Οι αριθμοί που μας κυβερνούν

Οι αριθμοί που μας κυβερνούν

3' 31" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

DIANE COYLE

GDP: a brief but affectionate history

εκδ. Princeton University Press, 2014, σελ. 160

Το μέγεθος του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ), δηλαδή του συνόλου των αγαθών και υπηρεσιών που παράγονται εντός μιας χώρας, μπορεί να ανεβάσει ή να ρίξει κυβερνήσεις, να δώσει οικονομική βοήθεια σε φτωχές χώρες, να καταστρέψει τις ζωές ανθρώπων, όπως εξηγεί η Βρετανίδα οικονομολόγος Νταϊάν Κόιλ (Diane Coyle) στο μικρό αλλά ενδιαφέρον βιβλίο της «ΑΕΠ: μία σύντομη, αλλά στοργική ιστορία». Σύμφωνα με τη συγγραφέα, αυτός ο οικονομικός δείκτης αναστάτωσε και τη ζωή του Ανδρέα Γεωργίου, που μετά μία διακεκριμένη καριέρα στο ΔΝΤ, κλήθηκε στο τέλος του 2010 ως επικεφαλής της νέας ανεξάρτητης Ελληνικής Στατιστικής Αρχής να αποκαταστήσει τη χαμένη αξιοπιστία των ελληνικών στατιστικών στοιχείων έπειτα από δεκαετίες «δημιουργικής λογιστικής». Η προσωπική περιπέτειά του αποτελεί την εισαγωγή του βιβλίου, καθώς η παραγωγή αμερόληπτων στατιστικών στοιχείων για την ελληνική οικονομία, που ήταν απαραίτητος όρος των δανειστών για την οικονομική διάσωση της χώρας, κέρδισε μεν την εκτίμηση στο εξωτερικό, αλλά στο εσωτερικό, όπως αποδοκιμαστικά επισημαίνει η συγγραφέας, οδήγησε σε δίωξη για κακουργηματική παράβαση καθήκοντος εις βάρος του Δημοσίου του ανθρώπου που δεν «μαγείρεψε τα βιβλία», όπως γινόταν στο παρελθόν με εντολή των κυβερνώντων.

Εμπειρική κατασκευή

Η Κόιλ, research fellow στην Οξφόρδη με διδακτορικό στα οικονομικά από το Χάρβαρντ, περιγράφει τη σημασία «μιας από τις σπουδαιότερες εφευρέσεις του 20ού αιώνα», καθώς το ΑΕΠ χρησιμοποιήθηκε ως εργαλείο οικονομικής πολιτικής για την ανάκαμψη της Αμερικής από τη Μεγάλη Υφεση του ’30 καθώς και τη χρηματοδότηση του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και της ανασυγκρότησης της Ευρώπης. Εξηγεί γιατί η έννοια του ΑΕΠ είναι μία εμπειρική κατασκευή, που πρέπει να προσαρμοσθεί στη νέα πραγματικότητα της οικονομίας του 21ου αιώνα, η οποία χαρακτηρίζεται από τη ραγδαία καινοτομία, τα άυλα αγαθά, τις ψηφιακές υπηρεσίες. Σήμερα η μέτρηση του εθνικού πλούτου και των συστατικών στοιχείων που περιλαμβάνονται ή αποκλείονται στον υπολογισμό του ΑΕΠ έχει γίνει τόσο περίπλοκη, ώστε τo 2008 ο τελευταίος οδηγός του ΟΗΕ για το Σύστημα Εθνικών Λογαριασμών εκτείνεται σε 722 σελίδες με επιπρόσθετες 400 σελίδες σχολίων. Το πραγματικό κατά κεφαλήν ΑΕΠ προσδιορίζει το είδος της βοήθειας, που μία χώρα λαμβάνει από την Παγκόσμια Τράπεζα και η αναθεώρηση του ΑΕΠ της Γκάνας κατά 60% τον Νοέμβριο του 2010, την κατέταξε σε μία νύχτα από φτωχή σε χώρα χαμηλο-μεσαίου εισοδήματος. Μπορεί να αντιληφθεί κανείς τη σημασία του ρυθμού μεταβολής του ΑΕΠ, αν αναλογισθεί ότι ένας ρυθμός αύξησης της τάξης του 4% διπλασιάζει το ΑΕΠ μιας χώρας σε 17 χρόνια, του 3% σε 24 χρόνια και του 2% σε 35 χρόνια, ενώ η Κίνα με ετήσιους ρυθμούς ανάπτυξης 9% το πετυχαίνει κάθε οκτώ χρόνια και στην επόμενη  δεκαετία  προβλέπεται ότι θα προσπεράσει τις ΗΠΑ ως η μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου.

Οι έννοιες των δημοσιονομικών ελλειμμάτων και του δημόσιου χρέους ως ποσοστών του ΑΕΠ καθώς και οι «δημοσιονομικοί πολλαπλασιαστές» έχουν προστεθεί επώδυνα στο λεξιλόγιο των κατοίκων στην περιφέρεια της Ευρωζώνης, που πλήττονται από τα προγράμματα λιτότητας. Η μεταπολεμική ιστορική αναδρομή μάς μεταφέρει από τη «χρυσή τριακονταετία» μετά το 1945, με τη ραγδαία ανάπτυξη, τον χαμηλό πληθωρισμό και την ελάχιστη ανεργία, στην κρίση του στασιμοπληθωρισμού στη δεκαετία του ’70, στην τεχνολογική έκρηξη της δεκαετίας 1995-2005 με τον διπλασιασμό της παραγωγικότητας χάρη στη διάδοση των ηλεκτρονικών υπολογιστών και του Διαδικτύου και τέλος στη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, όταν η υπεροψία, η παράλογη ευφορία και η απληστία των χρηματαγορών προκάλεσαν μια «σύγχρονη ελληνική τραγωδία».

Εναλλακτικοί δείκτες

Η συγγραφέας καταπιάνεται με το πρόβλημα συλλογής στοιχείων στον κλάδο των υπηρεσιών, που σήμερα αποτελεί πάνω από τα 2/3 της οικονομίας στις χώρες του ΟΟΣΑ καθώς και με την πρόκληση του υπολογισμού της παραοικονομίας, που για μερικές χώρες όπως η Ελλάδα πιθανόν να αγγίζει το 25% του ΑΕΠ. Την απασχολεί επίσης  η συζήτηση για τις εναλλακτικές μεθόδους μέτρησης της ευημερίας, όπως ο «δείκτης ανθρώπινης ανάπτυξης», που χρησιμοποιεί η Παγκόσμια Τράπεζα από το 1990, ο «δείκτης ευτυχίας», ο «δείκτης καλύτερης ζωής», που συντάσσει τελευταία ο ΟΟΣΑ. Περισσότερη βαρύτητα δίνει στον «δείκτη αειφορίας», γιατί την ενδιαφέρει  πόσο  βιώσιμη θα είναι η ανάπτυξη για τις μελλοντικές γενιές. Παρά τις ατέλειες πάντως στη μέτρηση της νέας οικονομίας του 21ου αιώνα, παραμένει πιστή στο ΑΕΠ ως «τον πολύτιμο φανό, που μας φωτίζει στη σημερινή στατιστική ομίχλη».

* Ο κ. Αχιλλέας Παπαρσένος διετέλεσε προϊστάμενος του Γραφείου Τύπου  και Επικοινωνίας  της Ελλάδος  σε Ουάσιγκτον, Λονδίνο, Μελβούρνη και Γενεύη.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή