SF SAID
Βάρτζακ Πο
εικονογράφηση: Dave McKean
μετ.: Νοέλα Ελιασά
εκδ. Κέδρος, σελ. 264
Κάπου προς το τέλος του «Εγχειριδίου πρακτικής γατικής του Γέρο Πόσουμ» και αφού μας έχει συστηθεί ένας αριθμός γατών με τελείως ετερόκλητους χαρακτήρες, ο ποιητής T. S. Eliot γράφει: «Ξέρετε τώρα αρκετά, να το παραδεχτείτε / Και πόσο μοιάζουνε με μας μπορείτε να το δείτε / Με σας, με μένα και μ’ αυτούς που δίπλα μας περνάνε / που είναι όλοι αλλιώτικοι κι άλλα μυαλά φοράνε: / Υπάρχουν γάτοι γνωστικοί, υπάρχουν και τρελάρες / Γάτοι αξιοσέβαστοι και γάτοι σαχλαμάρες / Αλλοι καλοί, άλλοι κακοί – μα όλοι με αξία / Και όλοι επιδέχονται ομοιοκαταληξία». Κι ένας ακόμη γάτος, ξεχωριστός και άξιος αναφοράς, είναι ο Βάρτζακ Πο (το Πο από την απόδοση του Paw, πατούσα ζώου).
Ο λογοτεχνικός, αιλουροειδής ήρωας του συγγραφέα SF Said, ο πρωταγωνιστής του νεανικού μυθιστορήματος «Βαρτζακ Πο», είναι ένας νεαρός γάτος ράτσας. Ζει με την οικογένειά του σε μια παλιά μονοκατοικία στην κορυφή ενός λόφου και είναι μαθημένος να συμπεριφέρεται όπως απαιτεί η αριστοκρατική καταγωγή του, όσο κι αν νιώθει να ασφυκτιά από τα όσα του επιβάλλονται. Η περιπέτεια για τον Βάρτζακ ξεκινά όταν, μόνος αυτός από την υπόλοιπη οικογένεια, διαισθάνεται τον κίνδυνο, πηδάει τον ψηλό μαντρότοιχο που τους έχει φυλακισμένους στην ασφάλεια και τους χωρίζει από τον υπόλοιπο κόσμο, προς αναζήτηση ενός άλλου τετράποδου που μπορεί να βοηθήσει, ενός σκύλου.
Ο Βάρτζακ γνωρίζει τον έξω κόσμο, έρχεται αντιμέτωπος με αδίστακτες συμμορίες αδέσποτων γατών, γνωρίζει τη φιλία, βρίσκεται μπροστά σε διλήμματα και γίνεται γνώστης του «Τρόπου», όταν στα αληθοφανή του όνειρα τον επισκέπτεται ένας θρυλικός προγονός του από τη Μεσοποταμία που τον κρίνει ικανό να του μεταλαμπαδεύσει μια μυστική πολεμική τέχνη για γάτες. Ο Βάρτζακ είναι ένας αίλουρος «Καράτε Κιντ», ακολουθεί τον δρόμο που του δείχνει ο «γατίσιος» κύριος Μιγιάγκι και ενηλικιώνεται μέσα από την περιπέτειά του. Μαθαίνει να αμφισβητεί και αναζητεί την πραγματική αλήθεια και τα αίτια πίσω από τα γεγονότα. Ολα αυτά ενώ αδέσποτες γάτες εξαφανίζονται και γάτες από ράτσα κάνουν τα στραβά μάτια. Ομοιότητα εδώ με το διάσημο μυθιστόρημα του Ευγένιου Τριβιζά, «Η τελευταία μαύρη γάτα», ένα βιβλίο με πιο ναΐφ αφήγηση και παραμυθένια ατμόσφαιρα, όπου οι μαύρες γάτες εξαφανίζονταν και ο κόσμος, πεπεισμένος ότι αυτές ευθύνονται για τα δεινά που συμβαίνουν, αδιαφορεί ενδόμυχα ανακουφισμένος. Ομως, στο «Βάρτζακ Πο», η αφήγηση και η ατμόσφαιρα που πλέκει ο SF Said είναι σκληρή και σκοτεινή: σκοτωμοί, βία, αίμα, κίνδυνοι, αγωνία για τους ήρωες· αν και νεανικό ανάγνωσμα, δεν είσαι σίγουρος ότι θα επιβιώσουν. Είναι ο τρόπος που οι γάτες περιδιαβαίνουν τα σκιερά σοκάκια σαν σε νουάρ ιστορία, και εκεί, ανάμεσα στις σκιές, θαρρείς πως κινείται ο Μπλάκσαντ, ένας άλλος γάτος από τα κόμικς αυτή τη φορά, ένας γάτος ντετέκτιβ δημιουργημένος από τους Juan Diaz Canales στο σενάριο και Juanjo Guarnido στο σχέδιο, μία γατίσια προσωποποίηση του Φίλιπ Μάρλοου σε πολύ δυνατές περιπέτειες.
Και για ενηλίκους
Και αν το κείμενο του Βάρτζακ Πο είναι καλογραμμένο, γεμάτο σασπένς, δράση, αστεϊσμούς για τις γατίσιες συμπεριφορές, και διακριτικά δοσμένα νοήματα για το bullying και τις φυλετικές διακρίσεις, κείμενο που, αν και απευθύνεται σε εφήβους, θα ψυχαγωγήσει με την ευρηματικότητά του και το ενήλικο κοινό, αυτό που ανεβάζει το βιβλίο ένα επίπεδο πιο πάνω είναι η εικονογράφηση.
Οσο εύστοχα έχει αποδώσει τις εικόνες του «Εγχειριδίου γατικής του Γέρο Πόσουμ» ο Edward Gorey, γνωστός για την αγάπη του προς τις γάτες, άλλο τόσο τα έχει καταφέρει και ο Dave McKean στα σχέδια του «Βαρτζακ Πο». Ο συνήθης ανήσυχος εικονογράφος επιτυγχάνει με απλές γραμμές να στολίσει το κάθε κεφάλαιο με τρόπο που δεν εγκλωβίζει το μάτι, δεν καπελώνει το κείμενο, δεν φυλακίζει το συναίσθημα, αντίθετα πυροδοτεί τη φαντασία του αναγνώστη. Ο McKean, αέναος πειραματιστής, χρησιμοποιεί την ίδια τεχνική με την οποία εικονογράφησε το «Coraline» του Neil Gaiman (ελληνικός τίτλος «Το σπίτι στην ομίχλη»), όπου κι εκεί υπάρχει μία γάτα. Μια μαύρη, ανώνυμη γάτα που βάζει το δικό της σημαντικό λιθαράκι στην εξέλιξη της ιστορίας και στην απελευθέρωση της Coraline από εκείνον τον σκοτεινό κόσμο των θαυμάτων. Μια γάτα παράξενη, αλλά όπως γράφει και ο T. S. Eliot: «Δεν ωφελεί, δεν γίνεται κανείς να προσπαθήσει / Τη φύση αυτού του πλάσματος να την κατανοήσει».