«Δεν είμαι ο Σέρλοκ Χολμς» τονίζει ο Φίλιπ Μάρλοου στον «Μεγάλο Υπνο». Και πράγματι, ο μοναχικός ντετέκτιβ, που λατρεύει το ουίσκι και το μπράντι, αρνείται να αναλάβει υποθέσεις διαζυγίων και περνάει τον ελεύθερο χρόνο του λύνοντας σκακιστικά προβλήματα ή διαβάζοντας ποίηση, ελάχιστα θυμίζει τον εξίσου διάσημο συνάδελφό του – μολονότι και οι δύο ξεχωρίζουν τόσο για την εκκεντρικότητά τους, όσο και για τη δεινότητα τους στην επίλυση φαινομενικά ανεξιχνίαστων μυστηρίων.
Ο Ρέιμοντ Τσάντλερ δημιούργησε τον Φίλιπ Μάρλοου το 1939, σε ηλικία 51 ετών. Τις επόμενες δύο δεκαετίες, εξέλιξε τον χαρακτήρα του σε επτά μυθιστορήματα, καθώς και σε ένα όγδοο, που παρέμεινε ημιτελές ώς το 1988, όταν ο Ρόμπερτ Μπ. Πάρκερ ανέλαβε να το ολοκληρώσει. Μέχρι σήμερα, όμως, κανένας δεν είχε επιχειρήσει να «αναβιώσει» τον διάσημο ήρωα σε ένα καινούργιο βιβλίο – θα διέτρεχε, άλλωστε, τον κίνδυνο να απογοητεύσει ή ακόμη και να εξαγριώσει τους φανατικούς θαυμαστές του Τσάντλερ. Να γιατί η οικογένειά του φρόντισε να εκμηδενίσει τέτοιου είδους πιθανότητες, αναθέτοντας το εγχείρημα σε έναν «ειδικό»: τον συγγραφέα αστυνομικής λογοτεχνίας Μπέντζαμιν Μπλακ, πίσω από τον οποίο «κρύβεται» ο πολυβραβευμένος Ιρλανδός μυθιστοριογράφος και σεναριογράφος Τζον Μπάνβιλ.
Στο μυθιστόρημα «The Black-Eyed Blonde» –η φράση προέρχεται από μία λίστα πιθανών τίτλων του ίδιου του Τσάντλερ– ο Μάρλοου, για πολλούς ταυτισμένος με το πρόσωπο του Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ από την κλασική κινηματογραφική μεταφορά του «Μεγάλου Υπνου», μπλέκεται σε νέες περιπέτειες όταν μία νεαρή, γοητευτική ξανθιά τού ζητάει να εντοπίσει τον εξαφανισμένο πρώην εραστή της. Αντί να μεταφέρει τη δράση στο σήμερα, ο Μπάνβιλ επέλεξε να την τοποθετήσει στις αρχές της δεκαετίας του 1950.
Τέλεια φόρμουλα
«Προτού αρχίσω να γράφω, είχα την ιδέα ότι μπορούσα να “εξελίξω” τον Μάρλοου, να τον μετατρέψω σε μία πιο σύγχρονη φιγούρα», μας έγραψε ο ίδιος σε ηλεκτρονική επικοινωνία που είχαμε μαζί του. «Ομως όταν ανέτρεξα στα βιβλία του Τσάντλερ, συνειδητοποίησα ότι η φόρμουλα ήταν τέλεια, οπότε ποιος ο λόγος να παρέμβω; Εμεινα, λοιπόν, όσο μπορούσα πιο κοντά στο πνεύμα του Τσάντλερ», συνεχίζει, υπογραμμίζοντας πως του αρέσει να σκέφτεται πως το βιβλίο του αποτίει «φόρο τιμής σε ένα μεγάλο συγγραφέα μιας περασμένης εποχής».
Ο Μπάνβιλ, εκτός από σημαντικός πεζογράφος (είναι σχεδόν κάθε χρόνο υποψήφιος για το Βραβείο Νομπέλ), τυγχάνει και λάτρης του Τσάντλερ από τα νεανικά του χρόνια. «Διάβασα Τσάντλερ για πρώτη φορά στις αρχές της εφηβείας μου, όταν ο αδελφός μου με μύησε στο έργο του», μας έγραψε σχετικά. «Μέχρι τότε είχα διαβάσει μόνο Αγγλους αστυνομικούς συγγραφείς και ειδικά όλες εκείνες τις κυρίες που έγραφαν με μία πένα στο ένα χέρι και ένα στιλέτο στο άλλο – η Αγκάθα Κρίστι, η Τζόζεφιν Τέι, η Ντόροθι Σέγιερς… η λίστα είναι μεγάλη». Μολονότι απολάμβανε τα βιβλία τους, καθώς τα διάβαζε ένιωθε λίγο «σαν να έλυνε σταυρόλεξα» και αυτό του άφηνε το αίσθημα του ανικανοποίητου. «Ο Τσάντλερ ήταν ένας εντελώς καινούργιος κόσμος. Το στυλ του ήταν εξαιρετικό, κατόρθωσε να ανεβάσει ένα περιφρονημένο είδος –το pulp fiction– στο επίπεδο της λογοτεχνίας», συνεχίζει, ανατρέχοντας σε δύο αγαπημένες φράσεις του Αμερικανού συγγραφέα, με τις οποίες συμφωνεί απολύτως: «Το θέμα ενός μυθιστορήματος δεν έχει καμία απολύτως σημασία» και «Το μόνο στοιχείο της γραφής που θα αντέξει στον χρόνο είναι το στυλ».
