Το ψάρεμα η απόλυτη ελευθερία

2' 36" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

OTA PAVEL

Μια ζωή ψαρεύοντας

μετ.: Κώστας Τσίβος

επιμ.: Δημήτρης Νόλλας

εκδ. Iκαρος, σελ. 152

Ο Οτα Πάβελ, Τσέχος συγγραφέας εβραϊκής καταγωγής, είδε στη διάρκεια της γερμανικής κατοχής τον πατέρα και τον αδελφό του να μεταφέρονται σε ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης, ο ίδιος βίωσε την πείνα και τον φόβο, και όταν, ενήλικος πια, και με άλλο επίθετο (το αρχικό Πόπερ μεταμφιέστηκε σε Πάβελ ώστε να μη θυμίζει την εβραϊκή καταγωγή του συγγραφέα) πάσχισε να επουλώσει τα τραύματα, γράφοντας αδιάκοπα και βιοποριζόμενος ως αθλητικός συντάκτης στον ραδιοφωνικό σταθμό της Πράγας και αργότερα σε αθλητικά περιοδικά, προσβλήθηκε από μανιοκατάθλιψη, από την οποία δεν συνήλθε ποτέ.

Το ψυχωσικό επεισόδιο συνέβη στη διάρκεια των χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων του Ινσμπρουκ, το 1964: «Οταν η τσέχικη ομάδα του χόκεϊ επί πάγου κατέληξε με χάλκινο μετάλλιο», θυμάται ο αδελφός του Οτα, Χούγκο Πάβελ, «ο Οτα μπήκε στα αποδυτήρια και, επιχειρώντας να καταπραΰνει την απογοήτευση των παικτών σχολίασε ότι η τρίτη θέση δεν ήταν και τόσο άσχημη. Τότε, ένας από τους παίκτες φώναξε “Αντε χάσου από εδώ παλιοεβραίε!”. Αυτό ήταν αρκετό. Σαν να επέστρεψε μεμιάς όλη η φρίκη της παιδικής του ηλικίας, ο Οτα έφυγε τρέχοντας από τα αποδυτήρια, ανέβηκε στον πλησιέστερο λόφο, έβαλε φωτιά σ’ έναν αχυρώνα και απελευθέρωσε όλα τα ζώα. Οι Αυστριακοί τον εντόπισαν και τον μετέφεραν σε ψυχιατρείο».

Ισόβιο θύμα του αντισημιτισμού, ο Πάβελ θα νοσηλευτεί δεκαέξι φορές σε ψυχιατρικές κλινικές και θα πεθάνει πρόωρα, το 1973, σε ηλικία μόλις 43 ετών. Ομως όσα διηγήματά του διαβάζουμε στη θαυμάσια έκδοση του «Ικαρου» δεν τα βαραίνει ο ζόφος, ακόμη κι όταν ο μικρός ήρωας που πρωταγωνιστεί στο βιβλίο, βλέπει τον ειδυλλιακό κόσμο της παιδικής του ηλικίας να καταρρέει. Ο συγγραφέας ελευθερώνει το πνεύμα από τη δύναμη της βαρύτητας, ανακαλεί στην τάξη τις οδύνες που διαιωνίζονται, επενδύει στην παρηγορητική δύναμη της λεπτής του ειρωνείας και την καθιστά αρχή μέτρου και ισορροπίας.

Η παιδική ευδαιμονία

Γραμμένη στο πνεύμα της μεγάλης παράδοσης των Τσέχων σατιρικών –ο Γιάροσλαβ Χάσεκ μας γνέφει σε κάθε σελίδα– η πολυπρόσωπη (και τι χαρακτήρες!) ηθογραφία του Οτα Πάβελ μοιάζει βεβαίως, σε πρώτη ανάγνωση, ανάκληση αθώων στιγμών μιας εμμονής, του ψαρέματος, συναγωγή αναμνήσεων από εκείνο το προσωρινό και πάντα ανακλητό δώρο που είναι η παιδική ευδαιμονία μέσα στη φύση, πλάι στον πατέρα, δίπλα σε φίλους, ή μέσα στην αγία, απελευθερωτική μοναξιά· ωστόσο, όλα τα αφηγήματα μαζί δεν συνιστούν παρά ένα μυθιστόρημα μύησης στον περίπλοκο, και κάποτε ιδιαίτερα σκοτεινό, κόσμο της ενηλικότητας, μια διστακτική ψηλάφηση ανησυχητικών προμηνυμάτων, και συνάμα μια ιλαρή αποτύπωση της κωμικής μηδαμινότητας των καθημερινών ανθρώπινων μελημάτων, όταν στο τέλος του δρόμου καραδοκεί η τραγωδία.

Είναι γεγονός πως κάθε φορά που σκοντάφτει κανείς σε ζωές συγγραφέων πιο μυθιστορηματικές από μυθιστορήματα, αναρωτιέται μέσα από ποιες διεργασίες μεταπλάστηκε η οδύνη σε έργο και μετουσιώθηκε σε λέξεις. Κι ακόμη πώς, κάποιες σπάνιες φορές, το ορμητικό ρεύμα του σπαραγμού παρεξέκλινε από την κοίτη του και εξέβαλε στην ειρωνεία ή και στο χιούμορ, αποκαλύπτοντας το μυστήριο μιας ανεξάντλητης γενναιοδωρίας η οποία, κάθε φορά που έρχεται αντιμέτωπη με την απογοήτευση και τη ματαίωση, ξαναβρίσκει, σαν από θαύμα, τη φρεσκάδα της παιδικής της ηλικίας. Τόσο τα τραυματικά βιώματα όσο και η ίδια η δραστική γραφή πιστοποιούν ότι τέτοια ακριβώς περίπτωση είναι εκείνη του Οτα Πάβελ.

comment-below Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή
MHT