατούμενη Κρήτη μέχρι την Ευρώπη του Μεσοπολέμου, το βιβλίο παραμένει μέχρι τέλους συναρπαστικό. Μπορεί να μην είναι το πιο αντιπροσωπευτικό της πεζογραφίας του Ραπτόπουλου, αλλά οπωσδήποτε είναι το καλύτερο.