Κωνσταντινος Σπ. Σταϊκος – Κωστας Γ. Παπαγεωργιου
Τα 700 ελληνικά βιβλία που ξεχώρισαν
εκδ. Ατων–Βιβλιοθήκη του Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη, σελ. 600
Ενας αιώνας –για την ακρίβεια, λίγο περισσότερο– λογοτεχνικής παραγωγής, από τη «Φόνισσα» του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη (1903) και τον «Αλαφροΐσκιωτο» του Αγγελου Σικελιανού (1909) μέχρι το «Πεθαίνω σα χώρα» του Δημήτρη Δημητριάδη (1979) ή το μυθιστόρημα «Βραδιές μπαλέτου» του Αλέξη Πανσέληνου (1991), αλλά και αξιόλογης εκδοτικής δραστηριότητας στους τομείς της ιστορίας, της αρχαιολογίας, της φιλολογίας, της φιλοσοφίας, της γλωσσολογίας της λαογραφίας και των τεχνών: Στόχος του φιλόδοξου εγχειρήματος των Κωνσταντίνου Σπ. Στάικου και Κώστα Γ. Παπαγεωργίου ήταν «η ιχνογράφηση της έκφρασης σημαντικών ανθρώπων του πνεύματος και του κόσμου των καλλιτεχνών του 20ού αιώνα, όπως αυτή αποτυπώνεται στα βιβλία τους». Σε αυτό το πλαίσιο, επέλεξαν συνολικά 700 ελληνικούς τίτλους, χρονολογούμενους από τη δεκαετία του 1880 έως τις μέρες μας, τους οποίους παρουσιάζουν κατηγοριοποιημένους ανάλογα με το αντικείμενό τους, παραθέτοντας συμπληρωματικά στοιχεία σχετικά με τους συγγραφείς και το έργο τους.
Η πεζογραφία και η ποίηση καταλαμβάνουν σημαντικό κομμάτι του πολυσέλιδου τόμου, με τις αναφορές να κυμαίνονται από τα «προφανή», όπως οι «Προσανατολισμοί» του Οδυσσέα Ελύτη (1939), η «Ασκητική» του Νίκου Καζαντζάκη (1927) και η «Ζωή εν τάφω» του Στρατή Μυριβήλη (1924), μέχρι τα λιγότερο αναμενόμενα, μεταξύ των οποίων τα «Απομνημονεύματα» του καραγκιοζοπαίκτη Σωτήρη Σπαθάρη (1960), η πρώτη ποιητική συλλογή της Ελένης Βακαλό με τίτλο «Το δάσος» (1954) και η «Λυρική εξομολόγηση» της ποιήτριας Μελισσάνθης (1945), ή τα πιο αντισυμβατικά, όπως η ποιητική σύνθεση του Νίκου Γκάτσου «Αμοργός» (1943), η υπερρεαλιστική «Υψικάμινος» του Ανδρέα Εμπειρίκου (1935) και το πολυδιαβασμένο αφήγημα του Χρόνη Μίσσιου «…Καλά, εσύ σκοτώθηκες νωρίς» (1985).
Θεατρική παραγωγή
Από το σύνολο δεν λείπουν τα θεατρικά έργα που ξεχώρισαν τον περασμένο αιώνα –ανάμεσά τους, η «Αυλή των θαυμάτων» του Ιάκωβου Καμπανέλλη (1957), ένα από τα πρώτα νεοελληνικά έργα κοινωνικής κριτικής, ο «Παπαφλέσσας» του Σπύρου Μελά (1937), το «Εκείνος κι εκείνος» του Κώστα Μουρσελά (1973) και η «Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη (1982)–, καθώς και τα κείμενα διακεκριμένων κριτικών λογοτεχνίας, όπως τα «Πρόσωπα του νεώτερου δράματος» του Μάριου Πλωρίτη (1965).
Παράλληλα, οι συγγραφείς του τόμου έχουν συμπεριλάβει μερικές από τις σημαντικότερες ελληνικές επιστημονικές εκδόσεις του 20ού αιώνα: Η «Πολεοδομική εξέλιξη της Αθήνας» (1960) του Ιωάννη Τραυλού, το βιβλίο «Βεργίνα. Οι βασιλικοί τάφοι και η αρχαία πόλις» του αρχαιολόγου Μανώλη Ανδρόνικου (1984), τα «Στοιχεία αυτογνωσίας. Για μια αληθινή αρχιτεκτονική» του Αρη Κωνσταντινίδη (1975), τα «Κείμενα» του Δημήτρη Πικιώνη (2000), η «Νεοελληνική γραμματική» του Μανόλη Τριανταφυλλίδη (1941) και η «Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας» του Κ. Θ. Δημαρά (1948-49) δεν είναι παρά ελάχιστα παραδείγματα. Ακόμα, ένα κεφάλαιο εστιάζει στην εικονογράφηση περιοδικών και λογοτεχνικών εκδόσεων από καταξιωμένους καλλιτέχνες, με ιδιαίτερη μνεία στην εκδοτική δραστηριότητα του Στρατή Ελευθεριάδη Τεριάντ, και άλλο ένα στην εικονογράφηση του βιβλίου, ενώ μία ενότητα είναι αφιερωμένη στα λεξικά και στις εγκυκλοπαίδειες.
Η συνοπτική αναφορά στους καταλόγους χειρογράφων και εντύπων, που συντάχθηκαν στα μοναστήρια ανά την Ελλάδα την περίοδο της τουρκοκρατίας και αργότερα, αποσκοπεί στην ανάδειξη του χειρόγραφου πλούτου των μοναστηριακών βιβλιοθηκών. Τέλος, το σύνολο διανθίζουν οι παρουσιάσεις βιβλίων λαογραφίας και φιλοσοφικών εκδόσεων, όπως η «Φαντασιακή θέσμιση της κοινωνίας» του Κορνήλιου Καστοριάδη (1975) και το «Προς την πλανητική σκέψη» του Κώστα Αξελού (1964) – και τα δύο κυκλοφόρησαν πρώτα στα γαλλικά.
Τέλος, να σημειώσουμε ότι ο ανά χείρας τόμος εκδόθηκε με χορηγία της Βιβλιοθήκης του Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη και με υλικό από τις συλλογές τής υπό συγκρότηση «Ιστορικής Βιβλιοθήκης».