ΔΟΥΚΑ ΚΑΠΑΝΤΑΗ
Η Αυτοκράτειρα. Το Χρονικό της Νέας Γης
εκδ. Νεφέλη, σελ. 286
Το εξιστόρημα «Η Αυτοκράτειρα» του Δούκα Καπάνταη είναι ένα διανοητικό παιχνίδι – μια σπουδή του αποτρόπαιου, το οποίο εισάγεται ως συμβατική συμπεριφορά. Πρόκειται για ένα κείμενο «αντι-αριστοκρατικής» πεζογραφίας. Από ορισμένους, θα μπορούσε να εκληφθεί και ως λαϊκό ανάγνωσμα ή ως νεανική νουβέλα της μετα-ninja εποχής, που ακολουθεί την αισθητική των εφηβικών αναγνωσμάτων Zakoula και Terror.
Χώρος του έργου είναι η Νέα Γη: μια νέα, μπαρόκ, ηθική τάξη συμπεριφορών. Το Παλάτι και το Στρατόπεδο, όπου διαδραματίζονται τα τεκταινόμενα, είναι διαφορικές εκφράσεις του υποκόσμου της ζωής, ενός χώρου «σωφρονισμού» και «θεραπείας», εγκλεισμού και αυτο-εγκλεισμού. Κύρια πρόσωπα του κειμένου είναι η Αυτοκράτειρα και ο Υπατος. Η πρώτη είναι μια μεσαιωνική εκδοχή αναμείξεως της δεσποτικής Λίλιθ, νοουμένης ως γυναίκας-βρυκόλακα, και μιας Σαλώμης, που ως persona θυμίζει την ηρωίδα του Oscar Wilde. Ο δεύτερος, προετοιμασμένος από την (Στρατιωτική, υποτίθεται) Ακαδημία, δραστηριοποιείται ως οιονεί αποκρυπτογράφος, ένας «Τειρεσίας» που προσδιορίζει τον βίο του και την αντίληψη ζωής του μέσω τελεστικών πράξεων της κλειδαρότρυπας, στην οποία απορροφάται ο ίδιος σαν σε μεγάλο σιφώνι – συγχρόνως, φίλαθλος και αθλητής. Στα λοιπά πρόσωπα του έργου, περιλαμβάνεται η «αυτοκρατορική θυγατέρα», που επιδιώκει την τιμωρία εκείνου που δεν υποκατέστησε στη διαπαιδαγώγησή της την ars erotica από τη scientia sexualis.
Σχέσεις ωμότητας
Η δήλωση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου, ότι το περιεχόμενο του κειμένου αφορά έναν πλανήτη που δεν έχει καμιά σχέση με τον δικό μας και κατοικείται από ανθρώπους που δεν έχουν καμία σχέση μ’ εμάς, υποδεικνύει ότι πρόκειται ακριβώς για μια εκδοχή του κόσμου μας. Το κείμενο προσφέρει μια ετερότροπη περιγραφή των δικών μας σχέσεων ωμότητος, όπου ωμό είναι το εν τοις πράγμασι και όχι το φερόμενο ή δηλούμενο ως ωμό. Πρόκειται για την άσκηση μιας διαλογιστικής πρακτικής και τη μελέτη της μεταβολής του ανθρώπου σε αντικείμενο χρήσεως στο πλαίσιο της πολιτικής ορθότητας του καιρού. Επειδή οι λογικοί άνθρωποι δεν αρκούνται στη λογική σκέψη, οι σεξουαλικές σκηνές βρίσκονται στο κείμενο για να μας υπενθυμίζουν ότι το σεξ, ως στρατηγική που υπηρετεί την υποκειμενική ή εμπειρική λογική της αυτοσυντηρήσεως, είναι το κύριο μέσο καταπιέσεως και αποσταθεροποιήσεως του ετέρου. Γι’ αυτό και το κείμενο κυριαρχείται από την ενόρμηση του θανάτου (η Αβυσσος) – δηλαδή της αυτο-διαιωνίσεως του βασικού, υπερ-σεξουαλικού πρωταγωνιστή.
Η φρίκη των άλλων
Επειδή συχνώς ως μίασμα δεν πρέπει να εκλαμβάνεται το δηλούμενο ως εξευτελιστικό και μιαρό, αλλά το μη φανερό, ως αποκρύπτον τον βαθμό της χυδαιότητάς του (σσ. 97-98), το κύριο μοτίβο και o θεμελιώδης πόθος του κειμένου είναι η σπουδή της ψυχολογίας της μεταμφιέσεως και της παρενδυσίας. Ο ήρωας, ως σημαίνον του συγγραφέως, «έσκυψε» μέσα του και είδε τη φρίκη των άλλων – κι αυτό μόνον ως σημείο τρυφερότητας μπορεί να αναγνωσθεί. Ως Υπατος παρατηρητής προσπαθεί να διασώσει την περιέργειά του, νοούμενη ως άσκηση «ιδεολογικής ηδονής», από την ανάλγητη (σσ. 70-71) γελοιότητα των υστερικών αντικειμένων παρατήρησης και της εμπράγματης κατανόησης μιας ξεδιάντροπης πραγματικότητας προσποιήσεων, συμβιβασμών και νοητικών παιγνίων (σελ. 74) του τύπου «ποιος σκότωσε τον Ιππότη;» του έργου «Ο πίνακας της Φλάνδρας». Ακολουθώντας την αρχή ότι το μεγαλύτερο ψέμα –το οποίο και καθαγιάζει τη συνωμοτικότητα ως απλοϊκή συμπεριφορά– βρίσκεται στην αντιναρκισσιστική αποδοχή του ψέματος ως ψέματος και στην υιοθέτησή του ως ψέματος προς εαυτόν, τo ταπεινό «έγκλημα» του ήρωος είναι η μεταγνωστική αποποίηση της κρυψίνοιάς του: ως κρυψίνους, ξέρει καλά να κρύβεται στην ειλικρίνειά του: εννοεί ακριβώς αυτά που λέει, την ώρα που οι υπόλοιποι είναι βέβαιοι ότι θέλει να πει κάτι άλλο.
* Ο κ. Απόστολος Ν. Σταβέλας είναι δρ Φιλοσοφίας.