ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΣΧΙΝΑ
Καλή και ανάποδη. Ο πολιτισμός του πλεκτού
εκδ. Κίχλη σελ. 172
Το βιβλίο της Κατερίνας Σχινά είναι ένα πολύχρωμο πλεκτό, σαν αυτά για τα οποία μιλά. Δοκίμιο και πολιτισμική μελέτη μιας πρακτικής με μεγάλη ιστορία, αποσπασματική αυτοβιογραφία πλεγμένη με δύο νήματα, με δύο βιώματα, το οικογενειακό και της παιδικής ηλικίας και εκείνο, το εξίσου άμεσο εντέλει, που έρχεται από τις σελίδες των βιβλίων, τις περιπλανήσεις, τις εκθέσεις και τις εγκαταστάσεις, τις μουσικές του Ξενάκη μαζί παιγμένες με τραγουδάκια σουίνγκ και ανάμεσα σε ποιητικές αναγνώσεις. Ο τίτλος του βιβλίου της θα μπορούσε λοιπόν ίσως να είναι αντεστραμμένος: το πλεκτό ως πολιτισμός, αλλά και δοκιμή αυτοβιογραφίας. Μιας αυτοβιογραφίας στην οποία τα κενά ανάμεσα στις θηλιές είναι πολύ μεγάλα, για να κυλάει ό,τι προσωπικό επιμένει να παραμένει κρυφό και ιδιωτικό. Το πλεκτό χρωματίζεται από τη συνάντηση του εγώ με τον άλλον και τη μεταξύ τους διάδραση, με χίλιους τρόπους.
Πολύκλωνο το μαλλί με το οποίο πλέκει το κείμενό της η Σχινά, σχολιάζοντας μάλιστα σε ένα κεφάλαιο τη σχέση του πλεκτού με το κείμενο, όπως επίσης και με τη μουσική, αλλά και τα μαθηματικά και τις υπερβολοειδείς επιφάνειες που οπτικοποιούνται μέσω του πλεκτού – μια από τις πιο συναρπαστικές ενότητες, όπως νομίζω, του βιβλίου. Το οποίο ανοίγει με τις συνδηλώσεις της πρακτικής του πλεξίματος, ειδικά σε μια εποχή αλλά και σε μια κοινωνική ομάδα: το πλέξιμο ως σύμβολο της γυναικείας υποταγής, απορριπτέο από τον φεμινισμό στις ποικίλες εκδοχές του. Συνδηλώσεις που πλέκονται με τις πολιτικές επιλογές της νεαρής Κατερίνας, όπως η μητρική τρυφερότητα εκφράζεται στη συνέχεια με την ιστορία του παιδικού πλεκτού της κόρης. Συνδηλώσεις που αποδεικνύονται στην πορεία στερεοτυπικές, ή τουλάχιστον μερικές, και όχι μόνο σε σχέση με την προσωπική αντίληψη της χειροτεχνικής αυτής δραστηριότητας· ή αλλού επιβεβαιώνονται με άλλο τρόπο – όταν γίνεται λόγος για τις πλεκτικές λέσχες και τον συντηρητικό τους συχνά προσανατολισμό. Κρατώ το υπέροχο έργο από την έκθεση της Ιρανής Σιρίν Νεσάτ στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης το 2009, μαζί και τον σχολιασμό του, τη γυναίκα με το σκοτεινό βλέμμα που πλέκει-δημιουργεί ζωή ανάμεσα σε πανύψηλα φαλλικά δέντρα. Οι φωτογραφίες που πλαισιώνουν το κείμενο-πλεκτό είναι άλλο ένα νήμα και το υποστηρίζουν και το ανοίγουν, σαν το συνθετικό πουλόβερ που η Σχινά έπλεξε για έναν αγαπημένο και εκείνος δεν το φόρεσε ποτέ, αλλά έπεσε τελικά τόσο ωραία πάνω στο δικό της σώμα.
Αντρες που πλέκουν παραδοσιακά και άλλοι εξ επιλογής, πλεκτικός ακτιβισμός και πλέξιμο-πλεκτό-εγκατάσταση, η φανέλα του στρατιώτη και οι πλέκτριες κάτω από τη γκιλοτίνα στη Γαλλική Επανάσταση και όχι μόνο, βελόνες της αγάπης και άλλες που γίνονται μαχαίρια δίκοπα, δαντέλες και πουλόβερ, εσάρπες και δοκιμές χωρίς συνέχεια, κείμενα για το πλέξιμο και λέξεις πλεκτές. Το κείμενο της Κατερίνας Σχινά είναι λόγιο και φυσικό, ρυθμικό σαν το πλέξιμο, ακόμα καλύτερα ισόρρυθμο, όπως η ίδια λέει: η ισοδυναμία επανάληψης, μέτρου και συχνότητας οδηγεί, όπως θέλει ο Μπασλάρ τον οποίο παραθέτει, στη συγκρότηση ύλης και ενέργειας, μιας ύλης γεμάτης ενέργεια εν προκειμένω, στην οποία η ήρεμη χρονομετρία είναι γεμάτη ένταση – καθώς το βλέμμα της Σχινά, πλέκτριας και συγγραφέως, ατενίζει την αόρατη αλλά σε λίγο παρούσα μορφή.
Ετσι και η μορφή της Κατερίνας Σχινά την οποία γνωρίζουμε από τις μεταφράσεις και τα κριτικά, δημοσιογραφικά της κείμενα ανασχεδιάζεται μέσα από το πλεκτό αυτό υβριδικό κείμενο, προβάλλεται μέσα από το παρελθόν και το παρόν σε ένα μέλλον που δείχνει ότι μπορεί να ανήκει ακόμη και στη μυθοπλασία. Το μαρτυρούν οι ωραίες εμβόλιμες ιστορίες της, όπου το εγώ μοιάζει αληθινό και μαζί μυθιστορηματικό. Ως τότε, ένα ιδιαίτερο κείμενο που διαβάζεται με μιαν ανάσα.