ΡΕΑ ΓΑΛΑΝΑΚΗ
Εμμανουήλ και Αικατερίνη
εκδ. Καστανιώτη, σελ. 416
Δύο ονόματα στην επίσημη εκδοχή τους. Πρώτα το ανδρικό, έπειτα το γυναικείο, για να τηρηθούν οι νόμοι της πατριαρχίας, ανυπέρβλητοι στην Κρήτη. Ο τρόπος που η Ρέα Γαλανάκη απευθύνεται, ήδη από τον τίτλο του βιβλίου, στους γονείς της, μαρτυρεί τα όρια της οικειότητας. Οι γεννήτορες είναι δύο άνθρωποι με τη δική τους απαραβίαστη ζωή. Με απαραγνώριστη αγάπη αλλά και με τη μεγαθυμία του χαμένου χρόνου, η Γαλανάκη επιχειρεί να τους προσεγγίσει ξανά, αποδίδοντάς τους τη μορφή που είχαν προτού γίνουν οι γονείς της. Η αφήγηση ξεκινάει με ένα όνειρο, υποδηλώνοντας πως η μυθοπλασία τίκτει ακόμα και τη γενεαλογία. Η ανάπλαση μιας αγαπημένης μορφής είναι εργόχειρο τόσο της μνήμης όσο και της λήθης. Τα κενά, οι αποσιωπήσεις και η άγνοια αφήνουν χώρο στη φαντασία, που έρχεται να τα πληρώσει με εικασίες και μυθεύματα. Εκεί που λιγοστεύει η πραγματικότητα, θάλλει η ποίηση. Ειδικά στις ελλείψεις, η μνήμη, «αυτό το μάτι της ψυχής», αριστεύει στην τέχνη της πλήρωσης, καμιά φορά και της εκπλήρωσης. Είναι μια χειρονομία δικαίου. Αλλά και «αντίδοτο στην κλεψύδρα που αδειάζει».
Ο Εμμανουήλ Γαλανάκης και η Αικατερίνη Παπαματθαιάκη υπήρξαν διαπρεπείς γιατροί του Ηρακλείου, με σπουδές στην Ευρώπη του Μεσοπολέμου, επιφανή πρόσωπα της αστικής ζωής του τόπου τους. Πισωπατώντας στον χρόνο, η Γαλανάκη τούς πλησιάζει διακριτικά, στην προσπάθειά της να αφουγκραστεί τις μύχιες ανάσες τους και να διαρρήξει τις πιο επίμονες σιωπές τους. Μολονότι η Ιστορία επιβάλλεται και σε αυτό, το πολύ προσωπικό γραπτό της, η αφήγηση όχι μόνον διασώζει, αλλά και περιβάλλει με έναν βαθύτατα αισθαντικό, σπαρακτικά συγκινητικό, λόγο τα σπουδαία ιδιωτικά γεγονότα. Η γενεαλογική γραμμή εκδιπλώνεται σαν τον άλικο μίτο των παραμυθιών. Το κόκκινο εδώ δεν είναι το αίμα που, όπως λέει η Γαλανάκη, σέρνει το μίσος, αλλά η κόκκινη κλωστή της παραμυθίας. Αλλού η ανέμη την ξετυλίγει αβίαστα και αλλού την αφήνει να κοπεί, για να πλεχτεί με παράπλευρες εξιστορήσεις και να τυλιχτεί, ακόμα πιο γερά, στο αδράχτι του μύθου. Γιατί «στα παραμύθια που δεν είναι παραμύθια η φαντασία αρέσκεται να φλυαρεί λιγάκι όταν η λεγόμενη πραγματικότητα είναι λιγομίλητη, ή σωπαίνει».
Η λέξη «πράξη» επανέρχεται στις σελίδες, υπονοώντας την «αρματωσιά της τραγωδίας», εξεικονίζοντας συνάμα την προσωπική μυθολογία σαν διαρκές δρώμενο, μια διά βίου τελετουργία. Το βιβλίο είναι ένα παλίμψηστο από επιθυμίες, συγκρούσεις, ματαιώσεις, απουσίες, πένθη και προπάντων φωνές. «Φωνές σαν χαρακιά στο μάρμαρο της μνήμης». Φωνές ανελέητες, ανάλγητες, ενίοτε περιπαθείς. Περιπλανώμενη στο ασπρόμαυρο μωσαϊκό των φωτογραφιών του Εμμανουήλ και της Αικατερίνης, η Γαλανάκη νιώθει την ιδιωτική της προϊστορία να πάλλεται στα χέρια της σαν βεντάλια. «Την κρατάμε άλλοτε με το χέρι της καρδιάς κι άλλοτε με το χέρι της γραφίδας». Οι φωτογραφίες τής μιλούν και εκείνη μαγεύεται από τα θροΐσματα και τους ψιθύρους των ίσκιων. Τα φωτογραφικά ενσταντανέ απλώνουν στην ψυχή για να χωρέσουν την τοπιογραφία της γενέτειρας, ρυμοτομημένης από τα ανασαλέματα της μνήμης, τις πράξεις των γεννητόρων, τους πολέμους και τις ήττες τους, το μαγεμένο πατρικό σπίτι, αλλά και τα κάθε λογής εκμαγεία των μυθοπλασιών της συγγραφέως.
Η Γαλανάκη γράφει για τους γονείς της, ιερουργώντας, θαρρείς, σε μια μυθοπλαστική μυσταγωγία. Η γραφή θριαμβεύει στη σιωπή και το ημίφως, προσδίδοντας στα χάσματα μια εκπληκτική ακουστική. Οι λειτουργημένοι της μνήμης σπιθίζουν στις σελίδες, μες στις «χίλιες και μία φλόγες» των λέξεων. Eνα βιβλίο υπέροχο, τόσο για τη μετρική όσο και για την ηθική του.