Σκίτσα και γραφή μιας δεινής πένας

Σκίτσα και γραφή μιας δεινής πένας

Ταξιδιωτικές αναμνήσεις του σπουδαίου μεταπολεμικού ζωγράφου, σκιτσογράφου και σκηνογράφου Μίνου Αργυράκη

3' 46" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

«Αν το φως γεννήθηκε στην Ελλάδα, τότε σίγουρα το σκοτάδι γεννήθηκε στο Λονδίνο», γράφει ο Μίνως Αργυράκης στις ταξιδιωτικές αναμνήσεις του από την Αγγλία του ’50. Ο σπουδαίος μεταπολεμικός ζωγράφος, σκιτσογράφος και σκηνογράφος διέθετε δεινή πένα, είτε με αυτήν σκίτσαρε είτε έγραφε. Αυτή τη διττή του δεινότητα την απολαμβάνουμε στο έπακρο στις μνήμες του από τη μεγάλη σκοτεινή μητρόπολη, όπου, όπως ισχυρίζεται, ζει εκείνο το γηγενές «σκοτάδι» που το βαφτίζει «Μίστερ Χάος» και που, όπως λέει, τον υποδέχτηκε από την πρώτη στιγμή που πάτησε το πόδι του «στο μουχλιασμένο σώμα της γριάς Αλβιώνος».

Ο «Μίστερ Χάος» (που, όπως απολαυστικά γράφει, είναι γόνος «χρηματιστή του Σίτυ και νυχτερινής υπαλλήλου του έρωτα στο Πικαντίλι») δεν είναι παρά ένας ακόμα χαρακτήρας που έφτιαξε η εξωτική φαντασία του καλλιτέχνη, αυτή που γέννησε μια ολόκληρη στρατιά από μορφές που ζουν στο μεταίχμιο του ονείρου και του σαρκασμού και που παρέλασαν σε όλη τη διάρκεια του έργου του.

Καθετί που εμφανίζεται στο διάβα της ζωής του μεγάλου καλλιτέχνη μπορεί στο μυαλό του να γίνει ένα φαντασιακό ον –και τα ίδια τα τοπία ακόμα–, ακόμα και ο ίδιος ο πατέρας του. Μιλάει για αυτόν σε μια συγκινητική αυτοβιο-γραφία του στο «Μονόγραμμα» της ΕΡΤ, το 1985, ενθυμούμενος τον τραγικό του θάνατο κατά τη Μικρασιατική Καταστροφή.

Τον φαντάζεται σαν τον ίδιο τον ήλιο. «Ο Πατέρας Ηλιος έδυσε. Τον έσφαξαν οι Τούρκοι γιατί βοήθησε τον ελληνικό στρατό», λέει, και η φωνή του συνοδεύει ένα σκίτσο που δείχνει τη μορφή ενός άντρα με μουστάκι, που κρατά ελληνικά σημαιάκια στα χέρια, διαμελισμένο, μπροστά από έναν κατακόκκινο, μεγάλο ήλιο. «Ο,τι θυμούμαι από τον πατέρα είναι από τις διηγήσεις. Κανείς δεν ήξερε πού βρίσκεται, όταν μια άγνωστη γυναίκα, που έλεγε τη μοίρα σαν την Κασσάνδρα, περιέγραψε στην οικογένεια τη σφαγή του πάνω σε ένα βουνό, από τους Τούρκους. Τον κάνανε κομματάκια», συμπληρώνει δραματικά, λες και είναι ο Χορός σε μια υποβλητική παράσταση που φτιάχνει επιτόπου με τα σκίτσα και τη φωνή του.

Ο «Μίστερ Χάος», το «σκοτάδι» του Λονδίνου, γράφει ότι είναι γόνος «χρηματιστή του Σίτυ και νυχτερινής υπαλλήλου του έρωτα στο Πικαντίλι».