Η υιοθέτηση ενός συγγραφικού alter ego δεν θα μπορούσε να είναι πρόβλημα για τον Μπάνβιλ, ο οποίος εδώ και χρόνια διαχωρίζει τα αστυνομικά μυθιστορήματά του από το «σοβαρό» λογοτεχνικό του έργο. Σε παλαιότερες συνεντεύξεις του, έχει επανειλημμένως υποστηρίξει πως ο Μπέντζαμιν Μπλακ δεν είναι απλώς ένα ψευδώνυμο, αλλά μία ανεξάρτητη οντότητα με διαφορετικό στυλ, προτιμήσεις και μεθόδους γραψίματος: Ο Μπλακ διασκεδάζει περισσότερο και ολοκληρώνει τα βιβλία του πολύ ταχύτερα από τον Μπάνβιλ, ο οποίος, ως πραγματικός καλλιτέχνης, δεν αρκείται απλώς στο να ψυχαγωγήσει τον αναγνώστη. «Καμιά φορά, μία πρόταση του Τζον Μπάνβιλ τρυπώνει σε ένα βιβλίο του Μπέντζαμιν Μπλακ και το αντίστροφο», παραδέχεται ο συγγραφέας, όμως «το αποτέλεσμα είναι πάντοτε καταστροφικό».
Αυτή η συνήθειά του να γράφει ως δύο διαφορετικά πρόσωπα οπωσδήποτε αποδείχθηκε χρήσιμη όταν ήρθε η στιγμή να αναπαραγάγει το στυλ του Τσάντλερ, γράφοντας σε άπταιστα «αμερικανικά» – αν και από το βιβλίο δεν απουσιάζει εντελώς το ιρλανδικό στοιχείο. Για ένα διάστημα, αφοσιώθηκε στα γραπτά του Αμερικανού συγγραφέα, διαβάζοντας τα μυθιστορήματα και τις επιστολές του με στόχο όχι να τον μιμηθεί, αλλά να αναπαραγάγει το ύφος και την ατμόσφαιρα των βιβλίων του. Δηλώνει, μάλιστα, πως ελάχιστα τον απασχόλησε το ενδεχόμενο να δεχθεί κριτική από τους λάτρεις του Τσάντλερ, μέχρι τη στιγμή που ολοκλήρωσε το μυθιστόρημα. «Τώρα, κοιτάζω πίσω σε αυτό που έμοιαζε με αμεριμνησία εκ μέρους μου και αναρωτιέμαι αν ήταν υπεροψία ή ακόμα και ύβρις», αναγνωρίζει. «Ελπίζω πως όχι», καταλήγει, διευκρινίζοντας πως δεν θεωρεί πιθανό το ενδεχόμενο να αναβιώσει τον Μάρλοου για δεύτερη φορά, ακόμη και αν του ζητηθεί από την οικογένεια Τσάντλερ. «Βέβαια, ποτέ δεν ξέρεις…», σπεύδει να προσθέσει.
Ποιος είναι ο Τζον Μπάνβιλ
Ο Τζον Μπάνβιλ γεννήθηκε στο Ουέξφορντ της Ιρλανδίας το 1945. Εργάστηκε ως δημοσιογράφος για περίπου τριάντα πέντε χρόνια. Το βιβλίο του «The Black-Eyed Blonde: A Philip Marlowe Novel» κυκλοφορεί στα αγγλικά από τις εκδόσεις Henry Holt and Co. Στη χώρα μας, τα περισσότερα βιβλία του Μπάνβιλ κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Καστανιώτη («Η θάλασσα», το «Σάβανο», οι «Απειροι κόσμοι», «Ο αδιάφθορος», «Η έκλειψη» κ.ά.), ενώ η επιστημονική του μυθιστορηματική τριλογία «Δόκτορ Κοπέρνικος», «Κέπλερ» και «Η επιστολή του Νεύτωνα: ένα ιντερλούδιο» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Κέδρος».