ΚΩΣΤΙΑ ΚΟΝΤΟΛΕΩΝ
Αννα, το όνομά της
εκδ. Κλειδάριθμος, σελ. 336
«Στη ζεστασιά του σπιτιού μας, στην αγκαλιά του τα βράδια, θ’ αφήσουμε πίσω μας τον κόσμο των σκιών και θα πορευτούμε σ’ εκείνον των ανθρώπων». Το νέο βιβλίο που υπογράφει η Κώστια Κοντολέων με τίτλο «Αννα, το όνομά της», το οποίο κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος, αποτελεί μια βαθιά τομή στις υπαρξιακές αγωνίες των ανθρώπων, όταν η ζωή τούς φέρνει αντιμέτωπους με προσωπικές απώλειες, με ανείπωτες τραγωδίες και μνήμες δυσβάσταχτες. Είναι μια βαθιά αναμέτρηση με την αγωνία του παρελθόντος, με τις σκιές που κρύβονται σε αυτό και γίνονται τροχοπέδη του μέλλοντος.
Ορμώμενη από ένα τραγικό γεγονός που συνέβη στη Λήμνο, στα τέλη της δεκαετίας του ’30, την καταστροφική πυρκαγιά στο σινεμά που στοίχισε τη ζωή σε πολλούς ανθρώπους και προκάλεσε μια σειρά οικογενειακών τραγωδιών, η Κώστια Κοντολέων με μια εξαιρετική γλωσσική δυναμική και συγγραφική μαεστρία, με τρόπο ήρεμο, ταυτόχρονα αιχμηρό και με αφηγηματική δωρικότητα μετουσιώνει σε ένα σημαντικό κοινωνικό μυθιστόρημα τα ιστορικά γεγονότα της εποχής και φέρνει στο φως μια βαθιά ανθρώπινη ιστορία αποδεικνύοντας και αυτή τη φορά πως η συγγραφική της ενσυναίσθηση μπορεί να ανασυνθέσει μια αληθινή ιστορία με εκπληκτικό τρόπο.
Ομως η Κοντολέων δεν αρκείται μόνο σε αυτό. Εκκινώντας από αυτή την ανασύνθεση καταγράφει τις ιστορικές συγκυρίες που συντάραξαν την Ελλάδα του εικοστού αιώνα. Χωρίς να επικεντρώνεται σε λεπτομέρειες που θα έκαναν την αφήγηση να παρεκκλίνει από το κοινωνικό της πρόσημο χαρτογραφεί, ενίοτε σε μία μόλις φράση, γεγονότα ιστορικά που σημάδεψαν τον τόπο, όπως χαρακτηριστικά κάνει όταν αναφέρεται στο πραξικόπημα της 21ης Απριλίου. «Μεγάλα πουλιά αναδύονται απειλητικά από τις στάχτες τους», γράφει και συνοψίζει σε ένα ακριβές περίγραμμα μια ολόκληρη εποχή.
Μπορεί η «μνήμη να γίνει ο τόπος όπου όλα τα λόγια γίνονται σιωπή» και αυτή η σιωπή θα καταφέρει να πολεμήσει τη ζωή των ανθρώπων που την όρισαν ως καταφύγιό τους;
Δυο νέοι άνθρωποι, ο Μήτσος και η Αννα, θα συναντηθούν λίγο προτού ξεσπάσει ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος. Παιδιά προσφυγικών οικογενειών και οι δύο. Εκείνος έλκει την καταγωγή του από τη Σμύρνη, τη Σμύρνη της φωτιάς και του οδυρμού. Στα γεγονότα της Λήμνου κάηκαν η γυναίκα του και η μικρή του κόρη, η Αννα. Είναι ένας άνθρωπος που παλεύει στα κύματα του πόνου και της απώλειας, έτοιμος να βυθιστεί στον αστείρευτο πόνο του παρελθόντος.
Οταν γνωρίσει την Αννα θα βρεθεί αντιμέτωπος με το τεράστιο ηθικό δίλημμα: να προχωρήσει τη ζωή του, κατατροπώνοντας το ανεξίτηλο παρελθόν ή να αφεθεί στη θλιβή του πόνου που τον περισφίγγει. Η Αννα πάλι αναμετριέται διαρκώς με μια αυταρχική μητέρα, φυλακισμένη στο αναπόδραστο μητριαρχικό κελί που έφτιαξε για αυτήν η μητέρα της και η ανταγωνιστική αδελφή της.
Με βήματα σιγαλά θα αποφασίσουν μαζί να αποδράσουν από τις φυλακές τους και να προχωρήσουν μακριά από ό,τι τόσο καιρό αποδομεί τη ζωή τους. Θα τολμήσουν την αναμέτρηση με την ευτυχία, στήνοντας ένα σπιτικό στο οποίο η νέα ζωή θα παλεύει να επικρατήσει πάνω στις στάχτες εκείνης της πυρκαγιάς, όσο κι αν και ο Μήτσος θα παραμείνει για πάντα σημαδεμένος από τη φωτιά που δεν θα πάψει να σιγοκαίει εντός του ποτέ και θα πυρπολεί τις καρδιές όσων αγαπήσει στη ζωή του.
Ανάμεσά τους ένα παιδί, ένα παιδί βγαλμένο από τις στάχτες της πυρκαγιάς που προσπαθεί να αγαπήσει τον εαυτό του, κουβαλώντας εσαεί στη δική του φυλακή τη μνήμη του πατέρα, τη μνήμη γεγονότων που νομοτελειακά οδήγησαν στη δική του ύπαρξη, μια ύπαρξη μοναχική που στρέφεται στο καταφύγιο των βιβλίων και των ταινιών του σινεμά.
Η Κοντολέων τολμά με μια ευρηματική τεχνική που αγγίζει τον μαγικό ρεαλισμό να αναδείξει τη δύναμη του παρελθόντος που παραμένει ολοζώντανο για να δώσει, εντέλει, τη συγκατάθεσή του στο παρόν και στο μέλλον, πυροδοτώντας σκηνές απαράμιλλης συγγραφικής δεινότητας που συγκινούν τον αναγνώστη.
Μπορεί η «μνήμη να γίνει ο τόπος όπου όλα τα λόγια γίνονται σιωπή» και αυτή η σιωπή θα καταφέρει να πολεμήσει τη ζωή των ανθρώπων που την όρισαν ως καταφύγιό τους; Σε ποιο βαθμό η ακινησία της μνήμης αποτυπωμένη σε μια φωτογραφία μπορεί να επηρεάσει και να καθορίσει την ανθρώπινη βούληση; Μπορεί ένας άνθρωπος να επιβληθεί σε ό,τι θεωρείται έως εκείνη τη στιγμή βεβαιότητα στη ζωή του; Και το μέλλον καταφέρνει ποτέ να ξεπεράσει τις στάχτες ενός οδυνηρού παρελθόντος;
Η Κώστια Κοντολέων υπογράφει ένα συγκλονιστικό μυθιστόρημα που διαπερνά υποδόρια τον αναγνώστη εναποθέτοντας στην ψυχή του με τρόπο στοχαστικό και βελούδινο, ανεπιτήδευτο και ειλικρινές, με φράσεις ασθματικές και ευθύβολες, τις πιο μεγάλες αλήθειες της ζωής αποδεικνύοντας, για μια ακόμη φορά, πόσο σημαντική συγγραφέας είναι.