Στο πολύτιμο αυτό ντοκιμαντέρ, η μορφή του καλλιτέχνη συμπληρώνει τη ζωντανή δραματουργία: η κινηματογράφηση γίνεται στο ατελιέ του στην Αίγινα, όπου ο ίδιος διηγείται ή ζωγραφίζει φορώντας ένα μαύρο πουκάμισο με άσπρη γραβάτα, λες και ήθελε έτσι να κωδικοποιήσει πάνω του το καυστικό του μαύρο χιούμορ που συνυπάρχει με τη ρομαντική, ονειρική του φαντασία.

«Η δουλειά μου χαρακτηρίζεται από δύο σκέλη: την καρικατούρα, τη σάτιρα, και το ονειρικό, το οποίο είναι τελείως το αντίθετο – κι αυτά τα δύο προσπάθησα να τα ενώσω», λέει, και θυμάται πως ο Γιάννης Τσαρούχης, που για κάποιο καιρό υπήρξε μέντοράς του, του έδειξε πως –όπως λέει– «αυτά τα δύο σκέλη, παρ’ όλη τη μάχη που γίνεται μεταξύ τους, καταλήγουν στην ίδια σύνθεση». Και πράγματι, αυτό φαίνεται στα σκίτσα που έφτιαξε ο Αργυράκης για να περιγράψει το Λονδίνο του 1954, όταν το πρωτοεπισκέφθηκε. Οι «τεντιμπόι» της εποχής απεικονίζονται σε μια σκηνή δρόμου σαν κάποιου είδους απροσδιόριστα ανθρωπόμορφα ζωάκια με περίτεχνα κουρέματα, μακριά «drape» σακάκια και «φτηνή κολόνια», η πλατεία Πικαντίλι (Piccadilly Circus) μοιάζει στο σχέδιό του, στ’ αλήθεια, σα σκηνή τσίρκου γεμάτη κωμικοτραγικές μορφές («φωταγωγημένη κόλαση» τη χαρακτηρίζει ο ίδιος), ενώ η ο χάρτης της Βρετανίας ζωντανεύει και παίρνει τη μορφή μιας ξιπασμένης, γηραιάς κυρίας, που κρατάει στα χέρια της μια γάτα και μια ομπρέλα.

Γράφει για τη διάσημη συνοικία του Σόχο: «Το Σόχο είναι ένα αδιέξοδο. Και όλοι οι δρόμοι του Λονδίνου οδηγούν προς τα εκεί». Η πένα του είναι συγκλονιστική. Γίνεται κιόλας ακόμα πιο δυνατή όταν θυμάται την Ελλάδα. Στις λονδρέζικες σελίδες του, τη νοσταλγία αυτή τη βρίσκουμε στη στιγμή που, ένα βράδυ, ήθελε να δει το φεγγάρι, το οποίο, όταν τελικά εμφανίστηκε, του έμοιαζε «εκτός τόπου και χρόνου».

Σκίτσα και γραφή μιας δεινής πένας-1

«Στην Αθήνα το φεγγάρι μοιάζει με απαραίτητο, αναγκαίο, αναπόσπαστο μέλος της Αττικής νύχτας. Εδώ μοιάζει με μπαλόνι που ξέφυγε από τα χέρια παιδιού, γεμάτο γκάζι και που αιωρείται, ξένο, κρύο, πάνω στον ουρανό…»

Ο «Γύρος του Κόσμου» του Μίνου Αργυράκη, φυσικά, δεν περιλαμβάνει μόνο τις μνήμες του από το Λονδίνο, αλλά στην κυριολεξία από όλο τον κόσμο, από την Ευρώπη (Αγγλία, Ιταλία, Γαλλία και Ρωσία) έως την Αμερική και την Ιαπωνία. Αυτά τα ημερολόγια ταξιδιού, ανεκτίμητης αξίας υλικό για κάθε ταξιδιωτικό συγγραφέα και κάθε ταξιδιώτη, δημοσιεύτηκαν για πρώτη φορά στην εφημερίδα «Ελευθερία» από το 1958 έως το 1961. Ο «Γαλαξίας» τα εξέδωσε για πρώτη φορά όλα μαζί σε ένα πολύτιμο βιβλίο, το καλοκαίρι του 1964.

Ειδήσεις σήμερα

Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr

 

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή