FABIEN MARSAUD
Πάντα ήρωες
μετ.: Χάρις Αλεξίου
εκδ. Μεταίχμιο, σελ. 192
Ενας νεαρός και πολλά υποσχόμενος μπασκετμπολίστας δουλεύει σε μια κατασκήνωση και ετοιμάζεται να γιορτάσει, στις 31 Ιουλίου 1997, τα εικοστά του γενέθλια. Στις 16 Ιουλίου πλακώνεται με τους φίλους του, βουτάει στη μισογεμάτη πισίνα, σπάζει έναν αυχενικό σπόνδυλο και καταλήγει ατελής τετραπληγικός. Θα περπατήσει, με πατερίτσα, ύστερα από ένα χρόνο και κάμποσους μήνες. Θα μιλήσει για την εμπειρία της αποκατάστασης και της επανένταξής του δεκαπέντε χρόνια μετά, αποστασιοποιημένος, με χιούμορ, απλά και αληθινά.
Η αυτοβιογραφική αφήγησή του, η οποία εκδόθηκε το 2012 στα γαλλικά με τίτλο «Ασθενείς» (Patients) –και όχι ήρωες, όπως το θέλει η ελληνική έκδοση–, ξεκινά σχεδόν ένα μήνα μετά τον τραυματισμό του, που τον έχει καθηλώσει σε ύπτια θέση στο κρεβάτι, χωρίς καμία δυνατότητα αυτοεξυπηρέτησης. Απλώς έχει αλλάξει το ταβάνι που βλέπει – της εντατικής ήταν πιο κίτρινο, ετούτο, στο Κέντρο Αποκατάστασης, λίγο πιο λευκό.
Στον περίπου ένα χρόνο που θα ζήσει στο Κέντρο, θα καταγράψει τη μηχανική του σώματος, τόσο πιο φανερή όταν χάνεται, τη δύναμη ψυχής, αλλά και τη λιποψυχία των αναπήρων, προσπαθώντας να δημιουργήσει μια σύνδεση ανάμεσα στον κόσμο των ασθενών κι εκείνον των υγιών, των αρτιμελών, στους οποίους συγκαταλεγόταν και ο ίδιος έως την εμπειρία αυτή και μοιραζόταν τη στάση και τη συμπεριφορά τους: άγνοια, απλουστευτική αντιμετώπιση της αναπηρίας ως γενικού γνωρίσματος που συγκαλύπτει τις ατομικές ιδιαιτερότητες, αδιαφορία και –εντέλει– άγνοια κινδύνου. Αφού κανείς δεν ξέρει τι και πότε θα αποφασίσει γι’ αυτόν η ζωή.
Με πολλές λεπτομέρειες που άπτονται της φυσιολογίας και της ανατομίας και ταράζουν τον αναγνώστη, ο Μαρσό περιγράφει τα στάδια της αποκατάστασης, τον πόνο, τα προβλήματα, τις σκέψεις, τη θλίψη, την αγωνία, τις διαφυγές, που φτάνουν έως και στην αυτοχειρία. Περιγράφει αυτούς από τους οποίους απολύτως εξαρτάται, άντρες και γυναίκες, βοηθούς νοσοκόμους και νοσοκόμες, γιατρούς, ψυχολόγους, φίλους συγκατοίκους, με τις δικές τους ιστορίες – σφαίρες, αυτοκτονίες, τροχαία, βουτιές που δεν πέτυχαν. Εξεικονίζει το πένθος για την απώλεια της κανονικής ζωής, τη δυσκολία και της πιο απλής κίνησης, όπως ένα φιλί, τη μοναξιά και την απελπισία, τις εμμονές. Δείχνει τη συνθετότητα του κόσμου αυτού, που δεν διαφέρει σε τίποτα από τον κανονικό – κι εκεί, όσο πιο ηλίθιο είναι κάτι τόσο πιο πολύ κοινό έχει, όπως λέει για το καραόκε.
Συγκινητικό χωρίς ίχνος μελοδραματισμού, το βιβλίο αρχίζει με ποιήματα: το 2003 ο Φαμπιέν έχει πάρει πια απόφαση ότι δεν θα ξαναγίνει ποτέ αθλητής και στρέφεται στη δεύτερη αγάπη του, την ποίηση. Γίνεται ο πιο γνωστός και με τη μεγαλύτερη μιντιακή προβολή σλάμερ στη Γαλλία, ποιητής δηλαδή που απαγγέλλει μεγαλόφωνα και a cappella, χωρίς μουσική συνοδεία, ποιήματα μπροστά σε κοινό, στα μπαρ ή σε μεγαλύτερες σκηνές. Ενας σλάμερ που πλέον κάνει καριέρα και ως μουσικός, όπως δηλώνει, χωρίς να απαρνιέται ούτε το σλαμ ούτε το Σαιν-Ντενί όπου γεννήθηκε και από το οποίο πρόσφατα μετακόμισε στο Παρίσι. Αξίζει τον κόπο να τον ανακαλύψει κανείς ως σλαμ ποιητή και τραγουδοποιό, μαζί και την υπόλοιπη γαλλική σκηνή στην οποία λειτουργεί, και η οποία διατηρεί την καταγωγική ανατρεπτικότητα του σλαμ και είναι συχνά πολύ κοντά στη ραπ.
Πρώτα και κύρια, όμως, αξίζει να ανακαλύψει τον σκληρό κόσμο της αναπηρίας, όπως ποιητικά, εντέλει, τον απεικονίζει το Μεγάλο Αρρωστο Σώμα – το καλλιτεχνικό του ψευδώνυμο, όπου εντυπώνεται η εμπειρία της αναπηρίας σε ένα παλικάρι σχεδόν δύο μέτρα ψηλό μαζί με την αγάπη του για τα ονόματα των Σιου. Οσο για τη μεταφράστρια, η Χάρις Αλεξίου μάς εκπλήσσει για άλλη μια φορά με την ευαισθησία της, χάρη στην οποία την έχουμε σταθερά στην καρδιά μας.